Adana’nın AladaÄŸ ilçesi SinanpaÅŸa Mahallesi’nde bulunan, bir cemaate ait, yaÅŸları 11-14 arasında deÄŸiÅŸen, ortaokul öÄŸrenimi gören 34 kız öÄŸrencinin kaldığı “AladaÄŸ Tahsil Çağındaki Talebelere Yardım DerneÄŸi Orta ÖÄŸretim Kız ÖÄŸrenci Yurdu”nda, 29.11.2016 günü saat 19.30 sıralarında meydana gelen yangında 11 çocuÄŸun ve bir eÄŸitmenin hayatını kaybetmesi ve 22 öÄŸrencinin yaralanması ile yurtlardaki güvenlik önlemleri ve teknik denetimlerin yetersizliÄŸi tartışılmaya baÅŸlandı. Daha önce de 1 AÄŸustos 2008’de, Konya’nın TaÅŸkent ilçesi Balcılar Beldesi’nde bir yardım derneÄŸine ait Özel BoÄŸaziçi ÖÄŸrenci Yurdu'nda, LPG tankından gaz sızıntısı olmuÅŸ, sabah namazı için kalkan bir öÄŸrencinin elektrik düÄŸmesine basması sonucu patlama meydana gelmiÅŸ, üç katlı yurt binası yıkılmış, 17 öÄŸrenci ve bir eÄŸitmen hayatını kaybetmiÅŸ, 29 öÄŸrenci de yaralanmıştı. O tarihte de yangın önlemlerinin yetersizliÄŸi tartışılmasına raÄŸmen sekiz senedir deÄŸiÅŸen hiçbir ÅŸey olmadı; yangın güvenliÄŸi kapsamında yurtlarda herhangi bir iyileÅŸtirme yapılmadı.

“Türkiye’de ölüm varsa kaderdendir, yangın varsa elektriktendir”. Olaylara bakış açısının yanlışlığı felaketleri artırmaktadır. Medyada bilgi kirliliÄŸi var. Bina içinde her türlü yangın önlemi olsa bile, yangın merdiveni depo olarak kullanılıyorsa, kapıya asma kilit takılıyorsa sonuç farklı olmayacaktır.  Bir binada iki adet giriÅŸ-çıkış merdiveni varsa ve bunlar yönetmeliÄŸe uygun olarak yapılmışsa, patlama hariç yangınlarda ölüm olmaz. Can güvenliÄŸi için önce insanların kaçışı saÄŸlanmalıdır.  Ülkemizde tehlikeli olan “var” denilen ama aslında yok hükmündeki önlemlerdir.  Görüntüde var olan bir sistemin teknik özellikleri uygun deÄŸilse, mesela merdiven kilitliyse veya merdiven depo olarak kullanılıyorsa, söndürme sisteminin suyu yok ise algılama sistemi yanlış alarm veriyor diye kapatılmışsa bunlar yok özellikte demektir. Önce bu zihniyet deÄŸiÅŸmelidir. Çocukları ortaçaÄŸ zihniyetiyle binaya hapsedenler ile bunları sevimli gösterip yardım edenler oldukça, fazla bir ÅŸey deÄŸiÅŸmez. Bir binada yeterli önlem olmadığı takdirde dünyanın en iyi itfaiyesi bile bir ÅŸey yapamaz. Zihniyet deÄŸiÅŸmedikçe de ne kadar önlem olursa olsun sonuç deÄŸiÅŸmez. Zihniyetin deÄŸiÅŸmesi için de öncelikle çaÄŸdaÅŸ eÄŸitim gereklidir.

