Bir ülkede meydana gelen yangınların sayısı ve yapısı ile ilgili istatistikler, ulusal düzeydeki yangın hizmetlerinin geleceği hakkındaki düzenlemelerde önemli rol oynar. Yangın sayısının ve nedenlerinin bilinmesi; yangın önlemlerinin tasarlanmasında, itfaiye merkezlerinin konuşlandırılmasında, ekiplerin ve donanımlarının belirlenmesinde yol gösterici olur. Nerede daha çok yangın çıkmış, ölüm ve yaralanmalar nerede ve neden meydana gelmiş bilindiği takdirde uygulanacak çözümler kolay bulunur. Bu nedenle yangın istatistiklerine önem verilir ve gelişmiş ülke itfaiyelerinin en önemli birimlerden biri istatistik değerlendirme birimidir.


Ülkemizde, ülke genelinde itfaiye ile ilgili bir koordinasyon olmadığından, maalesef ülkemizde yıllara göre kaç yangının olduğu, kaç kişinin öldüğü ve yaralandığı konusunda bir bilgi bulunmamaktadır. Eskiden Sivil Savunma Genel Müdürlüğü kapatılmadan, bütün il itfaiyelerinden bilgiler toplanıyor ve her yıl Sivil Savunma Genel Müdürlüğü tarafından raporlanarak yayımlanıyordu. Günümüzde sadece bazı illerde itfaiyeler yangın sayıları yayımlanmakta, ülke genelinde yangın istatistiklerini toplayan ve raporlayan bir organizasyon bulunmamaktadır. Dolayısıyla ülkemizde kaç yangın çıktı, kaç kişi hayatını kaybetti, kaç kişi yaralandı bilemiyoruz.
Dünya genelinde güvenilir güncel yangın istatistikleri ve yıllık raporları CTIF (Comité Technique International de prevention et d'extinction de Feu - Uluslararası Yangın Önleme ve Söndürme Derneği) tarafından yayımlanmaktadır[1]. CTIF her yıl 70 ayrı ülkenin yangın istatistiklerini raporlanmaktadır. Türkiye bu ülkeler arasında bulunmamaktadır.


CTIF, üye ülkelerin yanı sıra diğer ülkelerden de yangın ile ilgili istatistikleri istemekte ve yayımlamakta, yangın istatistiklerine ihtiyaç duyan ülkeler bu istatistiklerden yararlanmaktadır. Aynı zamanda, tüm istatistik bültenlerinin doğrudan karşılaştırılmasını sağlamak için standart raporlama formları önermektedir.
Ülkeden ülkeye istatistiklerin nasıl elde edildiği ve kaydedildiği konusunda farklılıklar vardır. Tutarlılık olmaması nedeniyle, istatistiklerin değerlendirilmesinde eksiklikler oluşmaktadır. Avrupa Birliği İtfaiyeci Dernekleri Federasyonu ülke istatistiklerini tutarlı olması ve birbiriyle karşılaştırılmasının sağlanabilmesi için yangın ve kurtarma istatistiklerinde Avrupa çapında standart yangın sonu raporun gerekliliğini savunmaktadır[2].


Tablo 1'de, CTIF tarafından yayımlanan 40 ayrı ülkedeki 2011-2015 yılları ortalaması yıllık yangın sayısı ile yangında ölen ve yaralananların sayısı verilmektedir. Yangın sayısı nüfus yoğunluğuna, bina sayısına, yangın önlemleri ile şehrin alt yapısına göre değişmektedir. Bir yerleşim merkezinde meydana gelen yangınların sayısı ve çıkış nedeni; şehrin nüfusuna, halkın eğitim seviyesine, şehrin alt yapısına, kişi başına tüketilen enerji miktarına ve enerji türüne bağlıdır. Nüfus arttıkça ve kişi başına tüketilen enerji miktarı arttıkça yangın sayısı artmakta, yangın önlemleri iyileştikçe yangın sayısı azalmaktadır. 

