TÜYAK çadır kentlerde veya konteynır kentlerde çıkması muhtemel yangınlara karşı can güvenliÄŸini saÄŸlayacak önlemleri kamuoyuyla paylaÅŸtı. TÜYAK tarafından yapılan açıklamada ÅŸu ifadelere yer verildi;

“6 Åžubat 2023 tarihinde saat 04.17’de KahramanmaraÅŸ Pazarcık ve saat 13.24’te KahramanmaraÅŸ Elbistan merkezli ve 10 adet ilimizi etkileyen depremlerde hayatını kaybedenlere Allahtan rahmet, tüm milletimize baÅŸsaÄŸlığı, yaralılarımıza acil ÅŸifalar dileriz.

Söz konusu felaketin ardından, evlerini kaybeden yüzbinlerce insanın geçici olarak konaklayabileceÄŸi mesken ihtiyacının giderilmesi için, çadırlardan veya fabrikada üretilip ihtiyaç noktalarına taşınabilen konteynırlardan oluÅŸan kentler inÅŸa edilmektedir. Bu doküman çadır/konteynır kentlerde çıkması muhtemel yangınlara karşı can güvenliÄŸi ve mal güvenliÄŸini saÄŸlamada alınması gereken önlemler konusunda bilgilendirme amaçlıdır. Ä°lgili önlemler Türkiye Yangın YönetmeliÄŸi (Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik) ve dünya genelinde kabul gören NFPA (National Fire Protection Association) yangından korunma standartlarına göre belirlenmiÅŸtir.

Yönetmelik ve standartlar

Geçici inÅŸaatlar ya da hareketli tesisler de dahil olmak üzere, ülkemizde inÅŸa edilen her türlü yapı, bina, tesis ile açık ve kapalı alan iÅŸletmelerinde alınacak yangın önleme ve söndürme tedbirleri, 27/11/2007 tarihli ve 2007/12937 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüÄŸe konulan “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY)” ile belirlenir. Ancak bu yönetmeliÄŸin çadırların veya konteynırların geçici konut olarak kullanılması gibi özel durumlarda uygulanabilecek yangın güvenlik önlemlerini tariflemesi beklenmez. Bu nedenle çadır/konteynır kentlerin yangın güvenliÄŸi için bu yazıda tavsiye edilen önlemler belirlenirken, Binaların Yangından Koruması Hakkında Yönetmelik hükümlerinin yanısıra, yangın ve can güvenliÄŸiyle ilgili her konuda oldukça ayrıntılı bilgilerin bulunabildiÄŸi ve dünya çapında güvenilirliÄŸi olan NFPA (National Fire Protection Association) kod ve standartları da dikkate alınmıştır.

Yangın ve can güvenliÄŸi kodu olarak bilinen NFPA 101’in “11.11.Tents” baÅŸlığı altında çadırlar arasındaki emniyet mesafeleri ve çadır malzemesinin yanıcılık özelliÄŸi ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Prefabrik evler gibi yapılar ile karavanların inÅŸasında ve bunların geçici veya kalıcı olarak birarada konumlandığı arazilerde alınması gereken güvenlik önlemleri için aÅŸağıdaki listede yer alan diÄŸer NFPA standartlarından yararlanılmıştır. Bu standartlarda yer alan önlemler sadece yangın güvenliÄŸi ile sınırlı olmayıp, aynı zamanda sel, fırtına ve depreme karşı alınacak yapısal önlemler ile konteynır veya karavan içindeki ısıtma ve piÅŸirme üniteleri ile mekanik ve elektrik tesisatlar ve bacalarda uyulması gereken güvenlik kurallarına da yer verilmektedir.

• NFPA 101 (2021), “Life Safety Code”
• NFPA 225 (2021), “Model Manufactured Home Installation Standard”
• NFPA 501 (2021), “Standard on Manufactured Housing”
• NFPA 501A (2021), “Standard for Fire Safety Criteria for Manufactured Home

Installations, Sites, and Communities”
• NFPA 1192 (2021), “Standard on Recreational Vehicles”
• NFPA 1194 (2021), “Standard for Recreational Vehicle Parks and Campgrounds”
• NFPA 5000 (2021), “Building Construction and Safety Code”
Prefabrik evlerle ilgili NFPA standartlarında tarif edilen düzenlemeler, aynı zamanda ABD genelinde geçerli “CFR (Code of Federal Regulations)” adıyla bilinen federal yönetmeliklerde de yer almakta olup, 50 farklı ana baÅŸlığı bulunan bu yönetmeliklerin konutlar ve ÅŸehirleÅŸme konusunu ele alan 24 no’lu baÅŸlığı altında (HUD – Housing and Urban Development) aÅŸağıdaki standartlar yayınlanmıştır.

