AMCA[2] sıcaklıkla eriyen bağlantıları olan damperleri motorlu damperlerle değiştirmeyi savunmaktadır. Bu damperler uzun vadede test masraflarını azaltır ve ilk tesis masraflarını azaltacak HVAC fonksiyonuna olanak sağlar.

Sprinklerlerin güvenilirliği ve etkinliği genellikle model bina yönetmeliklerinden yangın ve duman damperleri için gerekli olan şartları kaldırmak için kullanılır. Ancak bina yangınlarında dumanın en büyük öldürücü etmen olduğu hakkında yeterli delil mevcuttur ve duman yaralanma, hastalanmaya ve maddi zarara neden olur. 1997 yılında Ulusal Yangın Koruma Derneğince (NFPA) yapılan bir çalışma sprinkleri olan ve olmayan binalardaki yangınların önemli bir yüzdesinde yangın olan katın altında duman hasarı olduğu bulunmuştur. Eğer otomatik sprinkler sisteminde bir arıza olursa ve binada herhangi bir duman damperi de yoksa dumanın yayılması şüphesiz çok daha artacaktır.

Damper için gereken şartları ortadan kaldırmak yerine Air Movement and Control Association (AMCA) International (Uluslararası Hava Hareketi ve Kontrolü Derneği AMCA) sıcaklıkla eriyen tetik mekanizması olan damperlerin uzun vadede test masraflarına azaltan ve HVAC fonksiyonlarını mümkün kılarak ilk tesis masraflarını azaltabilen motorlu damperlerle değiştirilmesini savunmaktadır.

Test Masrafları

Amerika Birleşik Devletlerinde, Birleşik Komisyon, Eyalet İtfaiye Müdürleri ve karar verme yetkisine sahip diğer yetkililer yangın ve duman damperlerinin belli aralıklarla test edilmesini istemektedir. Yangın ve kombine yangın/duman damperlerini kapsayan NFPA 80 Yangın Kapıları ve Diğer Açılabilen Koruyucular Hakkında Standart ve duman damperlerini kapsayan NFPA 105 Yangın Kapısı Gruplarının ve Diğer Açılabilen Koruyucuların Montajı Hakkında Standart montajdan bir yıl sonra test yapılmasını ve bundan sonra her dört yılda bir testin tekrarlanmasını şart koşmaktadır. İstisna sadece hastane damperlerindedir ve onlar da her altı yılda bir test edilirler. NFPA 92 Duman Kontrol Sistemleri Hakkında Standart gereğince sistemlere tahsis edilmiş olan duman damperlerinin en azından yılda iki kez test edilmeleri gerekmektedir. Buna karşılık duman kontrol sistemlerine tahsis edilmeyenlerin ise en az yılda bir kez test edilmeleri gerekmektedir. NFPA 72, Ulusal Yangın Alarm ve Sinyal Yönetmeliği, duman kontrol sistemlerinin periyodik olarak testleri için gerekli şartları vermektedir, damperler bu testlerin bir parçası olarak bu test çevrimine alınmışlardır.  

Motor ile kontrol edilen damperler, UL 555,  Yangın Damperleri Hakkında Standart ve UL 555S, Stan Duman Damperleri Hakkında Standart, damper grubunun bir parçası olarak fabrikasyon olarak takılmış elektrik veya pnömatik bir servo motorun olmasını gerektirmektedir. Damper grubu bir çalışma pozisyonu göstergesiyle donatılabilir. Bu tip cihazlar iki adet tek kutuplu/çift tarafa çalışan yardımcı anahtar içerir. Cihazlar o yerdeki veya uzaktaki bir kontrol paneline veya bina otomasyon sistemine (BOS) bağlanabilir. Bunlar damperin kanatlarının tam açık, tam kapalı veya hiçbiri olarak üç pozisyondan birinde olup olmadığını gösterirler.

AMCA International’ın “Yangın, Duman ve Diğer Can Güvenliğiyle İlgili Damperlerin Devreye Alma ve Periyodik Performans Testleri Kılavuzu” ² motorlu damperlerin testleri için prosedürleri sağlar. Bu testler fiziki olarak kanal içine girmeden veya damperlerin monte edildiği yere girmeden yapılabilir. Sıcaklıkla eriyen tetik mekanizması olan damperlerde fiziksel olarak dampere erişme şartı test masraflarını arttıran nedendir.

Havalandırma Sistemlerindeki Yangın/Duman Damperleri

Yangın/Duman Damperlerinin maliyet verimliliği bu damperlerin havalandırma sistemlerinde birden fazla işlev yapma kabiliyetleriyle iyileşmiştir. Örneğin, damperler standart iki pistonlu ve yaylı geri döndürme mekanizmalar yerine dengeleyen veya oransal çalışan servo motorlarla donatılabilir. Dengeleyici servo motorla tek bir grup üç damperin yaptığı görevi yapabilir.

·                Dengeleme: Servo motor kanaldaki hava akışını dengelemek için entegre bir dönme sınırlayıcısı içerir.

·                Duman: Normalde kapalı bir duman detektörü bağlantısıyla bir sinyal algılandığında, duman-kontrol konumundaki bir damper kapanacak ve sinyal kesilene kadar kapalı kalacaktır. 

·                Yangın: UL-dereceli bir ısıya duyarlı cihaz, genellikle sıfırlanabilir bi-metal bir anahtar, sıcaklığın yükselmesini algılayan bir sinyalle devreye girer ve damper yangının yayılmasını önlemek için kapanır.

Benzer şekilde, üzerinde oransal bir servo motor olan bir yangın/duman damperi bir kontrol damperi olarak görev yapabilir. Normal acil olmayan HVAC konumunda, bir servo motor bina kontrol sisteminden sinyal alabilir ve sistemin tasarım şartlarına göre hava akışını kontrol eder.

Sonuç

Yangın, duman ve yangın/duman kombinasyonu damperler komple bir can güvenliği sisteminin entegre parçalarıdır. Motorlu damperler ilk tesis maliyetini ve bunun yanında uzun vadede bakım ve test masraflarını azaltır. Motorlu damperler fiziksel olarak dampere erişmeden test edilebilir ve yangın/can güvenliği hizmetlerine ilave olarak HVAC fonksiyonları da sağlayabilirler.

Referanslar

1) Ahrens, M. (1997). Özel analizler- ABD Belediye İtfaiye bölümlerine rapor edilen yüksek ve orta katlı yapılardaki yangınlarda sprinkler durumu ve alev ve duman hasarının büyüklüğü 1985-1995, Quincy, MA: NFPA.

2) AMCA. (2011). Yangın, Duman ve Diğer Can Güvenliğiyle İlgili Damperlerin Devreye Alma ve Periyodik Performans Testleri Kılavuzu. Arlington Heights, IL: AMCA International. http://bit.ly/AMCA_Cx adresinden alınabilir.