TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO), iÅŸçi saÄŸlığı ve iÅŸ güvenliÄŸi (Ä°SG) mevzuatını, uygulama sorunlarını ve resmi verileri, iki yılda bir güncellenen Ä°ÅŸçi SaÄŸlığı ve Ä°ÅŸ GüvenliÄŸi Oda Raporu’nda deÄŸerlendirdi. Raporda dünyadaki durum, Ä°SG kavramının geliÅŸimi, iÅŸ kazaları ve meslek hastalıklarına dair SGK verileri, kaza ve hastalıkların nedenleri, iÅŸ güvenliÄŸi, iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi kurulları, iÅŸ güvenliÄŸi mühendisliÄŸi, iÅŸyeri hekimliÄŸi, MMO çalışmaları ve çözüm önerileri yer aldı.

Rapora göre iÅŸ kazaları sonucu toplu ölümlerin artması nedeniyle 2012 yılında çıkarılan 6331 sayılı Ä°ÅŸ SaÄŸlığı GüvenliÄŸi Yasası ile iÅŸ güvenliÄŸi uzmanlığı, hekimliÄŸi ve diÄŸer saÄŸlık personeline iliÅŸkin yönetmeliklerin defalarca deÄŸiÅŸtirilmesine raÄŸmen kazalar ve iÅŸ cinayetleri artarak devam ediyor. SGK verileri de bu yönde.

Ä°Åž KAZALARINDA SÜREKLÄ° ARTIÅž VAR

SGK her yıl, bir önceki yıl veya iki yıl öncesine dair iÅŸ kazaları ve meslek hastalıkları istatistiklerini yayınlıyor. Bu nedenle raporda 2015 yılı verileri deÄŸerlendirildi. 2016 yılı verileri açıklandığında rapor yine güncellenecek. SGK verilerinin 5510 sayılı yasanın 4-1/a maddesi kapsamındaki “aktif sigortalılar” içindeki “zorunlu sigortalılar”ı kapsaması itibarıyla bu verilere göre yapılan birçok deÄŸerlendirmenin iÅŸ kazaları ve meslek hastalıklarına dair gerçekleri yeterince yansıtmayacağı da gözetilmesinin gerektiÄŸi raporda belirtildi. SGK verilerine göre, 2012-2015 yıllarında iÅŸ kazası sayılarında sürekli artış görülüyor. Ä°ÅŸ kazası sayısı 2012 yılında 74 bin 871; 2013 yılında 191 bin 389, 2014 yılında 221 bin 366, 2015 yılında 241 bin 547 olarak kaydedildi. Ä°ÅŸ kazaları 2015 yılında bir önceki yıla göre yüzde 10,91 oranında; 2012’ye göre de yüzde 322,61 oranında arttı. 2015 yılında bin 252 iÅŸ kazası sonucu ölüm vakası bulunuyor. Ä°ÅŸçi SaÄŸlığı ve Ä°ÅŸ GüvenliÄŸi Meclisi (Ä°SGM) verilerine göre de 2015 yılında iÅŸ kazalarında bin 730, 2016 yılında bin 970 emekçi hayatını kaybetti. SGK 2015 verilerinde hayatını kaybeden bin 252 kiÅŸinin 762’si (yüzde 60’ı) 50’den az iÅŸçi çalıştıran iÅŸyerlerinde, yani Ä°ÅŸ SaÄŸlığı GüvenliÄŸi Kurulu kurulması zorunlu olmayan iÅŸyerlerinde çalışmaktaydı.

Raporda SGK 2013, 2014, 2015 verilerinde meslek hastalıklarından dolayı ölüm hiç yok. Ancak Ä°SGM verilerine göre 2013’te en az 3, 2014 yılında en az 29, 2015 yılında en az 13 emekçi meslek hastalıklarından dolayı yaÅŸamını kaybetti. Ä°ÅŸ kazası sayıları ile iÅŸ kazası ve meslek hastalığı sonucu ölüm vakaları 1996 yılı sonrasının doruÄŸu düzeyinde. Eurostat istatistiklerine göre de Türkiye, 100 bin çalışan başına ölümlü iÅŸ kazalarında Avrupa’da birinci sırada yer alıyor.