• Part 3280, “Manufactured Home Construction and Safety Standards”
• Part 3282, “Manufactured Home Procedural and Enforcement Regulations”
• Part 3285, “Model Manufactured Home Installation Standard”

Yapı Malzemeleri ve Potansiyel Tutuşma Kaynakları
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in (Türkiye Yangın YönetmeliÄŸi) cephelerle ilgili 27.maddesine göre, bina yüksekliÄŸi 28.50 m deÄŸerini geçmeyen binaların dış cepheleri en az zor alevlenici olmalı, yani sandviç panel olarak üretilen dış duvarlardaki yalıtım malzemesinin yangına tepki sınıfı TS EN 13501-1 standardına göre en az “C-s3,d2” olmalıdır. YönetmeliÄŸin bu hükmü konteynır gibi tek katlı küçük yapıları da kapsadığından, konteynır yapımında kullanılan sandviç panellerdeki yalıtım malzemelerinin en az zor alevlenici olması gerekir.

Yangın ve can güvenliÄŸi kodu olarak bilinen NFPA 101’in çadırlarla ilgili bölümüne göre, çadır malzemesi olarak NFPA 701 standardında belirtilen yakma testinden baÅŸarılı olarak geçtiÄŸi belgelenebilen alev geciktirici kumaÅŸların kullanılması gerekir. Dolayısıyla, çadır malzemesi olarak, NFPA 701’e veya buna eÅŸdeÄŸer kabul edilebilecek olan TS EN 13773 gibi standartlara uygun alev geciktirici özellikte kumaÅŸların kullanılması gerekir.NFPA kodlarında konteynır yapımında kullanılan sandviç panellerdeki yalıtım malzemelerinin yangına tepki sınıfı da sınırlandırılmış olup, dış duvar, iç duvar ya da çatı gibi kullanım yerleri farketmeksizin alev ilerlemesi düÅŸük yalıtım malzemeleri kullanılması istenir. Ancak NFPA kodlarında yapı malzemelerinin yanma davranışını sınıflandırmak için esas alınan test standartları (ASTM E84 veya UL 723) ülkemizde ve Avrupa’da yaygın olmadığı için, yönetmelikte referans gösterilen TS EN 13501-1 standardına göre en az “C-s3,d2” sınıfı yalıtım malzemesi kullanımı eÅŸdeÄŸer kabul edilebilir.

Yakıt yakan cihazlar, elektrikli ısıtıcılar, piÅŸirme cihazları ve sigara gibi tutuÅŸma kaynaklarının çadırlarda kullanımı konteynırlara göre yangın açısından daha risklidir, çünkü bu tür tutuÅŸma kaynakları çadır malzemesi ile doÄŸrudan temas edebildiÄŸi halde, sandviç panel duvarlarındaki yalıtım malzemeleri metal levhalarla kaplı durumdadır. Bu nedenle potansiyel tutuÅŸma kaynaklarının ve elektrikli ekipmanların çadırlarda kullanımından mümkün olduÄŸunca kaçınılmalı ve özellikle insanların çadırlarda uyku halinde olduÄŸu sırada malzemeleri tutuÅŸturabilecek sıcaklık üreten kaynaklar ölü durumda ve elektrikli cihazlar güç kaynaklarından çıkarılmış olmalıdır.

Konteynırlardaki sandviç panel duvarlardaki yalıtım malzemesi taÅŸyünü veya cam yünü gibi zor yanıcı özellikte olmadığı sürece, konteynır içindeki elektrik tesisatlarının yalıtım malzemesi ile temas etmemesine dikkat edilmeli ve elektrik kablolarının sandviç panel duvarlardan geçiÅŸ noktalarında yangın oluÅŸmasını önleyecek detaylar oluÅŸturulmalıdır. Ülkemizde inÅŸa edilen tüm bina, tesis ve yapılar için zorunlu olduÄŸu gibi, konteynırlardaki elektrik tesisatları da; 4/11/1984 tarihli ve 18565 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Ä°ç Tesisleri YönetmeliÄŸi’ne, 21/8/2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar YönetmeliÄŸi’ne, 30/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri YönetmeliÄŸi’ne ve ilgili diÄŸer yönetmeliklere ve standartlara uygun olarak tesis edilmelidir.

Konteynırlarda ısıtma ihtiyacı için mümkünse merkezi bir ısıtma sisteminden üretilen sıcak sulu ısıtma sistemi tesis edilmeli, bunun mümkün olmadığı durumlarda elektrikli ısıtıcılar tercih edilmelidir. Yakıt yakan soba veya benzeri cihazların doÄŸrudan konteynır içerisinde yer alması, özellikle bu mahalde uyuyan insanlar için sobanın yanar halde olmadığı durumlarda bile son derece tehlikelidir. Konteynırların uyuma maksatlı olmayan bölümlerinde soba veya benzeri yakıt yakan cihazlar kullanılması halinde, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in sobalar ve bacalarla ilgili 58.maddesinde yer alan kurallara uyulmalıdır. Sobaların üzerine kurulduÄŸu döÅŸeme malzemeleri arasında yanıcı yapı malzemeleri mevcutsa, sobanın altına metal kaplı tabla, mermer veya benzeri malzeme konularak kurulum yapılmalıdır. Soba borularının duvarlardan geçiÅŸ noktalarında yangın oluÅŸumunu engelleyecek malzemeler ve detaylar kullanılmalıdır.

