1. GÄ°RÄ°Åž

Yönetmeliklerde, ticari amaç gözetmeksizin bir veya birçok insanın iÅŸ zamanı dışında barınma, dinlenme ve uyuma amacıyla ikamet ettiÄŸi, imar planında bu amaca ayrılmış olan yerler konut olarak tanımlanmaktadır.  

Yangın sayısı ile konut sayısı doÄŸru orantılıdır. Nüfus ve konut sayısı arttıkça yangın sayısı da artmaktadır. Ülkemizde meydana gelen yangınların yaklaşık % 50’si konutlarda meydana gelmektedir. Ä°lk bakışta ahÅŸap binaların sayısında azalma olduÄŸu için yangın sayısında da azalma olacağı düÅŸünülse bile, çok kullanılmaya baÅŸlanan plastik esaslı malzemeler, tüketilen enerji miktarındaki artış ve yeni enerji türleri yangın riskini beraberinde getirmektedir. Konut sayısı hızla artmakta, her yıl birçok kiÅŸi ev yangınları nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Ne yazık ki bu ölümlerin çoÄŸunda çocuklar yer almaktadır. Konutlardaki yangınların çoÄŸunluÄŸunu elektrik, ısıtma ve ısınma gereçleri oluÅŸturmaktadır. Konutlarda meydana gelen yangınların % 40’ı mutfaklardan, % 20’si ısıtmadan yani soba ve elektrikli ısıtıcıdan, % 10’u sigaradan ve % 5’i çocuklardan ve elektrik tesisatından kaynaklanmaktadır. Ülkemizde bu oranlar yaklaşık aynı kalmaktadır.

Genellikle konutlarda meydana gelen yangınlarda, yangın çıkan daire yanar fakat yangın yükü düÅŸük olduÄŸundan diÄŸer dairelere geçiÅŸi nadiren olur. Bununla beraber duman merdiven boÅŸluÄŸundan binanın tamamına yayılır. Duman nedeniyle panik oluÅŸur ve çoÄŸu zaman binanın tamamı yanacakmış endiÅŸesiyle panik yaÅŸanır. 

Kaçak akım anahtarlarının olmaması, elektrik sigortalarının uygun olmaması, elektrikli ısıtıcıların ve sobaların hemen yanına kurutmak için çamaşır asılması, açık tip elektrikli ısıtıcıların perdelerin yakınına konulması, elektrik prizlerinin topraklı olmaması, aynı prizden çok sayıda elektrikli cihaz beslenmesi yangın baÅŸlangıcına neden olmaktadır. Çocukların kibrit, soba ve elektrikli cihazlarla oynamalarından, mutfakta yaÄŸ parlaması, gaz kaçağı, tüp parlaması, katalitik sobalar gibi faktörler de konutlarda yangın oluÅŸmaktadır.

Konutlarda can kaybına neden olan yangınlar, geceleri meydana gelen yangınlardır.  Uyurken fark edilmeyen duman, zehirlenmelere ve boÄŸulmalara neden olmaktadır. Yangın çıkan daireden merdivene ulaşılamayan büyük dairelerde ve özellikle dubleks katı olan konutlarda da yangınların neden olduÄŸu ölümlere rastlanılmaktadır. 

2. YENÄ° KONUTLARDA YANGIN MERDÄ°VENLERÄ°

Konutlarda yangın önlemi denildiÄŸinde ilk akla gelen kaçış yolları olmalıdır. Yüksek binalarda kaçış merdivenlerinin yanında yangın dolapları, çok yüksek konutlarda (yüksekliÄŸi 51.50 m’den yüksek) ayrıca yaÄŸmurlama sistemi, acil durum asansörü, merdiven basınçlandırması, algılama sistemi gibi önlemler de istenir. Fakat bunların yeni binalar için olduÄŸu unutulmamalıdır.

Yönetmeliklere göre konutlarda alınacak yangın güvenlik önlemleri incelenirken yeni yapılacak konut binaları ile mevcut konutları ayrı ele almak gerekir. Halen ülkemizde yürürlükte olan Binaların Yangından Korunması Hakkında yönetmelik yeni konutları ve mevcut konutları ayrı ayrı deÄŸerlendirmektedir.

YönetmeliÄŸin 48.maddeside yeni yapılan konutlar için çıkışlar açıklanmaktadır. Bodrum katlar dâhil 4 katı geçmeyen konutlar ile tek evler, ikiz evler ve sıra evler gibi konutlarda, tek bir kullanıma hizmet veren binalarda kaçış mesafesine bakılmaksızın normal merdivenlerle saÄŸlanabilmekte ve baÅŸka herhangi bir özellik aranmamaktadır.

Daire içindeki herhangi bir noktadan çıkış kapısına kadar olan uzaklık 20 m’yi geçmemesi gerekiyor, ancak yaÄŸmurlama sistemi varsa bu mesafe 30 metre olabilmektedir. EÄŸer yaÄŸmurlama sistemi yoksa mesafe 20 metreyi geçiyorsa, yaÄŸmurlama sistemi varsa mesafe 30 metreyi geçiyorsa, yükseklik sınırına bakılmaksızın daire içeresinden ikinci çıkış gerekmektedir.

Dubleks daireler için iki önemli husus bulunmamaktadır. Dubleks apartman dairelerinde tek kapı bulunması hâlinde, bu kapı üst katta düzenlenemez. Ayrıca, üstteki katın döÅŸeme alanı 70 m²’yi geçmesi durumunda üst kattan ayrı bir çıkış saÄŸlanmalıdır.