Yangın Sebebi

Yurt binasında soba olmadığı ve ısıtma kaloriferle saÄŸlandığından, yangının elektrik tesisatından veya elektrikli bir cihazdan baÅŸlama ihtimali fazladır. Eski binalarda elektrik kabloları baÅŸlangıçta sadece aydınlatma ihtiyacını karşılayacak ÅŸekilde tasarlanmıştır. Daha sonra buzdolabı, çamaşır makinası, elektrikli ısıtıcı, ütü, elektrikli süpürge, fırın, bilgisayar ve televizyon gibi cihazların ilavesiyle çekilen elektrik gücü fazlalaÅŸmıştır. Kapasiteyi karşılamakta zorlanan tesisatta ısınma nedeniyle yangın riski artar. Bununla beraber elektrik tesisatında yangın oluÅŸumu daha çok “kötü temas”tan ve elektrikli ısıtıcılardan kaynaklanmaktadır.

Açık unutulan bir ısıtıcıda veya elektrik kablolarının ek yerlerinde oluÅŸan ark nedeniyle yangın baÅŸlayabilir. Elektrikle ilgili yangınlar;  daha çok gevÅŸek baÄŸlantı “move kontak” (kötü temas) sonucu ortaya çıkan temas direnci üzerinden geçen elektrik akımı nedeniyle oluÅŸan ısının, ortamı sürekli olarak ısıtması ve etraftaki yanıcı malzemeleri tutuÅŸturması sonucu ortaya çıkmaktadır. Kötü temas sonucu devreden geçen akımlar yük akımları mertebesinde küçük akımlardır. Sigortalar; kısa devre akımı gibi çok büyük akımları kesmek için tasarlandığından, bu akımlar sigorta tarafından kesilmez. EÄŸer kötü temas sırasında devrede herhangi bir cihaz açıksa, temas direnci nedeniyle daha çok ısı ortaya çıkar ve etrafta yanıcı malzeme varsa tutuÅŸturma sıcaklığına getirerek yangını baÅŸlatabilir.

Olayın Gelişmesi

ÖÄŸrenciler yemeklerini yiyip derslerini çalışmak için üçüncü kattaki etüt salonuna çıktıktan biraz sonra elektrikler kesilmiÅŸ. Elektrikler kesilince hep birlikte salondan çıkarken yangın kokusunu hissetmiÅŸler. Bir kısmı salonun pencerelerine doÄŸru giderek pencereyi açmış. Bu sırada yanık kokusu artmaya devam edince, yardım için bağırmaya baÅŸlamışlar. Salonundakilerin bir kısmı yangın merdiveninin bulunduÄŸu kapıya doÄŸru gitmiÅŸ ama kapı kilitli olduÄŸundan açamamışlar. Zemin katta bulunan öÄŸrenciler; yangın nedeniyle dış kapıdan çıkamadıkları ve zemin kattaki odalarla yemekhanenin pencerelerinde demir parmaklık olduÄŸundan yukarı katlara kaçmışlar. Birinci ve ikinci kat koridorlarından yangın merdivenine çıkış kapılarının üzerinde kol olmadığı, baÅŸka bir deyiÅŸle kilitli olduÄŸu için öÄŸrenciler dışarı çıkamamışlar.  Bazı öÄŸrenciler kafalarını pencereden dışarıya çıkarıp nefes almaya çalışmışlar ve aÅŸağıya bağırarak yardım istemiÅŸler. Bu sırada sırtları yanmaya baÅŸlayanlar pencerelerden atlamışlar.

Yangın, itfaiyeye çok geç haber verilmiÅŸtir. Yangını,  AladaÄŸ Ä°tfaiye MüdürlüÄŸü'ne yürüyerek gelen bir kiÅŸi haber vermiÅŸtir. Ä°tfaiye olay yerine ulaÅŸtığında, tamamen alevler içinde olan üç katlı binaya müdahalede bulunmuÅŸ, yangın büyük olduÄŸu için Orman Bölge Ä°ÅŸletmesi’nden ve Adana BüyükÅŸehir Belediyesi'nden destek istemiÅŸlerdir. AladaÄŸ Ä°tfaiyesi; kurtarma ve söndürme donanımı yeterli olmadığından, müdahale esnasında sadece seyyar merdiveni binaya dayayarak doÄŸu cephesinden kurtarma yapabilmiÅŸler, buradan yedi öÄŸrenciyi aÅŸağı indirmiÅŸlerdir.