Odada baca yok ise soba borusu; sac konan pencereden çıkarılıp, saçaktan 25 cm açıkta ve 50 cm yüksekte ve ucunda ÅŸapka kullanılarak kurulmalı, boruların birleÅŸtiÄŸi yerler çember ile kapatılıp, bu çemberden duvar ve tavana baÄŸlanmak suretiyle, birbirinden ayrılması ve devrilmesi önlenmelidir. Kullanım sırasında soba kapakları açık bırakılmamalı, altında ve yanlarında odun, çıra, kömür, kibrit, benzin, gaz ve benzeri yanıcı ve parlayıcı madde bulundurulmamalıdır. Sobanın içindeki ateÅŸ, gerektiÄŸinde kapaklı mangala alınmalıdır. Sobalar kullanılmadığı mevsimde kaldırılmalı veya kapaklar açılmayacak ÅŸekilde telle baÄŸlanmalıdır. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in 109.maddesinde LPG tüplerinin kullanımıyla ilgili hükümleri yer almakta olup, bu kapsamda LPG tüplerinin ve bu tüplerle birlikte kullanılan cihazların uyuma mahallerinde bulundurulması yasaktır. Bu nedenle konteynırlarda piÅŸirme ihtiyacı için öncelikle elektrikli piÅŸirme cihazları tercih edilmelidir.

Konteynırların uyuma maksatlı olmayan bölümlerinde LPG yakan piÅŸirme cihazlarının kullanılması halinde, tüp ile cihaz arasında; baÄŸlantı noktaları kelepçe ile sıkılmış en fazla 150 cm uzunluÄŸunda ilgili standartlara uygun eksiz hortumlar kullanılmalıdır. Tüplerin deÄŸiÅŸtirilmesinde gaz kaçaklarının kontrolü için bol köpürtülmüÅŸ sabun kullanılmalı ve kesinlikle ateÅŸ ile kontrol yapılmamalıdır. BoÅŸ tüplerin dolu tüplerle deÄŸiÅŸtirilmesi, tüp satan bayilerin eÄŸitilmiÅŸ elemanları tarafından ve bayilerin sorumluluÄŸu altında yapılmalıdır. LPG tüpleri dik konumda kullanılmalı ve tüplerinin konteynır içinde bulundurulması kaçınılmaz ise, tüpün bulunduÄŸu bölümün havalandırılması saÄŸlanmalıdır. Tüplerin konulduÄŸu yerin doÄŸrudan doÄŸruya güneÅŸ ışınlarına maruz kalmaması ve radyatörlerin, soba veya benzeri ısıtıcıların yakınına tüp konulmaması gerekir. Konteynır içindeki piÅŸirme ve ısıtma cihazlarının yakınında ve etki alanında kolayca tutuÅŸabilecek yapı malzemeleri ve iç kaplamalar kullanılmamalıdır.

Çadırlardan/Konteynırlardan Çıkışlar
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’e göre bodrum katlar dahil 4 katı geçmeyen konutlar ile tek evler, ikiz evler ve sıra evler gibi konutlarda kaçış mesafesi aranmaz ve tek çıkış yeterli görülür. NFPA kod ve standartlarında ise yaÄŸmurlama (sprinkler) sistemi ile korunan konutlar hariç olmak üzere tek katlı yapılar dahi olsa, konutların herbir yatılan birimi için, konut giriÅŸ kapısına normal ulaşım güzergahına alternatif olarak yatılan birimden bir pencere ile sokaÄŸa veya balkona geçiÅŸ yapılmasına eÅŸdeÄŸer veya daha iyi kabul edilebilecek bir alternatif kaçış yolu olması istenir.

Çadırlar/Konteynırlar Arası Mesafe
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’te binalar arasındaki emniyet mesafeleri daha ziyade akaryakıt istasyonları ya da yanıcı parlayıcı sıvılar gibi tehlikeli maddelerin depolandığı tanklar ve depolama binaları için tarif edilmiÅŸ olup, konut olarak kullanılan konteynırlar arasındaki mesafe için doÄŸrudan bir deÄŸer tanımlanmamıştır. Konuyla ilgili olarak NFPA kodlarında verilen bilgiler ışığında, gerek çadırlar arasında gerekse dış duvarlarında yangın dayanım özelliÄŸi bulunmayan konteynırlar arasında en az 3 m mesafe bırakılmasını önermekteyiz.

Ä°tfaiye Araçları için Ä°ç Ulaşım Yolları
Ä°tfaiye müdahalesi ile ilgili kurallar yerel itfaiyelerin ihtiyaç ve alışkanlıklarına göre belirlenmelidir. Bu nedenle konteynır kentlerdeki iç ulaşım yolları yönetmelikteki (BYKHY) kurallara göre tasarlanmalıdır. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in binaya ulaşım yollarıyla ilgili 22.maddesine uygun olarak, herbir konteynırın dış cephesinin herhangi bir noktasından itfaiye araç yolunun en yakın noktasına kadar ölçülen yatay mesafenin 45 m’yi geçmemesini saÄŸlayacak ÅŸekilde iç ulaşım yolları tasarlanmalıdır. Ayrıca itfaiye araç yollarında olaÄŸan geniÅŸlik en az 4 m (çıkmaz sokaklarda en az 8 m) ve serbest yükseklik en az 4 m olmalıdır.
Çadır/konteynır kent olarak düzenlenecek yerlerde, itfaiyeye yangın ihbarı yapıldıktan sonra en yakın itfaiye istasyonundan bölgeye en uzun geliÅŸ süresinin kentteki nüfus yoÄŸunluÄŸuna baÄŸlı olarak 3 dk ile 6 dk arasında olması amaçlanmalı ve yerel itfaiyelerden görüÅŸ alınarak gerekirse çadır/konteynır kent alanında yangına müdahale aracı ve müdahale eÄŸitimi almış personel bulundurulmalıdır.

Yangın Algılama ve Söndürme Ekipmanları
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’e göre konut olarak kullanılan bir konteynırda, taşınabilir söndürme cihazı dışında bir söndürme ekipmanı tesis edilmesi zorunlu deÄŸildir. Benzer ÅŸekilde yangın ihbar butonu ve flaÅŸörlü siren gibi basit yangın algılama ve uyarı ekipmanları da tek katlı küçük konteynırlarda zorunlu deÄŸildir.

YönetmeliÄŸin (BYKHY) taşınabilir söndürme cihazları ile ilgili 99.maddesine göre, konut olarak konteynırlar gibi düÅŸük tehlike sınıfında yer alan kullanım alanlarında taşınabilir söndürme cihazlarının her 500 m2 alanda bir adet 6 kg’lık uygun tipte söndürme cihazı olacak ÅŸekilde konumlandırılması ve söndürme cihazlarına ulaşım mesafesinin en fazla 25 m olması gerekir. Taşınabilir söndürme cihazları olarak kuru kimyevi tozlu (KKT), sulu veya köpüklü söndürme tüpleri kullanılması uygun olur. Ayrıca, konteynır kente hizmet verecek kullanım suyu hatlarına baÄŸlı yangın dolapları tesis edilmesi baÅŸlangıç yangınlarına erken müdahale imkanı verecektir.
NFPA kod ve standartları, konut olarak kullanılan prefabrik evler ve konteynırlar için dahi, tasarımında, montajında ve iÅŸletmesinde basitleÅŸtirmeler yapılarak daha kolay uygulanabilir hale getirilmiÅŸ olan sprinkler sistemini ve duman dedektörlerini zorunlu kılmaktadır. Bu tür konutlardaki sprinkler baÅŸlıklarının doÄŸrudan konteynıra hizmet veren kullanım suyu hattından bir vana ile ayrılmaksızın alınan plastik branÅŸman borularına monte edilmesine, ıslak hacimler gibi düÅŸük riskli mahallere sprinkler baÅŸlığı konulmamasına ve sistemde onaylı olmayan sprinkler baÅŸlıklarının dahi kullanılmasına izin verilmektedir. Benzer ÅŸekilde konteynır içindeki duman dedektörlerinin, minimum olarak her bir yatılan odayı ve yatılan odalara geçilen koridorları kapsayacak ÅŸekilde monte edilmesi ve algılama yapar yapmaz sesli uyarı sinyali oluÅŸturacak ÅŸekilde ayrı bir pano veya kablolama olmadan pille çalışan bağımsız ekipmanlardan oluÅŸması yeterli kabul edilmektedir.

Sonuç
Çadır/konteynır kentlerde çıkması muhtemel yangınlara karşı yaÅŸanması olası can kayıplarını ve mal kayıplarını önleyebilmek için, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak ve aynı zamanda konuyla ilgili uluslararası geçerliliÄŸi kabul gören NFPA standartlarında verilen bilgilerden yararlanarak önerilen yangın güvenlik önlemleri yukarıda farklı baÅŸlıklar altında açıklanmış olup, kamuoyunun dikkatine sunarız.”