METROLARDA ALINAN YA DA ALINMASI GEREKEN YANGIN GÜVENLIK ÖNLEMLERI HAKKINDA BILGI VEREBILIR MISINIZ?

Metro istasyonlarında ve metro tünellerinde çıkan yangınlar, diğer kompartman yangınlarından bağımsız olarak düşünülmelidir; çünkü bu tip yangınlar yer altındadır ve itfaiyenin müdahale edebileceği nokta sayısı kısıtlıdır. Yoğunluk farkından dolayı yükselen sıcak duman itfaiyenin istasyon içine girmesine engel olmaktadır. Hatta duman tahliyesi bir istasyondan yapıldığı için iki istasyon arasındaki tünel yangınında itfaiyenin egzoz yapan istasyondan tünele girmesi mümkün olmamakta ve diğer istasyona ulaşılana kadar ciddi zaman kaybı olmaktadır. Diğer taraftan bina yangınlarında itfaiye ekibi güvenli bir bölgeden durumu inceleyerek en uygun müdahale şeklini değerlendirebilmektedir. Tünel yangını esnasında güvenliği sağlayabilmek adına SES (Subway Environmental Systems) yazılımı kullanılarak 1 boyutlu analizler yapılmaktadır.

Bu sayede tünelde olması gereken hava hızları belirlenerek uygun tünel havalandırma fanları seçilmektedir. Farklı yangın senaryosu durumunda hangi fanın çalışacağı, hangi damperlerin ve duman bariyerlerinin kapalı olacağı bu analiz ile belirlenmektedir. Yolcuların tahliyesini sağlayabilmek için tünel havalandırma fanları senaryoya uygun çalıştırılarak tünel içinde bir hava akışı oluşturulur. Bu sayede dumanın hava akış yönüne doğru hareket etmesi sağlanır ve backlayering oluşması engellenmiş olur. Bu hava hızı kritik hızın (Genellikle 3-3.5m/s) mutlaka üzerinde olmalıdır ve bu hava hızı sahada yapılacak ölçümlerle doğrulanmalıdır. İstasyon yangını esnasında ise duman tahliyesini sağlamak için OTE Fanları (Peron Üstü Egzoz Fanı) kullanılmaktadır. Fan seçimi yapılabilmesi için öncelikle kullanılan trenin yangın yükü belirlenmeli ve bu yük kullanılarak istasyon içinde CFD (Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği) analizi yapılmalıdır. CFD analizinin sahada doğrulanması için sahada duman testi yapılması gerekmektedir. Yangın algılaması için istasyonlarda ve tünelde duman sensörleri/sıcaklık sensörleri bulunması gerekmektedir. Bunun haricinde tünelde ve istasyonlarda yangın hidrantları mevcuttur.

METROLARDA YANGIN VE GÜVENLIK KONUSUNDA NE GIBI TESTLER YAPILMAKTA? BU TESTLER SIRASINDA DIKKAT EDILMESI GEREKEN HUSUSLAR NELERDIR?

Yangın güvenliği için kurulan sistemler her ne kadar maliyetli olsa da bu sistemler çoğunlukla bir defaya mahsus çalışmakta ve çalıştıklarında da can kaybının önüne geçmektedirler. Bu sebeple yangın güvenliği amacıyla kullanılan bütün ekipman ve sistemler teste tabi tutulmalıdır. Tarihte yapılan en eski tünel yangını testi 1965’te İsviçre’nin Ofenegg kentinde yapılmıştır. Bu yangında benzin dolu bir havuz yakılarak sıcaklık, CO, CO2 ve görüş mesafesi ölçülmüştür. Bu tarihten sonra özellikle Avrupa, Japonya ve Amerika bu konudaki çalışmalara ağırlık vermiş ve tünel yangını konusunda öncü olmuşlardır.

Günümüzde uluslararası metro projelerinde tünel hava hızı ölçümleri ve istasyon duman testleri yapılmaktadır. Ölçülen tünel hava hızları SES analizi sonuçları ile karşılaştırılmakta ve bu analizdeki değerin üstünde olması istenmektedir. Bu hız ölçümü tünel kesiti üzerinde bir noktada değil de Log-Tchebycheff ya da Eşit Alan Methodu kullanılarak çoklu noktada yapılmalıdır. Bu ölçüm haricinde kaçış güzergâhı üzerindeki cross passagelarda eşit alan yöntemi ile hava hızı ölçülmeli ve dumanın yangın olmayan hatta gitmeyeceğinden emin olunmalıdır. Yürüme yollarında da hava hızı ölçümü yapılmalı ve bu hızın 11m/s’yi geçmediği kontrol edilmelidir. Bu hızın üzerinde, insanlar yürümekte güçlük çekeceklerdir. Ölçüm yapılırken kalibreli ekipmanlar kullanılması ve ölçümlerin kaydedilmesi çok önemlidir. İstasyon içerisindeki yangın senaryosunu gözlemlemek amacı ile duman jeneratörleri ile test yapılmalıdır. Kullanılan jeneratör adedinin seçilen yangın yükü ile uyumlu olması gerekmektedir. Bu testlerin başarı kriteri 30 m mesafedeki kaçış levhasının test boyunca görünür kalmasıdır.

TÜRKIYE’DE YANGIN VE GÜVENLIK ALANINDA MEVZUAT AÇISINDAN EKSIK GÖRMÜŞ OLDUĞUNUZ YA DA OLMASININ UYGUN OLDUĞUNU DÜŞÜNDÜĞÜNÜZ NOKTALAR BULUNUYOR MU?

Konut, AVM, ofis binaları gibi yapılarda özellikle Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç’ın başlattığı çalışmalar sonucunda elimizde ciddi bir yangın yönetmeliği oluşmuştur ve bu konuda kendisine teşekkür ederiz. Ancak metrolar, tüneller, maden ocakları gibi özel uygulamalar için de benzer çalışmaların yapılması gerektiğini düşünüyorum.

TÜRKIYE VE DÜNYADAKI METROLARDA YANGIN VE GÜVENLIK ALANINDAKI UYGULAMALARI KIYASLADIĞIMIZDA NE GIBI FARKLILIKLAR BULUNUYOR?

Uygulama olarak baktığımızda genel olarak dünyadaki uygulamalar ile ülkemizdeki uygulamalar benzerlik arz etmektedir, ancak yangın yükü kabulünde bazı farklılıklar gözlenmektedir. Örneğin yurt dışında yan gın yükü 20 MW alınmaktadır. Ayrıca test ve commissioning çalışmaları projenin başından itibaren yani tasarım aşamasında başlatılmakta, özelikle uygulama aşamasından önce hazırlanan “Comissioning Plan” projenin en önemli maddesi olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada; Fabrika Kabul Testleri, Statik Testler, Pre-Functional Testler, Startup Testler, İntegrated Testler, Functional Performance Testler detaylı olarak tanımlanmaktadır.

SON OLARAK EKLEMEK ISTEDIKLERINIZ?

Ülkemizde yapılan metro ve diğer yapılardaki tasarım, uygulama ve Test Ayar ve Dengeleme (TAD) çalışmaları için yurt dışında yapılan işler ile rahatlıkla rekabet edilebilecek düzeyde olduğumuzu söyleyebilirim. Ancak yukarıda tanımlanan işleri koordine eden ve yapılan işlerin yatırımcı talepleri ile uygunluğunu denetleyen Commissioning (Doğrulama ve dokümantasyon) çalışmalarında oldukça yetersiz olduğumuzu ifade etmek isterim.