Prof. Dr. Abdurrahman KILIÇ

Sönmeyen yangın yoktur. Her yangın yanıcı madde bittiğinde söner veya üzerine su tutularak erken ya da geç söndürülür. Önemli olan fazla su kullanmadan ve genişlemeden, yangının erken söndürülmesidir. Yangının erken söndürülmesi teknik bilgi gerektirir. Teknik bilgi, yangını tanımak, kullanılacak malzemeleri doğru seçmek, yangına doğru müdahale demektir. Halk arasında "İtfaiye gelirse yangından daha fazla zarar verir" deyimi çok bilinen yakıştırmalardan biridir. Bunun söylenmesinin nedeni, itfaiyenin yangınlarda sıktığı suyun yanmayan kısımlara verdiği zarardan kaynaklanmaktadır.

Gerçekten de fazla sıkılan su, özellikle katlı binalarda yangın olmayan alt katlardaki yanmayan eşyaları ıslatarak büyük zarar vermektedir. İstanbul İtfaiye Müdürlüğü’nde göreve başladıktan sonra, iki yıl (1989- 1991) süreyle Berlin İtfaiyesi’nden Dr. Lutz Strauss ile beraber çalıştım. Kendisi İstanbul İtfaiyesi’nde danışman olarak bulunuyordu. Yangın söndürme konusunda Japonya’da edindiğim deneyimden sonra, Strauss’un tecrübesinin de yangın söndürme konusundaki bilgimin gelişmesinde çok yararı oldu. Kimya mühendisiydi ve tehlikeli maddelerin söndürülmesi konusunda doktorası vardı. Birlikte bazı yangınlara gittik. Söndürme şekillerini ve yapılan hataları tartıştık. Kendisinden itfaiyenin çalışma sistemi hakkında bir rapor hazırlamasını istedik.

Strauss birkaç aylık incelemesi ve  yangınlarda uygulanan söndürme yöntemlerini izlemesinin ardından raporunu hazırladı. Raporda “İstanbul İtfaiyesi’nde serçeye uçaksavarla ateş ediliyor” diye yazmıştı. Haklıydı, küçük yangınlara hatta bir söndürme tüpü ile sönecek yangınlarda bile çok miktarda su kullanıldığı oluyordu. O tarihlerde itfaiyede, çoğunlukla yüzlük denilen B tipi hortum kullanıldığından alevlere bol miktarda su sıkılıyor ve tanklardaki su kısa sürede bitiyordu. Elbette yangını çok kısa sürede söndürmek çok önemli ama suyun israf edilmemesi ve suyun yanmayan kısımlara verdiği zararının azaltılması da önemlidir. Alevlere rastgele su tutulması yerine, mümkünse yangının kaynağına, alevin dibine su sıkılması ile daha az su kullanılarak yangının söndürülmesi sağlanabilmektedir. İtfaiye araçlarında farklı çaplarda 15-20-25-30 metre uzunluğunda hortumlar bulundurulur. Avrupa Birliği normlarına göre itfaiyecilerin kullandığı hortumlar A, B, C ve D tipi olarak sınıflandırılır. A tipi hortumların (Ala hortum ve alıcı hortum da denilmektedir) iç çapı 110 mm’dir. Bu tip hortumlar besleme hortumu olarak kullanılır. İtfaiye araçlarının pompaları veya taşınabilir motopomplar ile göl, gölet, dere, havuz, sarnıç veya denizden alınan su, A tipi hortumlarla dağıtıcılara taşınır.

B tipi hortumlar (iç çapı 75 mm) saldırı hortumu olarak kullanıldığı gibi besleme hortumu olarak da kullanılır. Çok büyük yangın olmadıkça B tipi hortumlar saldırı hortumu olarak kullanılmaz, daha çok besleme hortumu olarak kullanılır. İtfaiye araçlarının pompalarına veya hidrantlara bağlanan B tipi hortumdan dağıtıcılarla iki veya üç adet C hortumuna geçiş sağlanır. C tipi hortumlar saldırı hortumlarıdır. İç çapı 42 mm veya 52 mm olan bu hortumlar su hattının en sonunda yangını söndürmek için su veya köpükle yangına müdahale edilen hortumlardır. D tipi hortumların iç çapı 25 mm olup bunlar tambura sarılı olarak veya yangın dolabı içerisinde kullanılır. Strauss, iyi bir gözlemci ve iyi bir eğitmendi. Raporu hazırladıktan sonra itfaiyecilerin eğitimine başladık. Önce eğitilecek kişilerin değil, eğitecek kişilerin eğitimine başladık. Altı aylık bir eğitimden sonra eğiticilerin eğitimi tamamlandı ve daha sonra bu kişiler diğer personeli eğitmeye başladı.

Eğitimden sonra yangınlarda C tipi hortumlar daha çok kullanılmaya başlandı. Yangın üzerine uygulanabilecek su miktarı hortum çapına göre ve lans özelliğine göre büyük ölçüde farklılık gösterir. Yapının hacmi, yangın ve yakıt yükü ile yangının büyüklüğü, hangi ebatta hortumun ilk önce çıkarılacağını ve etkin su dağıtımında kullanılacağını belirler. Çoğu itfaiyecinin bildiği genel kural, küçük yangına az su, büyük yangına çok su gerektiğidir. C tipi hortumdan akan su miktarı daha az olduğundan hem tüketilen su miktarı daha az olmakta hem de itfaiyeciye gelen kuvvet az olduğundan hortumu bir kişi daha rahat tutabilmektedir. B tipi hortum kullanılması durumunda ise debi fazla olduğundan bir kişi hortumu tutmakta zorlanmakta, hatta basınç yüksek olduğunda hortumu zapt edememektedir. Yangın küçükse C tipi hortum hatta yangının yayılma ihtimali yoksa ve çok küçükse D tipi hortum daha uygun olmaktadır.