ÇaÄŸrı KOCA Ahmet Yasin MUSLU, Ufuk KÜÇÜKDAÄž, Fatma YILDIRIM 

GÄ°RÄ°Åž

Madencilik sektörü aynı zamanda iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi açısından dünya genelinde en riskli sektör olarak bilinmektedir. Çünkü madenlerde çalışan ortamda riskli durumlar tehlikeli durumlar belirlenmesi tespit edilmesi ve bunların hepsinin deÄŸerlendirmesi önlenmesi çok zor olmaktadır. Madenlerde ortamın gözetilmesi çalışılan alanın düzgün olmasını saÄŸlamak gerekmektedir. Madencilik sektöründe güvenlik, çalışanların hayatını korumak ve çevreye zarar vermeden üretim süreçlerini sürdürmek için kritik bir öneme sahiptir. Böyle durumlarda çalışan insanlarında hayatı söz konusu olduÄŸunu göz ardı etmemek gerekmektedir. Aksi takdirde kötü sonuçları olan durumlar meydana gelebilir. Kömür madenlerinde meydana gelen patlamalarda karbon monoksit zehirlenmesi, su baskını ve çökmeler gibi ciddi tehlikeler oluÅŸmaktadır. Maden kazalarının en aza indirilmesi için bilinçli ve güvenlik kurallarına uygun ÅŸekilde çalışma yapılmalıdır. Maden kazalarına yönelik baÅŸarılı bir risk azaltma planı, kazalara neden olan faktörlerin en iyi ÅŸekilde analiz edilmesini ve yorumlanmasını gerektirmektedir.

Madencilik faaliyetleri, insanlık tarihi boyunca önemini kaybetmeden var olmuÅŸtur ve günümüze kadar durmaksızın devam etmektedir. Bu nedenle madencilik sektörüne olan talep sürekli artmıştır. GeliÅŸen teknolojiyle birlikte, madencilik sektöründe kullanılan geliÅŸmiÅŸ makine ve ekipmanlar, iÅŸ kazalarını da doÄŸrudan etkilemiÅŸtir.

DiÄŸer sektörler arasında en tehlikeli iÅŸ kollarından biri olan madencilik, meydana gelen kazalar nedeniyle önemli ölçüde ölümler, yaralanmalar ve ekonomik zararlar oluÅŸturmaktadır. Bu nedenle madencilik sektöründe iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi önlemlerinin artırılması ve etkin bir ÅŸekilde uygulanması büyük önem taşımaktadır.

Türkiye madencilik sektörü, diÄŸer sektörlere göre iÅŸ kazalarında 6 kat ve ölümcül kazalarda 7 kat daha fazla risk taşımaktadır. Bu risk Türkiye’yi, çalışan başına kaza sayısında Almanya’dan 27,66 kat, Ä°talya’dan 1,91 kat ve Bulgaristan’dan 2,27 kat daha riskli yapmıştır. Avrupa BirliÄŸi ortalamasını da 5’e katlamıştır5. Ülkenin geliÅŸim hızını belirleyen en önemli sektörlerden birisi olan madencilik faaliyetleri6; Sosyal Güvenlik Kurumu veri tabanında; kömür ve linyit çıkarılması, metal cevheri madenciliÄŸi, ham petrol ve doÄŸalgaz çıkarımı, madenciliÄŸi destekleyici faaliyetler ile diÄŸer madencilik taÅŸ ocağı madenciliÄŸi olmak üzere beÅŸ alt gurupta incelenmektedir.

MATERYAL VE METOD
Bu çalışmanın kaynağı Sosyal Güvenlik Kurumunun (SGK) 2019-2023 yılları arasındaki verileridir . Verilen yıllara ait maden faaliyetlerinin insidans sayısı SGK’ dan alınmıştır . Bu verilerle en yüksek 10 ilin insidans verileri elde edilmiÅŸtir . Bu çalışmamızın literatüre artıları iÅŸ kazası insidans istatistik grafikleri üzerinde çalışılmıştır .
Ä°ÅŸ kazası Ä°nsidans Oranı = ( YaÅŸanılan Ä°ÅŸ Kazası Sayısı ) / ( Ä°stihdam Sayısı ) 

MADENCÄ°LÄ°K Ä°STÄ°HDAMI
Türkiye’de istihdam 2008 yılından itibaren artış göstererek devam etmektedir . 5510 sayılı kanun kapsamında SGK’na bildirilen istihdam verilerinin sunulduÄŸu 2008 den 2002 ye kadar artış göstermektedir . 2008 yılında 9.618.438 olan çalışan sayısı 2020 yılında pandemiye raÄŸmen %106,94’lük artışla 2022 yılında 19.814.531 e ulaÅŸmıştır .
Türkiye’de ki artışa paralel olarak madencilik faaliyetleri de artış göstermektedir . Çalışan sayısı 2008 yılında 114.962 iken 2022 yılında %38,27 artarak 158.968 e ulaÅŸmıştır . Madencilik sektöründe yakın tarihin en büyük maden kazası somada gerçekleÅŸmiÅŸtir . Madencilik faaliyetlerinin istihdamı artış gösteriyor olmasına raÄŸmen ülke istihdamına katkısı devamlı olarak azalma göstermektedir . 2008 yılında ülke istihdamının %1.22 sini karşılayan madencilik faaliyetleri 2022 yılında %0,80 e gerilemiÅŸtir . Türkiye’de madenciliÄŸin alt faaliyetleri incelendiÄŸinde , metal cevheri madenciliÄŸi ile doÄŸalgaz ve ham petrol çıkartılması istihdamı sürekli artış göstermektedir . Kömür ve linyit çıkarılması faaliyetleri 2022 yılı hariç devamlı olarak düÅŸüÅŸ olmuÅŸtur . 

