Yurttaşların yaşamlarını sürdürebilmelerine yönelik önlem önerilerimiz
Siyasi iktidara çağrımız var. Tüm çalışanlar ve çalışmayan, çalışamayan, çalışma çağında olmayan, kısaca tüm yurttaşların yaşamlarını sürdürebilmeleri için:
- Her ne sebeple olursa olsun işten çıkarmalar yasaklanmalı,
- Tüm işsizlere işsizlik maaşı ödenmeli,
- En düşük emekli maaşı asgari ücret düzeyine çıkarılmalı,
- Konut abonelerinin ve kapanan, faaliyeti sınırlanan küçük işyerlerinin su, elektrik, doğal gaz hizmetlerinden ücretsiz yararlanmalarına imkân sağlanmalı, bu hizmetler ödenmemiş fatura gerekçesiyle hiçbir şekilde kesilmemeli, bu kesimin faturaları en az altı ay kamu tarafından bütçeden karşılanmalı,
- Tüm hanelere yeterli miktarda maddi devlet desteği verilmeli,
- Özel sağlık kuruluşları kamu denetimi ve işleyişi kapsamına alınmalı, tüm sağlık kuruluşlarında sağlık hizmetleri ücretsiz olmalı,
- Bugün 65 yaş üstü ve rahatsızlığı olanları, yarın belki tüm yurttaşları kapsayacak olan “Evde Kal” uygulamalarının doğurabileceği tüm ekonomik ve toplumsal maliyetler kamu yönetimi tarafından karşılanmalı,
- Evde kalma, uzaktan çalışma, eğitim, iş takip vb. süreçlerle yükü ağırlaşacak internet altyapısı hızla güçlendirilmeli, bedeli kamu tarafından karşılanmak üzere telefon ve internet hizmetleri en az altı ay bedelsiz olmalı,
- Kâr, yolcu, kazanç garantili ve sermayeye kaynak aktarım amaçlı bütün Kamu Özel İşbirliği projeleri mücbir sebep nedeniyle askıya alınmalıdır.

Çalışanları ve kurumlarıyla sağlık sistemi için alınacak önlem önerilerimiz
Temel kural şeffaflık olmalı, her türlü bilgi erişime açık hale getirilmelidir. Birçok ülkede olduğu gibi bakanlık web sitesinde anlık ve günlük ve kümülatif olarak iller ve kurumlar bazında başvuran, test yapılan, virüs tanısı konulan, tanı konulamayıp gözlem altına alınan, virüs olmadığı karar verilen hasta sayıları açıklanmalıdır. Mevcut verileri bilimsel modellemelerle ve diğer ülkelerin verileriyle kıyaslayarak virüsün yayılımına yönelik tahmin çalışmaları ve bu çalışmaların sonuçlarına göre gerekli planlamalar yapılmalıdır. Bu amaçla, üniversitelerdeki Bilgi ve Belge Yönetimi, Veri Bilimi, Epidemiyoloji, Halk Sağlığı vb. ilgili bölümlerle ortaklaşa çalışmalar yapılmalıdır.
“F tipi terör örgütü” üyelerini tasfiye amacıyla yürürlüğe konulduğu iddia edilse de çok sayıda kamu çalışanını, sol dünya görüşleri ve etnik kökenlerinden ötürü işlerine son verilen hukuk dışı uygulamanın mağdurlarından haklarında kesinleşmiş hüküm olmayanlar göreve iade edilmeli, bu kapsamda sağlık kadroları takviye edilmeli ve uygun hizmet içi eğitimlere tabi tutulmalıdır.
Sağlık personelinin uygun nitelikte maske, eldiven, koruyucu giysi, başlık, gözlük, tulum, ayakkabı, önlük olmak üzere gerekli tüm koruyucu sağlık gereçlerinin karşılanması için gerekli tedbirler derhal alınmalı, salgının daha da yaygınlaşması halinde artacak ihtiyaçların steril olarak hızla temini için imalatçılarla anlaşmalar yapılmalı, ilave imalat kapasitesine ihtiyaç duyuluyorsa benzer üretim yapan işletmeler de üretim hattına sokulmalı, imalat, taşıyıcıya teslim, taşıma, ilgili sağlık kuruluşuna teslim vb. unsurları kapsayan stratejik planlar derhal hazırlanmalı ve uygulanmalıdır.
Aile hekimlerinden başlayarak üniversite hastanelerine kadar her aşamadaki sağlık kuruluşlarında, başvuranların şikâyetlerinin alınacağı ve ilk kontrolün yapılacağı triaj alanlarının, hastalar ve sağlık çalışanlarının sağlığı için tedavi birimlerinden ayrılmasına yönelik çalışmalar hızla sonuçlandırılmalıdır.
Sağlık çalışanlarına ücretsiz ulaşım ve ihtiyaç halinde görev yerlerine yakın barınma imkânı sağlanmalıdır.
Sağlık kuruluşlarında tanı, müdahale, ameliyat ve tedavi aşamalarında kullanılan tüm araç ve gereçlerin bakım ve onarımları hızla yapılmalıdır.
