1 DUMAN YÖNETiMi dumanın binaya daha az zarar vermesini sağlamak için yapılan bütün çalışmaları kapsar. Duman yönetiminde duman engelleri, duman şaftları ve duman atma vantilatörleri duman yönetiminin geleneksel metotlar ıdır. Gelişen teknoloji ve araştırmalar sonucunda vantilatörler ile basınçlandırma , bölümlere ayırma, dumanın dışarı atılması, hava akışı ve bunların beraber kullanımı yangın esnasında duman yönetiminin yeni metotları olmuşlardır. 2.1. Bölümlere Ayırma Dumanın yangın olan bölümden diğer bölümlere geçmesini önlemek için duman damperleri, bölümleri birbirinden ayıran inşai yapılar, kapı, duvar, kablo ve tesisat geçişlerinin sızdırmazlığı için gerekli malzemeler ile bölümlere ayırma yapılır. Yapının tehlike sınıfı ve yönetmeliklerde istenen süre için yangın dayanımına uygun malzeme ku llanılarak bölümlere ayırma sağlanır. 2.2. Yangından Dumanı Atma Dumanın dışarı atılması, dumanın alınması veya zaman zaman dumanın sıkıştırılmasıdır. Dumanın yangın bölgesinden atı lması itfaiyenin de ilk geldiğinde ivedilikle yapacağı bir iştir. Dumandan arındırılmış yapıda söndürme ve kurtarma çalı şması daha güvenli ve etkili yapılır. İtfaiyenin kullandığı ekipmanların da IYANGIN ve GÜVENLiK SAYI 87 94 zaman zaman uygun olmaması veya diğer sebeplerden yangına müdahale eden itfaiye elemanların ı n da can kaybı meydana gelmektedir. Yangın esnasında HVAC sisteminin çalıştırılması durumunda duman yangının çıktığ ı bölümden diğer bölümlere geçmekte olduğundan yangın anında tüm sistem durdurulurdu. Ancak son yıllarda duman yönetimi diye de adland ı rabileceğimiz üstte açıklandığı gibi yangın anında özel tasarımlar yapılarak duman tahliye edilmektedir. Dumanın tahliye edilmesi için de duman tahliye çatı radyal vantilatörleri, duman tahliye aksiyal vantilatörleri, duvar tipi duman alma radyal vantilatörü (300 °C sıcaklı ğa min 2 saat dayan ı klı ), duman tahliye kanalları ve duman tahliye klapeleri, yangın ve duman damperleri vb. ekipmanlar kullanılmaktadır. 14 Aralık 2004 tarihinde İstanbul'da G-Mall Sinemalarında çıkan yangında oluşan duman üstte açıklanan duman tahliye sistemlerinin olmaması nedeniyle tüm bir.aya yayılmıştır. Dumanın insanların görmesini engellemesi ve zehirleme etkisi, acil durum ayd ınlatma sistemi nin de çalışmam as ı nedeniyle panik oluşmuştur. Can kaybı olmamış ancak duman nedeniyle tüm bina zarar görmüştür. İzmir Büyük Efes Oteli Kongre Merkezi'nde çıkan yangında bina güçlendirme inşaatı nedeniyle HVAC sisteminin çalışmaması ve dumanı n tahliye edilememesi sonucu dumanın oditoryum salonundan tüm binaya yayı lmasına neden olmuştur. 1750 kişilik oditoryumda çıkan yangında oluşan dumanın yayılması sonucu binanın yanmayan diğer bölümleri de kullanılamaz durumdadır. 3. Sonuç ve Öneriler Dumanın can ve mal güvenliğine zarar vermesini engellemek ve de en aza indirgemek için 26 Temmuz 2002 tarihinde yü rürlüğe giren Binaların Yangından Korunması Yönetmeliği'nde duman tahliyesi için mutfaklarda en az 15 değişim, kapal ı otoparklarda 9 değişim ve sığınaklarda da en az 15 değişim yapılması gerektiği belirtilmektedir. Aynı yönetmelikte yer alan alttaki maddeler son derece önemlidir. :::J Yapı üretiminde yer alan mal sahipleri, işveren temsilcileri, tasarım ekibi, mimar ve mühendisler, yapı denetim kuruluşları , müteahhitler, i malatçı l ar ve dan ı şmanlar, yönetmelik hükümlerine uyulmaması nedeniyle oluşan yangın hasarlarından kusurları oranında sorumludurlar. U Modern mimaride, galeri ve endüstri yapılarında duman bacaları kapalı çarşı dizaynında kullanılan atrium, mali gibi yapılarda en üst noktaya duman tahliye sistemi yapılmal ıdır. U Duman tahliye sistemi bina yangın alarmı sistemi tarafından otomatik olarak aktif olmalıdır. İlave olarak, uzaktan el ile kumanda için çalıştırma durdurma imkanı bulunmalıdır. Duman tahliye sistemleri, basınçlandırma sistemleri, kompartımanlara ayırma, acil durum asansör kuyu basınçlandırmas ı , atrium, endüstriyel tesis çatı duman tahliyeleri, yüksek binalarda sandwich sistemi gibi sistemler daha fazla gündeme gelecektir. Bu sistemlerin yapılması yangın esnasında insanların can güvenliğini sağlamaya yardımcı olacaktır. Kaynaklar: J. Schramek, Prof Dı: E.R., Isıtma ve Klima El Kitabı, TTMD yayını, 2003. 2. Klote, J., ve Milke J., Principles of Sınoke Manageıııent, ASHRE ve SFPE Yayını, 2002. 3. NFPA 92A, 92B. 4. Kiiçiikçalı, R., Klima ve Havalandırma Tesisatı, Isısan Çalışmaları, No: 158, 1997. 5. The SFPE Handbook ofFire Protection Engineering, 3"1 Edition, 2002 by SFPE ve NFPA. ■
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=