Tablo 1. Bazı Ülkelerde Yangın Sayısı ile Ölü ve Yaralı Sayıları (2011-2015 Ortalaması)[1,3]

Yangın sayısının ülkelere göre karşılaştırılmasında önemli parametrelerden biri de kişi başına tekabül eden yangın sayısıdır. Nüfusa indirgenmiş yangın sayısı ile ölü ve yaralı sayıları Tablo 1’de görülmektedir. Amerika Birleşik Devletlerinde 1000 kişiye 4.1 yangın tekabül ederken bu değer Rusya'da 1.1, İngiltere’de 3.8, İtalya'da 3.6 olmuştur. Nüfus başına yangın sayısı en az olan ülkelerden biri Rusya olmasına rağmen yangın başına ölen insan sayısı en fazla olan ülkelerden biri Rusya olmaktadır. Amerika Birleşik Devletlerinde kişi başına yangın sayısı fazla olmasına rağmen her 1000 yangında 2 kişi hayatını kaybetmekte ve 12 kişi yaralanmakta iken Rusya’da her 1000 yangında 69 kişi hayatını kaybetmekte ve 74 kişi yaralanmaktadır[1].

Japonya’da son on yılda, yangın nedeniyle her yıl ortalama 1.400 kişi hayatını kaybetmiştir. 100.000 kişi başına düşen ölümlerinin sayısı 1.136 olmaktadır. Meydana gelen yangınların %58’i binalarda,%10’i taşıtlarda, %3’ü ormanlarda olmaktadır. Japonya’nın kuzeyinde bulunan şehirlerde ölümlerin fazla olmasının, kışın ısıtma cihazları ile ilgili yangınlardan kaynaklandığına inanılmaktadır[4].

Japonya’da ev yangınları sayısı son yıllarda önceki yıllara göre azalmış ve on yıl öncesine kıyasla azalma % 63.1 değerine ulaşmıştır. Son on yılda yangın sayısında olduğu gibi yangınlardan kaynaklanan ölümlerin sayısı her yıl azalmıştır[5]. Ev yangınlarından kaynaklanan ölümlerin sayısı önceki yıla göre azalma olmuş ve on yıl öncesine göre % 74,6 azalma olduğu tespit edilmiştir. Toplam yangınların sayısı da önceki yıllara kıyasla azalmış on yıl öncesine kıyasla % 69.1 azalma olmuştur.
Amerika Birleşik Devletlerinde her 23 saniyede bir yangın, her 63 saniyede bir yapısal yangın, her 86 saniyede bir ev yangın ve her 181 saniyede bir araç yangını meydana geldiği belirtilmektedir[6]. Birleşik Devletlerde 2003-2015 yıları arasında konutlarda yılda ortalama 377.000 yangın meydana gelmiştir. Konut yangınlarında ortalama her yıl 2677 kişi hayatını kaybetmiştir. Hayatını kaybedenlerin %80'i bir veya iki aileli konutlarda olmuştur. Yapısal yangınlarda ortalama her yıl 12.960 kişi yaralanmıştır.
Amerika Birleşik Devletlerinde 2003-2015 yıları arasında konut harici binalarda ortalama her yıl 96.600 yangının %18.1'i mağazalarda ve ofislerde, %19.3'ü özel mülklerde, % 7.9'u yeme-içme alanlarında, %7.0'si kurumsal binalarda, %6.9'u topluma açık binalarında, %5.7'si eğitim binalarında, %5.4'ü imalathanelerde, %4.6'sı garajlarda, % 2,3'ü endüstri binalarında meydana gelmiştir. Konut harici bina yangınlarında her yıl 83 kişi hayatını kaybetmiş ve 1325 kişi yaralanmıştır. Yangında ölüm ve yaralanmalar en fazla depolarda ve mağazalarda olmuştur[7].

İngiltere’de 2017’de itfaiye olaylarında bir önceki yıla göre %156 artış olmasına rağmen on yıl öncesine göre %49 düşüş gerçekleşmiştir. Son yıldaki artış büyük ölçüde yangınlardaki artıştan kaynaklanmıştır. Bununla birlikte, Eylül 2017'de sona eren yılda, bir önceki yılla karşılaştırıldığında yangından %37 artış (Grenfell Tower yangından 80 kişi dahil) olmuştur[8,9]. Ancak son on yılda yangın sayısında artış olmasına rağmen yangınla ilgili ölümlerin sayısında yıllara göre genel bir düşüş olmuştur.

Avrupa'da yılda 2.000.000 yangın olmakta, yangınların % 90'ı binalarda meydana gelmektedir[10]. Binalarda kullanılan yanıcı her geçen gün artmakta ve Avrupa Birliğinde yangında ölümlerinin %50'si duman ve zehirli gazlarının solunması ile gerçekleşmektedir. Yangınlardaki yaralanmalar nedeniyle her yıl 70.000 kişi hastaneye kaldırılmaktadır.

İstanbul’da son on yılda 403.683 adet yangın meydana gelmiş olup ortalama her yıl 40.000 yangına tekabül etmektedir. Başka bir deyişle her gün ortalama 110 yangın, her saat ortalama 5 yangın meydana gelmektedir. Son beş yılda, daha önceki beş yıla göre yapısal yangınlarda %22.6 artış meydana gelmiştir. Konut yangınlarındaki artış %11.8, fabrika yangınlarındaki artış %14 ve araç yangınlarındaki artış %21.5 olmuştur[11]. 

Tablo 1. İstanbul'da Son Yıllarda Meydana Gelen Yangınlar ve Çıkış Nedenleri [11] 

İstanbul’da binalarda alınan yangın önlemleri son yıllarda iyileşmesine rağmen ot yangınları hariç yapısal ve yapısal olmayan bütün yangınlarda artış olmasının en büyük sebebi, binaların sayısının ve nüfusun hızlı artışıdır. Bunların yanında eskiyen tesisatların ve kişi başına tüketilen enerjinin artmış olması ve eskiyen tesisatların da etkisi olmuştur. 

Avrupa'daki metropollerde kayıtlara geçen yangın sayısı İstanbul’da meydana gelen yangınlara kıyasla daha fazladır. Bunun nedeni; Avrupa kentlerindeki sigortalı bina sayısı fazla olduğundan her yangının itfaiyeye haber verilmesi ve rapor istenmesidir. Ülkemizde ise vatandaşlar yangını kendileri söndüremediği zaman itfaiyeye haber vermekte, itfaiye ceza keser veya mahkemeye verir endişesiyle her yangını haber vermemektedir. Kâgir binalarda meydana gelen yangın sayısı ahşap binalara göre daha fazla olmasına rağmen bir yangın için bakıldığında ahşap binalardaki hasar miktarı çok daha fazla olmaktadır.

Kaynaklar
[1] Brushlinsky, N. ve diğ.; “Word Fire Statistics 2017”, Report 22,CTIF, Comité Technique International de prevention et d'extinction de Feu.
[2] Comparison of European Fire Statistics, Final Report for the Department for Communities and Local Government, Fire Research Report 1/2012.
[3] World Fire Statistics, International Bulletin of the World Fire Statistics Centre, 2017.
[4] Fire Service System in Japan, Fire and Disaster Management Agency, 2008-2017.
[5] Overview of the 2017 White Paper on Fire Service Fire and Disaster Management Agency
[6] Fire in the United States, U.S.FireAdmistration, 2006-2015.
[7] U.S.Fire Statistics, U.S.FireAdmistration, FEMA, 2017
[8] Fire and rescue incident statistics: England, year ending September 2017, Statistical Bulletin 04/18, 8 February 2018.
[9] Fire Statistics United Kingdom, Department for Communities and Local Government, 2007-2017
[10] Fire Safe Europe, https://firesafeeurope.eu/resources/
[11] İstanbul İtfaiye Müdürlüğü İstatistikleri 2013-2018, İtfaiye Müdürlüğü, İstanbul.