T.C. UlaÅŸtırma, Denizcilik ve HaberleÅŸme Bakanlığı Devlet Hava Meydanları Ä°ÅŸletmesi Genel MüdürlüÄŸünün istatistiklerine göre; 2016 yılında toplam 174.147.783 yolcu (Direk Transit Dahil) hava yolu ile ulaşımı tercih etmiÅŸ ve yine aynı yıl (Overflight Dahil) 1.829.908 adet uçak Türk hava sahasını kullanmıştır. (1) Yukarıdaki rakamlar ve 2017 yılı tahminleri incelendiÄŸinde; insanların yurtiçi ve yurtdışı ulaşımda hava yolunu kullanma tercihlerinin her geçen yıl arttığı görülmektedir. Uçak ve yolcu trafiÄŸinin bu kadar yoÄŸun olduÄŸu havacılık sektöründe kaza/kırımları önlemek amacıyla alınması gereken teknik tedbirlerin yanında; kaza/kırım anında yaralanmaları ve can kaybını önlemek için insanları eÄŸitmek/bilinçlendirmek de oldukça büyük önem arz etmektedir. Bu makalede herhangi bir kaza/kırım öncesinde, anında ve sonrasında yolcu ve uçuÅŸ ekibinin neler yapılması gerektiÄŸi konuları incelenmeye çalışılacaktır.

A. KAZA/KIRIM ÖNCESÄ° HANGÄ° TEDBÄ°RLER ALINMALIDIR?

Her uçak tipine ait acil durum eylem planları hazırlanmalı, uçuÅŸ personeline bu planlarla ilgili eÄŸitim verilmeli ve periyodik eÄŸitimlerle mutlaka tekrar edilmelidir. Acil çıkışların, acil çıkış yönlendirme iÅŸaretlerinin ve ÅŸiÅŸme kaydırakların bakımları zamanında yapılmalı, faaliyetleri test edilmeli ve uçuÅŸ ekibi tarafından gerçek malzeme üzerinde bizzat kullanılmalıdır. Uçaklarda bulunan yangın söndürme cihazları periyodik olarak kontrol edilmeli ve kullanımları uygulamalı olarak uçuÅŸ personeline öÄŸretilmelidir. UçuÅŸ ekibi acil durumlarda insan davranışları ve psikolojisi konularında uzmanlar tarafından eÄŸitilmelidir. UçuÅŸ öncesi kabin ekibi tarafından yolculara anlatılan acil durumlarda hareket tarzları ve teçhizatın kullanımı ile ilgili yapılan sunum ilgi çekici hale getirilerek tüm yolcular tarafından anlaşılabilir olması saÄŸlanmalıdır. Kabin ekibine verilecek eÄŸitimlerde bu sunumların önemi mutlaka vurgulanmalıdır.

Bütün yolcular tarafından, koltuk ceplerinde bulunan acil durum kartlar okunmalı ve kabin ekibi tarafından anlatılan görsel sunum dikkatle izlenmelidir. Ayrıca, yapılacak en küçük hatanın bile yüzlerce insanın can kaybına neden olabileceÄŸi göz önünde bulundurularak; yapılacak her eÄŸitime uçuÅŸ ekibinin eksiksiz katılımı saÄŸlanmalı, eÄŸitimler sonunda yapılacak sınavlarda yüzde yüz baÅŸarı aranmalıdır.

B. KAZA/KIRIM ESNASINDA NELER YAPILMALIDIR?

Herhangi bir kaza/kırım, sert iniÅŸ, pistten çıkma vb. olayda yüzlerce insanın can havliyle bir an önce uçaktan çıkarak hayatını kurtarmak isteyeceÄŸi bir gerçektir. Üstelik olay sonrasında kabin içerisine yangın nedeniyle duman dolmaya baÅŸladıysa; yolcuların nefes alması zorlaÅŸacak, görüÅŸ mesafesi düÅŸecek ve dolayısıyla panik bir kat daha artacaktır. YaÅŸanan olaylarda; insanların bir an önce uçağı terk etmek üzere çıkış kapılarına ulaÅŸmaya çalıştıkları, neredeyse birbirlerini ezdikleri ve hatta çıkarken el bagajlarını almaya çalışan yolcular olduÄŸu görülmüÅŸtür. Yapılacak anonslarla ve sözlü olarak; yolculara sakin olmaları gerektiÄŸi, düzenli bir ÅŸekilde hareket edilirse daha az zaman kaybı olacağı ve el bagajlarını almamaları ikaz edilmelidir. Yolcuların uçağı tahliye etmeden önce, atlama anında ÅŸiÅŸme kaydıraklara zarar vermemek adına, üzerlerinde bulunabilecek sivri cisimleri bırakmaları ve sivri topuklu ayakkabılarını çıkarmaları gerekmektedir. Daha sonra mümkün olduÄŸunca sakin olmaya çalışılarak ve zaman kaybetmeksizin en yakın çıkıştan ÅŸiÅŸme yataÄŸa atlayarak uçak terk edilmelidir. Bu esnada durumun kontrol altına alınması, yolcuların yönlendirilmesi, acil çıkışların ve ÅŸiÅŸme kaydırakların açılması çok iyi bir eÄŸitimden geçmiÅŸ ve tecrübeli kabin ekibine baÄŸlıdır.

C. KAZA/KIRIM SONRASINDA NELER YAPILMALIDIR?

Acil çıkışların ve ÅŸiÅŸme kaydırakların açılmasını takiben kabin görevlilerinin nezaretinde bütün yolcular uçağı terk edip, uçak ve araç trafiÄŸi gözönünde bulundurularak emniyetli bir alanda toplanmalıdır. Herhangi bir nedenle yolcuların tekrar uçaÄŸa girmelerine izin verilmemelidir. Bu arada ihtiyacı olanlara zaman kaybetmeksizin ilk yardım yapılmalıdır. Kabin görevlileri yolcuları bir arada tutmaya çalışmalı ve manifestodan yolcu isimlerini kontrol etmelidir. Uçak başına gelen yangın ve saÄŸlık ekiplerine olayla ilgili ve varsa içerde kalan yolcu sayısı, koltuk numaraları dahil olmak üzere, bilgi verilmelidir. Sonuç olarak; diÄŸer sektörlerle kıyaslandığında havayolu ulaşımı daha emniyetli ve güvenli olduÄŸu yapılan istatiklerden anlaşılmaktadır. Fakat, havacılığın en küçük bir hatayı dahi affetmediÄŸi yaÅŸanmış tecrübelerle sabittir. Bu nedenle hemen her konuda olduÄŸu gibi uçak kazalarını, yaralanma ve can kayıplarını önlemenin en önemli yolu eÄŸitimden geçmektedir. Öncelikle nazari ve uygulamalı eÄŸitimleri baÅŸarı ile tamamlamış ve havacılık sorumluluÄŸu bilinci içinde olan görevliler sayesinde hava yolu en güvenli ve emniyetli ulaşım yolu olmaya devam edecektir.