Türkiye’de son dönemde peş peşe yaşanan yangın felaketleri, binalarda yangın güvenliği konusundaki ciddi ihmalleri bir kez daha gündeme taşıdı. 12 Temmuz 2025’te Ankara Çankaya Alacaatlı Mahallesi’nde bulunan 26 katlı bir apartmanda çıkan yangında, aralarında 3,5 aylık bir bebeğin de bulunduğu üç kişi hayatını kaybetti. Bundan sadece bir ay önce, 6 Haziran 2025’te Diyarbakır’ın Kayapınar ilçesinde yaşanan bir başka yangın üçü çocuk dört cana mal olmuştu. Yılın başında ise Bolu Kartalkaya’daki Grand Kartal Otel’de çıkan yangın sonucu 36’sı çocuk 78 kişi yaşamını yitirmişti. Yaşanan bu acı olayların ardından uzmanlar uyarıyor: Yangın güvenliği önlemleri yetersiz, denetim mekanizması işlemez halde.

Yangın güvenliği binaların tüm yaşam döngüsünü kapsamalı

Yangın güvenliği, sadece yapım aşamasıyla sınırlı değil; malzeme seçimi, tesisat projeleri, bakım ve denetim süreçlerini de kapsayan çok yönlü bir sorumluluk alanı. Uzmanlara göre en temel öncelik, pasif ve aktif yangın önlemleriyle can güvenliğini sağlamak.

Bu kapsamda yapılması gerekenler arasında:

Yangına dayanıklı malzeme kullanımı,

Kaçış yolları ve yangın merdiveni gibi yapısal güvenlik önlemleri,

Yangın algılama ve uyarı sistemleri,

Duman tahliye ve söndürme sistemlerinin doğru projelendirilmesi ve işler durumda tutulması yer alıyor.

Ancak, mevzuata aykırılıklar ve bakım eksiklikleri nedeniyle bu sistemler çoğu zaman işlevsiz kalıyor.

“Denetim sistemi çalışmıyor”

TMMOB’a bağlı Elektrik, İnşaat, Makina Mühendisleri ve Mimarlar Odaları tarafından yapılan ortak açıklamada, yangınlara neden olan eksikliklerin sadece yapı sahipleri ya da yöneticilerle sınırlı olmadığına dikkat çekiliyor. Yapı ruhsatı ve iskân süreçlerinden sorumlu kamu kurumları, projeyi hazırlayan ve uygulayan mimar ve mühendisler, yükleniciler, yapı denetim firmaları ve site yöneticileri, sistematik bir şekilde kamu adına işleyen bir denetim mekanizmasının parçası olmalı.

Ancak mevcut durumda, bu mekanizma yetersiz ya da etkisiz. Özellikle yüksek katlı yapılarda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından teftiş yapılmaması büyük bir boşluk olarak gösteriliyor.

Uzmanlardan çözüm çağrısı: Kamucu yaklaşım ve bütüncül reform şart

Odaların yaptığı açıklamada, yangın güvenliğine ilişkin öneriler şu şekilde sıralandı:

Denetim görevi kamusal sorumluluk olarak yeniden tanımlanmalı.

Mimar ve mühendislerin yetkinliği, meslek odaları tarafından belgelendirilmeli, lisans sonrası meslek içi eğitimler zorunlu olmalı.

4708 Sayılı Yapı Denetimi Kanunu’nda yapılan değişiklikler gözden geçirilmeli, Sicil Durum Belgesi uygulaması yeniden yürürlüğe konmalı.

Yangın projelerinde itfaiye görüşü alma zorunluluğu geri getirilmeli.

Teknik ekipmanların (yangın söndürme, duman tahliyesi, alarm sistemleri vb.) bakımı periyodik ve merkezi bir sistemle izlenmeli.

Yükleniciler ve şantiye şefleri, vasıflı çalışan istihdamı ve malzeme kalitesi konularında daha fazla sorumluluk üstlenmeli.

“Yangın önlemleri piyasanın insafına bırakılamaz”

Açıklamada ayrıca, yapı denetimi ve yangın güvenliği konusunda alınacak her kararın, halkın can ve mal güvenliği temelinde ele alınması gerektiği vurgulandı: “Denetim kamusal bir görevdir. İnsan hayatı piyasanın insafına bırakılamaz. Binalarda can ve mal güvenliği için gereken tüm süreçler, kamucu bir anlayışla ele alınmalı ve güçlü bir denetim mekanizması oluşturulmalıdır.” TMMOB’a bağlı meslek odaları, bu konuda her türlü yasal düzenlemeye katkı sağlamaya ve görev üstlenmeye hazır olduklarını da kamuoyuna duyurdu.