IYANGIN DEDEKTÖRLERi venilirdir. Yine de, bu tiplerin kullanımları; radyoaktif kaynakların kullanımlarındaki genel değişiklik ve bu tip kaynakların taşınmaları ve depolanmalarının yönetilmesindeki düzenlemelerin artması yüzünden gün geçtikçe azalmaktadır. Duman dedektör tiplerinden bir diğeri ise optik ya da fotoelektrikli dedektördür. Bu tip dedektörler dumanı, bir ışık demetindeki duman partiküller tarafından dağıtılan ışığı ölçerek algılarlar (2). Şekil 1.b'de bu tip dedektör örneği gösterilmiştir. Çoğu uygulamada; optik ve iyonizasyonlu duman dedektörleri fonksiyonel olarak değ iştirilebilmektedir. Bu iki dedektör tipinin de alev olmaksızın oluşan yangınlara verdikleri tepkiler çok benzerdir. Yine de; diğer tip yangınlarda çalışma prensipleri aralarında bariz farklar oluşturur. Özellikle, optik dedektörler görüşün ne kadar kötüleştiğini gösterirken iyonizasyonlu dedektörler ise ateşin ne kadar hızlı yandığını gösterirler. Bazı uygulamalarda ise dumanı dedektörün içine çeken dedektörleri kullanmak daha avantajlıdır. Dedektörü direkt olarak korunacak alana yerleştirmektense bu tip dedektörlerin bir tane uzaktan monte edilebilen dedektörü vardır [10). Korunacak alandan dedektöre borular çekilir ve hava bu borulardan geçerek dedektöre çekilir. Bu tip dedektörlerin avantajı , örnekleme noktalarının diğer normal noktalı dedektörlere göre çok daha az engelleyici olması ve boruların tavanın üstünde gizlenebilmesidir. Uçucu organik bileşenlerin ölçülmesinde kullanılan iki çeşit dedektör vardır. Bunlar fotoiyonizasyon dedektörleri ve aleviyonizasyon dedektörleridir. Fotoiyonisazyonlu dedektörler enerji kaynağı olarak ultraviyole ışınları kullanırken aleviyonizasyonlu dedektörler ise hidrojen alevini kullanırlar. Her iki tipin de avantajl arı ve dezavantajları olmasına rağmen kişisel korunma açısından bakılırsa fotoiyonizasyonlu tipler daha kompakt ve uygulama için hidrojen ve hava gibi gazları desteklemesine gerek yoktur. Eğer fotoiyonizasyonlu dedektörler doğru kullanılırsa kimyasal ortamda çalışanlara güvenilir bir durum ortaya koyar. Fotoiyonizasyonlu dedektörler ppm derecesinde değişik IYANGIN ve GÜVENLiK SAYI 90 108 Şef.il 2. !sı dedekıörleriııe tipik ömekleı: toksik gazlara çok duyarlıyken seçicilikteki yetersizliği uygulama alanlarını azaltmaktadır. Yine de çoğu amaç için bu seçicilikteki yetersizliği aslında bir hayat kurtarma özelliğidir. Doğru ekipmana sahip olan ve düzenlemeleri takip eden sınırlı alan giriş teknisyenleri; oksijen yetersizliği, yanma tehlikesi, hidrojen sülfür ve karbon monoksit zehirlenmeleri gibi tehlikelerden korunmaktadır [1 O]. Fotoiyonizasyonlu dedektörlerin avantajı seçici olmamasıdır; geniş spektrumlu uçucu organik bileşenleri ve hidrokarbonları algılayabilir, kolaylıkla taşınabilir ve çalışanlar için görülmeyen ve beklenmedik tehlikelerle ilgili acil olarak geri besleme sağlayan ve devamlı çalışan bir monitörü vardır. Bu özellik çalışanlara, kendi hareketlerini kontrol etmelerine olanak verir ve çok tehlikeli olan kimyasallarla maruz kalmadıkları için de güvenle çalışma imkanı sağlar. 2.2 lsı Dedektörleri lsı dedektörleri genellikle mutfak gibi normal şartlarda atmosayfaerlerinde duman bulunduğu için duman dedektörlerinin kullanılmasına imkan vermeyen yerlerde kullanılır. lsı dedektörlerinin çalışma prensibi dedektör çevresindeki havanın sıcaklığını ölçmeye dayanır (1). Çoğu ısı dedektörü nokta dedektörlerdir, genellikle risk olmadan ve yanlış alarma mahal vermeden en yüksek ortam sıcaklığında çalışabilen duman dedektörleriyle değiş tokuş yapılabilirler. lsı dedektörleri, 58°C ile 132°C arasında değişebilen maksimum ortam sıcaklığı için uygun olan değişik sınıflandırma yöntemleriyle s ı nıflandırabilirler [1 ]. Ayrıca çok tipli ısı dedektörleri de bulunmaktadır. Bir merkezden programlanabilen yönlendirme ünitesi kullanılarak A/B/C/D' nin kombinasyonları tek bir cihazda bir araya getirilerek farkl ı bir tip dedektör oluşturulabilir. Duman dedektörlerinin aksine "her duruma uygun tek bir tip" yaklaşımı ısı dedektörlerinde yoktur. Şekil 2'de ıs ı dedektörlerine bir örnek gösterilmişti r. Ek olarak, AB içindeki sınıflandırmalar (14) 'R' ve 'S' son ekleri ile gösterilen opsiyonel alt sınıflar sağlar. Bunlar bize iyi bilinen "yükselme oranı" ve "sabit sıcaklık" tiplerini göstermektedir. Yükselme oranı tipleri geniş limitler içerisinde ortam sıcaklığı değişiminin çok yavaş olduğu mekanlarda yararlıdır. Bunun için iyi bir örnek olarak ısıtması olamayan ambarları gösterebiliriz. Sabit sıcakl ık tipleri ise mutfak ve kazan dairesi gibi hızlı sıcaklık değişim döngülerinin görüldüğü yerlerde kullanışlıdır. Çoğu ısı dedektörü nokta tipli olmasına rağmen çizgi tipli dedektörler de kullanılmaktadır. Bunların en yaygın olanı, özellikleri sıcaklığa bağlı olarak değişen fiber-optik özellikler de taşıyabilen ısıya duyarlı kablolardır. Fakat fiber-optik özellikler taşıyan kablolar diğer ısıya duyarlı kablolara göre daha pahalıdır. Yine de, fiberin avantajı sıcak noktanın yeri birkaç metre içerisinde saptanabilmektedir. 2.3 Yanan Gaz Dedektörleri Son yıllar içinde yangın algılama uygulamalarında dikkatler gaz dedektörlerinin üzerine çevrildi. Yangınlarda bir çok farklı gaz ortaya çıkmasına rağmen sadece karbon monoksit (CO) yangın algılama uygulamalarında başarılı bir şekilde kullanılmakta. Karbon monoksitin yangın göstergesi olarak kullanı lma prensibi as-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=