SEKTÖRLERE GÖRE DAÄžILIM

2015 yılı iÅŸ kazalarının faaliyet gruplarına göre dağılımında fabrikasyon metal ürünleri imalatı 19 bin 221 iÅŸ kazası ile birinci, bina inÅŸaatı 15 bin 65 kaza ile ikinci, ana metal sanayii 12 bin 59 kaza ile üçüncü sırada yer alıyor. Birbiri ile iliÅŸkili faaliyet gruplarının birleÅŸik yorumlanması durumunda ise; bina inÅŸaatı, özel inÅŸaat faaliyetleri ve bina dışı inÅŸaat faaliyetlerini kapsayan inÅŸaat sektörü 33 bin 361 (yüzde 13,81) kaza ile birinci sırada. Fabrika metal ürünler ile ana metal sanayi 31 bin 750 kaza (yüzde 13,15) ile ikinci; gıda ürünleri imalatı ile yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri 22 bin 461 kaza (yüzde 9,95) kaza ile üçüncü; kara taşımacılığı ve boru hattı taşımacılığı ile taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetleri 16 bin 21 kaza (yüzde 6,64) ile dördüncü sırada yer aldı.

Birbiri ile iliÅŸkili faaliyet gruplarının birleÅŸik yorumlandığında en fazla ölüm yaÅŸanan faaliyet grupları sıralamasında inÅŸaat sektörü 433 kiÅŸi (yüzde 41,45) ile birinci sırada; taşımacılık (kara, hava, su yolu, boru taşımacılığı ve taşımacılık için depolama ve destekleme faaliyetleri dahil) 190 kiÅŸi (yüzde 15,26) ile ikinci sırada; madencilik (kömür ve linyit çıkartılması, metal cevheri madenciliÄŸi, diÄŸer madencilik ve taÅŸocakçılığı) 79 kiÅŸi (yüzde 6,31) ile üçüncü sırada; perakende ve toptan ticaret 71 kiÅŸi (yüzde 5,67) ile dördüncü sırada; metal sanayi (fabrikasyon metal ürünleri ve metal ana sanayi) 60 kiÅŸi (yüzde 4,63) ile beÅŸinci sırada yer alıyor.

2015 yılındaki bin 252 ölüm vakasının 817’si 17 ilde gerçekleÅŸti ve ölüm vakalarının yüzde 65,26’sı oranında. 17 ilde gerçekleÅŸen 178 bin 217 iÅŸ kazası da, toplam 241 bin 547 iÅŸ kazasının yüzde 73,78’ine tekabül ediyor. Ä°ÅŸ kazası sonucu ölümlerin en yüksek olduÄŸu 17 il sırasıyla; Ä°stanbul, Ankara, Ä°zmir, Bursa, Konya, Kocaeli, Antalya, Adana, Mersin, Gaziantep, Denizli, Kayseri, Balıkesir, Hatay, TekirdaÄŸ, Afyonkarahisar, Diyarbakır’dır. Hiç ölüm yaÅŸanmayan il ise Bayburt olarak görülüyor.

Rapora göre dünyada iÅŸ kazaları oranı yüzde 44, meslek hastalıkları oranı yüzde 56 seviyesinde. SGK’ya göre Türkiye meslek hastalıkları 81 il içinde yalnızca 31 ilde 510 vakadan ibaret ve 136’sı sigortalılığı bittikten sonra meslek hastalığı teÅŸhisi koyulanları kapsıyor. Raporda bu rakamların SGK alt yapısından kaynaklandığı belirtiliyor. Ä°ller sıralamasının ilk beÅŸi ÅŸöyle: Ä°stanbul 105 kiÅŸi, Zonguldak 90 kiÅŸi, Kocaeli 56 kiÅŸi, Ankara 46 kiÅŸi, Ä°zmir 12 kiÅŸi. 2015 yılında kadınların en fazla iÅŸ kazası yaÅŸadığı faaliyet grupları, gıda ürünlerinin imalatı (3 bin 930 kaza), yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri (3 bin 137 kaza), tekstil ürünlerinin imalatı (2 bin 948 kaza), binalar ve çevre düzenlemesi faaliyetleri (2 bin 917 kaza), perakende ticaret (motorlu kara taşıtları ve motosikletler hariç) (2 bin 454 kaza), insan saÄŸlığı hizmetleri (bin 993 kaza) giyim eÅŸyalarının imalatıdır (bin 634 kaza). Bu yedi faaliyet grubunda yaÅŸanan 19 bin 103 iÅŸ kazası, kadınların maruz kaldığı toplam 34 bin 625 iÅŸ kazasının yüzde 55,17’si oranında. Kadınların en fazla iÅŸ kazası yaÅŸadığı iller sıralamasında Ä°stanbul 9 bin 754 iÅŸ kazası ile başı çekmekte, onu Ä°zmir 3 bin 544 iÅŸ kazasıyla izlemekte ve sıralama Bursa 3 bin 82, Kocaeli bin 942, Antalya bin 872, Ankara bin 835, TekirdaÄŸ bin 417, Manisa bin 376 ÅŸeklinde sürmektedir. Bu sekiz ildeki 24 bin 822 iÅŸ kazası, toplam 34 bin 625 ÅŸeklindeki kadın iÅŸ kazası sayısının yüzde 72’sini oluÅŸturuyor.