MADENCÄ°LÄ°KTE Ä°Åž KAYBI

Analizlere göre maden sektöründe toplam istihdam sayısı ile madenlerde yaÅŸanılan iÅŸ kazası sayısı arasında güzel bir iliÅŸki vardır . madencilik sektörü yer altında ve yer üstünde olduÄŸu için yer altı madenciliÄŸi çok büyük risk taşımaktadır . Bu sebepten dolayı kaza olma olasılığı oldukça yüksektir . Kaza oranı yüksek olduÄŸu için de madencilikte iÅŸ kaybı da oldukça yüksektir . Madencilik sektöründe 2008 yılındaki 0,0567 olan insidans oranı , düzenli bir ÅŸekilde artış göstererek 0,1218 e çıkmıştır . yaÅŸanılan iÅŸ kazalarında ölümcüllük oranında da düÅŸüÅŸ olmuÅŸtur . 6331 sayılı kanun uygulanmaya baÅŸladığı 2013 yılından itibaren soma faciası hariç tutulduÄŸunda alınan önlemlerin kazaları azaltmasa da ölümcüllük oranını düÅŸürdüÄŸü gözlemlenmiÅŸtir . madencilik sektörü insidansını kömür ve linyitin alt faaliyetlerinin sebep olduÄŸu gözlemlenmiÅŸtir .

SONUÇ VE BULGULAR

Türkiye’de madencilik sürekli olarak büyümektedir . madenciliÄŸin büyüme oranı toplam büyümenin gerisinde kalmıştır . madenciliÄŸin en önemli kolları kömür ve linyit madenciliÄŸidir . 2008 yılında madencilik ülke istihdamının %1.2’sini oluÅŸtururken 2022 yılında ise bu rakam yaklaşık %0.8’e düÅŸmüÅŸtür .Madencilik istihdamında yaÅŸanılan iÅŸ kazası ile iÅŸ kazası insidans oranında benzerlik vardır . Madencilik sektöründe iÅŸ kazası insidans oranı devamlı artmaktadır . madencilikte iÅŸ kazası ve iÅŸ kazası insidansı sürekli artmaktadır ama ölümcüllük oranı buna raÄŸmen düÅŸmektedir. Bu durum alınan önlemlerin tamamen yeterli olmasa da kaza ve ölüm ÅŸiddetini düÅŸürmektedir . madencilikte iÅŸ saÄŸlığının önleyici bir yol izlediÄŸini gözlemlemiÅŸ oluruz . Sonuç olarak baktığımızda, madencilik Türkiye ‘de her anlamda önemli bir sektör. Maddi, manevi, sosyal her ne kadar önemli bir yere sahip olsada bunun yanında en riskli sektörlerin başında gelir. Madencilik sektöründe oluÅŸabilecek kazaları yok etmek veya en aza indirmek, insanların yaÅŸamını etkilemeden bu durumu daha sürdürülebilir hale getirmek için iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi alanında her türlü önlemler alınmalı ve yapılmalıdır.

İş Kazası İnsidans Oranı Grafiği

2023’e kadar sürekli artış göstermiÅŸ.
• 2019’da %0,0567 olan oran,
• 2023’te %0,1218 seviyesine ulaÅŸmış.
Ölümcüllük Oranı
Raporda, insidans oranı artarken, ölümcüllük oranında düÅŸüÅŸ eÄŸilimi gözlemlenmiÅŸ.
Bu durum, iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi önlemlerinin, kazaların ölümle sonuçlanma olasılığını azalttığını gösteriyor. Ancak kazaların tamamen önüne geçilememiÅŸ olması, sektörde daha fazla iyileÅŸtirmeye ihtiyaç olduÄŸunu ortaya koyuyor.
Bölgesel Risk
• Zonguldak ili, kömür madenciliÄŸi nedeniyle en yüksek riskli bölge olarak öne çıkıyor.
• Ä°ÅŸ kazalarının ve insidans oranlarının yüksek olması, bu bölgedeki güvenlik önlemlerinin kritik olduÄŸunu gösteriyor

Sonuç
2019-2023 yılları arasında Türkiye madencilik sektöründe iÅŸ kazası insidans oranı sürekli artış göstermiÅŸtir. Bu artış, özellikle kömür ve linyit alt sektörlerinde daha belirgindir. Ölümcüllük oranı ise düÅŸüÅŸ eÄŸilimindedir. Bu durum, alınan önlemlerin kazaların ölümcül sonuçlarını azaltmaya katkı saÄŸladığını göstermektedir.
-Öneriler:
• - Ä°ÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi önlemleri artırılmalı.
• - Dijital izleme sistemleri kullanılmalı.
• - EÄŸitim ve Sonuç
2019-2023 yılları arasında Türkiye madencilik sektöründe iÅŸ kazası insidans oranı sürekli artış göstermiÅŸtir. Bu artış, özellikle kömür ve linyit alt sektörlerinde daha belirgindir. Ölümcüllük oranı ise düÅŸüÅŸ eÄŸilimindedir. Bu durum, alınan önlemlerin kazaların ölümcül sonuçlarını azaltmaya katkı saÄŸladığını göstermektedir.
-Öneriler:
• - Ä°ÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi önlemleri artırılmalı.
• - Dijital izleme sistemleri kullanılmalı.
• - EÄŸitim ve denetimler güçlendirilmeli.
• - Havalandırma ve acil kaçış yolları iyileÅŸtirilmeli.
güçlendirilmeli.
• - Havalandırma ve acil kaçış yolları iyileÅŸtirilmeli.

KAYNAKLAR

https://www.sgk.gov.tr/Istatistik/Yillik/fcd5e59b-6af9-4d90-a451-ee7500eb1cb4/
Tehlike Sınıfları Tebliği., 6-7 (2019).