Ä°tfaiye ekiplerine vatandaÅŸlar yardım etmiÅŸtir. KomÅŸulardan getirilen alüminyum merdiven oturma odasının penceresine dayayarak çocukları kurtarmaya çalışmışlar. Merdiven üçüncü kata yetiÅŸmediÄŸinden yurdun arkasındaki yangın merdiveninden üçüncü kata çıkmaya çalışılmış ama itfaiyecilerde maske ve yanmaz elbise olmadığından yoÄŸun duman nedeniyle çıkılamamıştır. Üçüncü katta su sıkmaya baÅŸlamışlar ve pencereleri taÅŸ atarak kırmaya çalışmışlar. Yere yorgan açarak çocukların atlamalarını istemiÅŸler ve 4-5 çocuk yorgana atlayarak kurtulmuÅŸtur. Yaralanmaların ayaklardaki kırılmadan ve duman nedeniyle olduÄŸu belirtilmiÅŸtir.

Ä°tfaiyenin merdivenli müdahale aracının bulunmaması, atlama yastığının olmaması, seyyar merdivenlerin üçüncü kata yetiÅŸecek ÅŸekilde uzun olmaması, itfaiyeye geç haber verilmesi, ölüm ve yaralanma sayısını artırmıştır. EÄŸer doÄŸru dürüst bir itfaiye merdiveni olsaydı çok daha fazla sayıda öÄŸrenci kurtarılabilirdi.  Adana’dan gelen itfaiye ekipte merdivenli araç olmasına raÄŸmen çok uzak olduÄŸu için yangın söndürüldükten sonra gelebildiklerinden bir faydası olmamıştır.

Nasıl Olmalıydı?

Deprem, yangın ve her türlü tahliye durumunda kullanılacak kaçış merdivenleri mutlaka korunaklı olmalıdır. Kaçış merdiveni; binanın içinde ya da dışında olabilir. Kaçış merdivenlerinin içeride olması dışarıda olmasından daha uygundur. Zeminin üzerinde birden fazla kat varsa içerideki merdivenlerin korunmuÅŸ olması gerekir. Yani, merdiven iki saat yangına dayanabilecek duvar içerisinde bulunmalı ve kapısı yangına 90 dakika dayanabilecek özellikte olmalıdır. En az iki merdiven olmalı ve merdivenler biri mutlaka doÄŸrudan dışarıya açılmalıdır. Kaçış merdivenleri asla kilitli olmamalıdır. Binaların Yangından Korunması Halkındaki YönetmeliÄŸe göre 21.50 metreye kadar kaçış merdivenleri açıkta yapılabilir. Yatılan yerlerde ise bir kattan daha yüksek binalarda dışarıdan merdivenlere müsaade edilmemelidir. Özellikle çocukların bulunduÄŸu yurtlarda dışarıda açık merdiven çok risklidir. Kış aylarında buz tutan merdivenlerden inmeleri, geceleri merdivenlerin karanlıkta kalması, dışarıdan kontrolsüz giriÅŸlere karşı kilitli tutulması gibi nedenlerden dolayı yurtlarda açık merdiven yapılmamalı iç kısımda kapalı korunmuÅŸ iki merdiven tasarlanmalıdır.