Özellikle ameliyathane ve yoğun bakım servislerinde kullanılan mekanik respiratör, ventilatör, defibratör vb. suni solunum cihazları ve gereçleri ile tanı aşamasında kullanılan Magnetik Rezonans(MR), Bilgisayarlı Tomografi(BT) vb. ekipmanlara artabilecek ihtiyacın karşılanması için:
1. Çok ivedi olarak, salgının değişik yayılma alternatiflerini göz önüne alan ve kurum, ilçe, il, ülke bazında ihtiyaç duyulacak ana ve yardımcı ekipman tip ve adetleri belirlenmelidir.
2. Acil ihtiyaç nedeniyle temin edilmesi gereken ana ve yardımcı ekipmanlardan,
2.1 Ülkemizde halen üretilenler, prototip aşamasını geçmiş olup seri imalatına başlanabilecekler, henüz Ar-Ge aşamasında olanlar ve bu gruplardaki ekipmanların mevcut ve potansiyel imalatçıları ve üretim kapasiteleri saptanmalıdır.
2.2 Halen üretilen ekipmanların mevcut üretim kapasiteleri ihtiyacı karşılamıyorsa, gerek mevcut hatların kapasitelerinin artırılmasına, gerekse mevcut imalat altyapı ve imalat hatları konu imalata uygun olan tesislerin dönüştürülerek devreye alınmasına çalışılmalıdır.
2.3 Protototip aşamasını geçmiş olup seri imalatına başlanabilecek ekipmanların ihtiyacı karşılayacak miktarda imali için mevcut imalat altyapıları ve imalat hatları konu imalata uygun tesislerden yararlanılmalıdır.
2.4 Bu çalışmaların yanı sıra gerekli ekipmanların bütün dizayn bilgilerinin ve nasıl üretileceğini anlatan bilgilerin açıkça paylaşılmasını amaçlayan açık donanım çalışmaları desteklenerek gerekli ekipmanların hızlıca üretilmesi sağlanmalıdır.
3. Bu çalışmalara karşın kısa vadede yerli imalatla temin edilmesi mümkün olmayan ve hızlı bir şekilde temin edilebilme imkânı bulunmayan ekipmanlarla ilgili olarak aşağıdaki çalışmalar yapılmalıdır.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin üretim kapasitesi ve bu ülkede salgının hızının yavaşlamasından hareketle ülkemizdeki acil ihtiyaçları karşılamak üzere gerekli cihaz ve ekipmanlar ikili anlaşma çerçevesinde uygun şartlarda kamu eliyle temin edilmelidir.
Genel olarak yalnız bugün değil, yarın da ihtiyaç duyulacak bu tür özel ve ileri teknolojiye dayalı ekipmanların; mevcut sanayi altyapısından yararlanarak, yurtiçinde üretimi için; mevcut cihazların imalatçısı olup Türkiye’de değişik yatırımları ve projeleri olan uluslararası firmalarla lisans anlaşmaları yapılmalı, teknik destek vermeleri talep edilmeli; ilgili tüm taraflar bir araya getirilmeli, kamunun da ortak olacağı işletmelerde mümkün olan en kısa zamanda azami yerli muhteva ile yurtiçi üretim imkânı araştırılmalıdır.
Yabancı imalatçıların bu tür bir işbirliğine yanaşmamaları halinde ilgili kamu ve özel kuruluşlarla akademinin ve meslek örgütlerinin katılım, katkı ve destekleriyle yapılacak yoğun ve hızlı bir tersine mühendislik çalışması ile yerli üretimi öngören bir çalışma yapılmalı, yol haritası belirlenmeli, bu çalışmanın sonuçlarını imalat sürecinde uygulayacak kurumsal yapılar oluşturulmalıdır. Gerçekçi plan ve programlar oluşturularak bir takvim dâhilinde çalışmalara başlanmalıdır.

Yurtiçi aşı, ilaç vb. üretiminin desteklenmesi için önerilerimiz
Uzun yıllar boyunca aşı üretimini başarıyla sürdüren ancak 2011’de kapatılan Ulusal Aşı Merkezi güçlü bir altyapı ve nitelikli kadrolarla yeniden kurulmalı; bu merkez bir yandan her zaman ihtiyaç duyulan aşıların üretimini yaparken aynı zamanda bilinen ve tekrarlanan salgınlara, türevlerine ve mutasyonlarına karşı yeni aşılar geliştirme çalışmalarını da yapmalıdır.
Bugüne değin yaşananlar, sağlığın kamusal bir hizmet olduğunu, piyasaya bırakılamayacak kadar ciddi bir faaliyet olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Karşı karşıya olduğumuz corona virüs salgını ve başka belaları da tüm toplum el ele vererek, ortak akıl, dayanışma ve toplumsal imece ile toplum çıkarlarını gözeten bir kamusal planlama, kamucu politika ve uygulamalarla aşabiliriz.
Yunus Yener
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı