Kaynak: www.firerescue1.com

Yazar: Robert Aysec

Büyük çaplı hortumların kullanım ve  bakımlarının nasıl yapılacağını bilmek, etkili yangın müdahalesi anlamında kritik önem taşır.

Herhangi bir yangın olayında bir itfaiye ekibinin en temel taktiksel fonksiyonlarından bir tanesi de yeterli miktarda su saÄŸlamaktır. Ä°tfaiye Åžefi Alan Bruncacini’nin dediÄŸi gibi “Büyük yangınlar fazla su ister”.

Büyük çaplı hortumlar geliÅŸtirilmeden önce, söndürme ekibinin bu fonksiyonu genelde fazlasıyla iÅŸ gücü yoÄŸun (yani çok sayıda itfaiyeci gerektirmekteydi)  ve de aynı zamanda fazla miktarda ekipman (çok fazla sayıda hortum ve uzun hortum düzeneklerinin getireceÄŸi sürtünme kayıplarını azaltmak için aktarıcı pompalar) gerektiren bir görevdi. 

Yangın hortumlarının iç çapı 9 cm (3.5”) üzerinde olduÄŸu zaman bu hortumlar büyük çaplı hortum kategorisine girer; ABD’deki itfaiye grupları tipik olarak 11 cm (4.5”) veya 15 cm (6”) çapa sahip büyük çaplı hortumlar kullanmaktadırlar. 

Büyük çaplı hortum yüksek debi, düÅŸük basınçlı bir hortum türü olup bu özellikleri onu ayırt edici ve popüler kılan özellikleridir. Yangın hortumlarında sürtünme kaybı, basınca deÄŸil, tamamen debiye baÄŸlı olduÄŸu için, bir hortum ne kadar fazla kapasiteye (GPM) sahip ise, aktarım için daha az  güç (PSI) gerekir. 

Bu, büyük çaplı hortumların daha büyük mesafelerde, daha ufak çaplı benzerlerine kıyasla daha az miktarda sürtünme kaybı ile daha fazla miktarda su aktarabilme becerisini açıklar. Pompa sistemlerinin bu yeni özelliÄŸi sayesinde itfaiyeciler, daha az iÅŸ gücü ve ekipman ile yangın bölgesine daha fazla miktarda su aktarabilmektedirler. 

Bütün yangın söndürme ekipmanlarında ve araçlarında olduÄŸu gibi, bu devasa su tedarik mekanizmasının bakımı da eÄŸitim sırasında temel bilgi ve becerileri öÄŸrenme ile ve bunların yangın yerinde sürekli olarak kullanması ile baÅŸlar. Bununla ilgili bazı temel noktalar ÅŸunlardır:

· Büyük çaplı hortum genelde daha ufak çaplı hortumlardan daha uzundur. Standart uzunluÄŸu 30 m (100 feet)’dir.

· Büyük çaplı hortum saÄŸlamdır ancak hasar görmez deÄŸildir. Dış kaplaması genelde polyester fiberden yapılır. Ä°ç kaplama ise kesintisiz kaplanmış lastiktir. 

· Büyük çaplı hortum daha ufak çaplı hortumlardan daha ağırdır. 10 cm (4”) çaplı 30 m (100 feet) uzunluÄŸunda bir hortumun ağırlığı, ek parçaları ile birlikte yaklaşık 35 kilodur; benzer uzunlukta 15 cm (6”) çapı bir hortumun ağırlığı ise 61 kilodur.

· Büyük çaplı hortumda su çok ağırdır. 12.7 cm (5”) bir büyük çaplı hortumun her 30.5 cm (1 feet) hortum başına 3.78 lt (1 galon) su taşıdığı bilinmektedir. Ortalama olarak, 12.7 cm (5”) bir hortumun 30 m (100 feet) bir bölümünün boÅŸ ağırlığı 50 kilodur. Galon başına suyun ağırlığının 3.8 kilo olduÄŸu düÅŸünüldüÄŸünde, su ile dolu 30 m büyük çaplı bir hortum kesitinin ağırlığı yaklaşık 428 kilo olacaktır. 

Åžimdi de operasyonel anlamda büyük çaplı hortum kullanımı ile baÄŸlantılı olarak, genel kabul görmüÅŸ en iyi uygulama örneklerine bakalım.

Hortumun mutlaka, sokağın su kaynağı ile aynı tarafına yerleÅŸtirilmesi gereklidir. Bu, diÄŸer müdahale birimlerinin acil durum alanına eriÅŸebilmesini kolaylaÅŸtıracaktır. Gerekli durumlarda yangın alanında sokağın karşısına geçin ve hortumu açıyla yerleÅŸtirin. 

Ä°çi boÅŸ hortumun üzerinden hiçbir zaman araçla geçmeyin. Dolu bir büyük çaplı hortumun üzerinden geçmeye kalkan otomobiller ve ufak kamyonlar hortumu sokaktan aÅŸağı sürükleyecektir.

Yangın aparatları içi dolu 10cm bir hortumun üzerinden geçebilir. GeçiÅŸ yaparken, açı vererek ve her seferinde bir tekeri geçirerek geçiÅŸ yapın ve tekerlerin üzerinde zincir ya da çivi olmadığından emin olun. Yangın aparatlarını 12.7 cm ya da 15 cm  içi su dolu bir büyük çaplı hortum kesiti üzerinden geçirmeyi aklınızdan bile geçirmeyin. Bir önceki çalıştığım itfaiye biriminde böyle bir olay oldu ve hortum, pompa yaÄŸ karterini aparattan söktü.

Büyük çaplı hortumları yerleÅŸtirirken hızınız saatte 15 ila 25 mili geçmesin. Bu sayede hortum ek parçalarının pompa mekanizmasının arka paneline çarpmasını önlersiniz.

Su Aktarım Uygulamaları

Su kaynağının yakınında bulunan bir pompadan diÄŸer bir pompaya su aktarırken, su aktarılan pompanın giriÅŸ ya da emme aÄŸzının, olası bir su çekiç etkisini azaltmak ya da kontrol etmek amacıyla, bir salma vanasına sahip olması gereklidir. Bir deÅŸarj salma vanası ya da otomatik basınç düzenleyici pompanın emiÅŸ aÄŸzını korumayacaktır. Bu salma vanasının aynı zamanda biriken hava basıncını da kontrol edebiliyor olması gerekir. 

Hatalı kullanım sebebiyle yaralanma, pompa hasarı ve hortum ek parçası hasarı meydana gelebileceÄŸi için, su aktarım iÅŸlemleri öncesinde doÄŸru operasyonel prosedürlerin belirlenmesi ve tatbikatlarının yapılması gereklidir. Yüksek süratli suyun anormal bir ÅŸekilde kapatılması sonucunda ortaya çıkan ani basınç, statik basıncın yedi katına kadar ulaÅŸabilen anlık basınç ve baskılara yol açabilir. 

Bu sebeple bu etkiyi azaltmak için büyük çaplı hortum kullanırken vanaların -beÅŸ saniye kuralını kullanarak- yavaÅŸça açılıp kapatılması gereklidir.

Bakım ile Ä°lgili Önemli Konular

Büyük çaplı hortumları kenarından sürüklemeyin ya da katlamayın, aksi taktirde katlanan kısımdaki dış kaplama aşınacaktır. Buna ilave olarak kendi üzerine katlanmış olan hortumu kesinlikle sürüklemeyin çünkü bu, katlanmanın yer ile temas ettiÄŸi noktada aşınmayı arttırır. Hortumu düz yerde sürüklediÄŸiniz zaman, aşınma daha geniÅŸ bir yüzey alanına yayılır ve bu da yıpranmayı azaltır.

Benzer ÅŸekilde, içindeki su tamamen boÅŸaltılmamış olan bir hortumu asla kenar üzerinden ya da kendi üstüne katlanmışken sürüklemeyin. Suyun ilave ağırlığı hortumun erken yıpranmasına yol açacaktır. 

Her kullanım sonrasında, hortumları Yangın Hortumları, Ek Parçaları ve Hortum Ağızlarının Denetimi, Bakımı ve Kullanımı ve Yangın Hortumlarının Servis Testi Bölüm 4.7 Temizleme ve Kurutma baÅŸlıklı NFPA 1962 standardına uygun ÅŸekilde temizleyin. Hortumun, yumuÅŸak ile orta yumuÅŸaklıkta kıl fırça ile kuru ÅŸekilde fırçalanması önerilir. Ancak, hortumun detaylı ÅŸekilde fırçalanması ve kirin temizlenmesi mümkün deÄŸilse hortumu yıkayabilirsiniz.

Hortumun tehlikeli maddelere maruz kalmış olması durumunda, temizlemek için onaylamış yöntemleri kullanın. Söz konusu standart nitril ya da lastik ile kaplı hortumların kuru ÅŸekilde silinmesine izin vermektedir. 

Büyük çaplı hortum, üreticinin talimatlarına uygun ÅŸekilde, dış kaplaması ıslakken bile yeniden doldurulabilmektedir, ancak yine de küflenme oluÅŸabilir. Ä°tfaiye departmanlarının büyük kısmı ıslak hortum kururken, diÄŸer yandan dolduracak yeterli miktarda yedek büyük çaplı hortuma sahip olmadıkları için, küf oluÅŸumunu önlemek adına hortumu düzenli aralıklarla yeniden ambalajlamaktır. 

Kulp parçası, kilitler ve Storz Kuplajların kanalının, kullanıma baÄŸlı olarak yılda en az iki defa kuru silikon yaÄŸ kullanılarak yaÄŸlanması gereklidir. Kuru silikon yaÄŸ ısı veya soÄŸuktan etkilenmeyecek ve de kir ya da kum toplamayacaktır; salmastrayı ya da contaları yaÄŸlamayın.