Merdiven kapıları kaçış yönünden her zaman açılabilir özellikte olmalıdır.  Genel olarak, dışardan içeriye kimse girmesin diye kapılar kilitli tutulur. Yangın yönetmeliklerine göre merdiven kapısı kilitli tutulması yasaktır. Güvenlik nedeniyle, kontrolsüz olarak içeriden dışarıya kimsenin çıkmaması ve dışarıdan içeriye kimsenin girmemesi gereklidir ve bunun için kapıya magnetik tutucu takılmalı, yangın çıktığı takdirde serbest konuma geçmeli ve ayrıca kapı yanından kır-bas kapı açma butonu bulunmalıdır. Panik ve deprem durumunda veya kapı yangın durumunda açılmadığı takdirde kapı yanında bulunan bu butona basılarak kapı açılmalıdır. Deprem, yangın ve panik haricinde biri düÄŸmeye basıp çıkmak istediÄŸinde siren çalar ve kontrolsüz çıkışlar kontrol altında tutulur.    

Yangının kısa sürede büyümesi, kolay yanıcı malzemelerin fazlalığından olmuÅŸtur. Yapılarda yangınların hızlı yayılmasının baÅŸlıca sebebi kullanılan malzemelerin kolay yanıcı olmasındandır.  Sünger, sentetik malzemeler, polistren, poliüretan, plastik ve benzeri kolay yanıcı maddeler yatılan binalarda kullanılmamalıdır. Bu tür malzemeler yangının kısa sürede büyümesini saÄŸlar ve birkaç dakika içinde boÄŸulmaya ya da yanmaya sebep olur.  Özellikle ısı yalıtımı için kullanılan köpük yandığında zehirli gaz çıkardığı ve çok hızla yayıldığı için çok tehlikelidir.  AhÅŸap görünümlü plastik kaplamalar yangının çok hızlı yayılmasını saÄŸlar. AhÅŸap çok tehlikeli deÄŸildir. BaÅŸlangıçta yangının birden bire yayılmasını saÄŸlamaz. AhÅŸap çatı olabilir ama otel ve yurtlarda ahÅŸap çatının altında beton perde olması gerekir.

Binaların Yangından Korunması Hakkında YönetmeliÄŸe göre bir kattan daha yüksek yurt binalarında algılama ve uyarı sistemi olması zorunludur. Dedektörler; yangın sırasında çıkan dumanı algılayıp, uyuyanlara sesli uyarı yapan önemli ve hayat kurtarıcıdır. Sesli duyuru yapan detektörler sistemi yatılan her odada bulunmalıdır. Acil aydınlatma da zorunludur. AkÅŸam saatlerinde yangın oluÅŸması ve elektriÄŸin kesilmesi durumunda kaçış yolları kullanılabilecek aydınlıkta olmalıdır.    

Sonuç

Sonuç olarak; yurt, otel ve pansiyon gibi çok kiÅŸinin bulunduÄŸu yatılan yerlerde, birbirine alternatif konumda her zaman kullanılabilir özellikte olan mutlaka iki korunmuÅŸ merdiven bulunmalıdır. Yangın ve doÄŸal afetlerde en riskli yerler yatılan yerlerdir. Yurtlarda algılama sistemi, acil aydınlatma sistemi, duyuru sistemi ve otomatik söndürme sistemi olmalıdır. Bununla beraber, her türlü yangına dayanıklı malzeme kullanılsa, otomatik algılama ve söndürme sistemleri bulunsa, yangın merdivenleri fevkalade uygun tasarlansa bile merdiven kapıları kilitliyse diÄŸer önlemler insanların can güvenliÄŸi için yeterli deÄŸildir. Can güvenliÄŸinin olması için olmazsa olmaz; kaçış yolunun açık olmasının saÄŸlanmasıdır. Kapılar her saat açık tutulmalıdır. Okullarda ve yurtlarda senede iki kez tatbikat yapılarak öÄŸrencilere acil durumda ne yapılması gerektiÄŸi, nasıl kaçacakları öÄŸretilmelidir. Tatbikatlar öÄŸrencilere tahliyenin nasıl olacakları öÄŸretilirken, aynı zamanda algıla ve söndürme sistemlerin çalışıp çalışmadığı ve merdivenlerin uygun durumda olup olmadığı da görülmüÅŸ olacaktır.