Kaçış uzaklığı, apartman dairelerinin kapısından baÅŸlanarak ölçülür. Apartman binalarından dairlerin kapısından merdivene hemen hemen her zaman bir koridordan geçilerek ulaşıldığından, dairenin kapısından merdivene olan uzaklık yaÄŸmurlama sistemi olan binalarda en fazla 20 metre, yaÄŸmurlama sistemi yoksa en çok 15 metre olabilmektedir

Apartmanlarda kaçış yolları, apartmanların yüksekliÄŸi göz önüne alınarak dört ayrı kategoride deÄŸerlendirilmektedir.

a) Yapı yüksekliÄŸi 21.50 m’nin altındaki konutlarda korunumsuz normal merdiven kaçış yolu olarak kabul edilir ve ikinci çıkış aranmaz.

b) Yapı yüksekliÄŸi 21.50 m’den fazla ve 30.50 m’den az olan konutlarda, en az 2 merdiven düzenlenmesi, merdivenlerden en az birisinin korunumlu olması ve her daireden 2 merdivene de ulaşılması gerekir.

c) Yapı yüksekliÄŸi 30.50 m’den fazla ve 51.50 m’den az olan konutlarda, birbirlerine alternatif, her ikisi de korunumlu ve en az birinde yangın güvenlik holü düzenlenmiÅŸ veya basınçlandırma uygulanmış 2 kaçış merdiveni yapılması mecburidir. Kattaki konutların her birinin içinden bir yangın güvenlik holünden geçilerek yangın merdivenine ulaşılıyor ise binanın genel merdiveninin korunumlu olması gerekli deÄŸildir. 

ç) Yapı yüksekliÄŸi 51.50 m’den yüksek olan konutlarda, birbirlerine alternatif ve yangın güvenlik holü olan ve basınçlandırılan en az 2 kaçış merdiveni yapılması ÅŸarttır.

Yönetmelikte tartışılan ve çoÄŸu kez yanlış uygulanan hususlardan birisi, giriÅŸ, çıkış ve ÅŸaftları üst katlardan 120 dakika yangına dayanıklı döÅŸeme veya bölme ile ayrılan bodrum katların yapı yüksekliÄŸine dahil edilmemesidir. BaÅŸlangıçta bodrum katların çıkışı ayrılsa bile daha sonra üst katlarla birleÅŸtirilmektedir. Yine konutlar için baÅŸka istisnai madde çatı arası piyeslerle ilgilidir. Çatı arası piyeslerden binanın normal merdivenine veya korunumlu kaçış merdivenine alternatif kaçış imkânı saÄŸlanması durumunda, çatı arası piyes yüksekliÄŸi, yapı yüksekliÄŸine dahil edilmemektedir.

Binanın ana merdiveni aynı zamanda bodrum katlara da hizmet veriyorsa ve bodrum katlarda konut dışı kullanım alanları varsa bodrum katlarda merdivene giriÅŸte yangın güvenlik holü düzenlemesi gereklidir. Kaçış için kullanılmasına izin verilen merdivenlerde, basamağın kova hattındaki en dar basamak geniÅŸliÄŸi, konutlarda 100 mm’den az olmamalıdır. Her kaçış merdiveninin her iki yanında duvar, korkuluk veya küpeÅŸte bulunmalıdır.

3. MEVCUT KONUTLARDA YANGIN MERDÄ°VENLERÄ°

Yönetmelikte mevcut yapılar ayrı bir kısımda ele alınmıştır. Konutlar için 158.maddesinde bazı  özlem hususlar getirilmiÅŸtir. Mevcut dairesel merdivenlerin deÄŸiÅŸtirilmesinin zorluÄŸu göz önüne alınarak konutlarda 51.50 m yapı yüksekliÄŸine kadar dairesel merdivenlere izin verilmiÅŸtir.  Mevcut konutlar için kaçış yolları üç ayrı katagoride deÄŸerlendirilmektedir. Yapı yüksekliÄŸi 30.5 metrenin altında olan konut binalarında ikinci çıkış aranmamakta ve mevcut konutlara itfaiye tarafından müdahale edilmemektedir.

Yapı yüksekliÄŸi 30.50 m’den fazla ve 51.50 m’den az olan konut binalarında ana merdiveninin korunmuÅŸ kaçış merdiveni özelliÄŸinde yapılması istenmektedir. Ayrıca, korunmuÅŸ merdiven iç kaçış merdiveni ise, bir yangın ihbar butonu ile aktive edilen veya algılama sisteminden otomatik aktive olan basınçlandırma sistemi yapılması gerektiÄŸi belirtilmesine raÄŸmen yapılsa bile pratikte çalışmayacağı aÅŸikardır. Basınçlandırma fanını konulacağı yer bulunması, elektrik beslemesinin saÄŸlanması, otomasyonunun yapılması mevcut binalar için problem olmaktadır.

Yapı yüksekliÄŸi 51.50 m’den yüksek olan konutlarda, birbirlerine alternatif en az birisi korunmuÅŸ iki adet kaçış merdiveni gerektiÄŸi ve korunmuÅŸ kaçış merdiveninin basınçlandırılması gerektiÄŸi belirtilmektedir. BaÅŸka bir deyiÅŸle yapı yüksekliÄŸi 51.50 metreden fazla olan konut binaları kaçış yolları bakımından yeni binalarla aynı deÄŸerlendirilmekte, fakat yeni binalarda istenilen yaÄŸmurlama sistemi gibi sistemler zorunlu tutulmamaktadır.

Binanın ana merdiveni aynı zamanda bodrum katlara da hizmet veriyor ise ve bodrum katlarda konut dışı kullanılan ve kolay alevlenici madde bulunan kullanım alanları var ise, bodrum katlarda merdivene giriÅŸte yangın güvenlik holü düzenlemesi ÅŸarttır.