IYANGIN GÜVENLiĞi Şekil 9. 2 notu kiriş testi; a) kiriş genel sehimi b) birleşim noktalarında kolon burkulması c) soğuma nedeniyle bu/on kesme kırılması. yangın esnasında en çok 557 mm'ye ulaşırken, soğumadan sonra 481 mm'ye gerilemektedir. Üst katta aşırı membran etkileri nedeniyle döşemenin soğuk kısımla birleştiği hatlarda derin çatlaklara yol açmaktadır (Şekil 11 (b)). Açıktır ki, kiriş birleşim noktalarına yakın yerlerde tehlike arz etmeyen yerel burkulmaların dışında bir tesirin olmaması, döşemenin membran etkisi ile yükü soğuk bölgelere aktarabilmesi nedeniyledir. Ancak yangın sonrasında yapının hala tehlikeli olabHeceği, soğuma esnasında karşılaşılan bulon kopmaları ile bu testte yine doğrulanmaktadır. Geniş hacim içeren yangınlarda tali kirişlerin az sıklıkla yerleştirilmesi soğumadan kaynaklı bulan kopmalarına yol açabileceği unutulmamalıdır. 6 nolu testte kompartıman tipik ofis mobilyaları ile tefriş edilmiş, yanıcılık içeren malzemelerin 45 kg ahşap/m2 yangın yüküne karşılık gelemeleri temin edilmiştir (Şekil 12 (a)). Bu yangında ofis malzemeleri tutuşturularak tamamen doğal yangın karakteristikleri elde edilmeye çalışılmıştır. Kompartıman 2. katta 2-4 ve D-F aksları arasında yer almaktadır (Şekil 7). Kullanılan alan 18x1 O m2 olup yönetmeliklerde izin verilen asgari pencere alanı kullanılarak (25.6 m2 ) ve bu yüzeyin 11.3 m2'si açık bırakılarak yangın testi uygulanmı ştı r. Tüm kolonlar ve ana kiriş-kolon birleşimleri korunmuş, kiriş-tali kiriş birleşimleri ve tüm kirişler korumasız bırakılmıştır. Rüzgar bağlantıları dış yüzeylerde ana kirişlerin altında mevcutturlar. Yangın 90 dakika sürmüştür. Ortam s ıca klığı 1213 °C'ye kadar yükselmektedir. En yüksek tali kiriş sıcaklığı 64. dakikada 1150 °C, en yüksek ana kiriş sıcaklığı ise 813 °C olarak ölçülmektedir. En büyük çökmeler tali kirişlerde 640mm olarak gerçekleşmekted ir. Soğumadan sonra bu çökme 540 mm'ye gerilemektedir. Ana kirişlerde ise L/30 çökme kriteri aşılmamaktadır. Yangın kompartımanının üstünde döşemede derin çatlak ve ayrılm alar kuvvetli membran etkilerinin göstergesidir (Şekil 11 (b)). Yerel burkulmalar özellikle kiriş-kiriş ve kolon-kiriş bağlantı noktaları civarında açıkça görülmektedir (Şekil 12 (b-d)). Yerel burkulmanın şiddetini arttırdığı noktalarda bu etkiler yanal burkulmal ı-burkulmalara etkilere dönüşmektedirler. Şekil 10. 3 nolu köşe kompartıman testi; a) bol oksijenli yanına b) birleşim noktalarında kiriş yerel burkulması. IYANGIN ve GÜVENLiK SAYI 87 86 3.3. Tam-Ölçekli Bina Testlerinin Genel Söylemi Yapı bütünü içerisinde korumasız kiriş elemanlarda 900 °C hatta 1000 °C'nin üzerinde dayanımlar söz konusudur. Bu durum yük transferinin soğuk bölgelere döşeme plağı yardımıyla yapılabilmesine bağlanmaktadır. Tekil test bulgularına kıyasla yapısal davranış ve göçme mekanizmaları olağanüstü farklılıklar göstermektedir. Tekil eleman testlerine göre çeliğin göçme s ı caklığ ı % 40'a varan artışlar sergileyebilmektedir. Bu durumda çeliğin göçme sıcaklığ ı nı 680 °C olarak belirleyen bazı gelişmiş ülke yönetmelikleri aşırı muhafazakardır. Kolonların tümüyle korumalı olması halinde kirişlere koruma uygulanmasına gerek kalmayabilmektedir. Kirişlerde kolon-kiriş bağlantı noktalarına yakın bölgelerde yerel burkulmalar ve/veya yanal burulmalı-burkulmalar göçme mekanizmasını kontrol etmektedir. Bu durumda, korumasız kirişlerin yangında mafsallı bağlantılı oldukları kabul edilmelidir. Yangın sonrasında ani soğuma nedeniyle kirişte oluşan şiddetli çekme kuvvetleri, bulon veya kaynaklarda kopma ve yırtılmalara yol açmaktadır. İyi bir yangın performansı için, kirişlerde kesme kapasitesi yüksek, eksenel deformasyona imkan tanıyan sünek bağ l antı l ar tercih edilmelidir. Kompozit döşeme plağının kullanılması yangın dayanımına önemli katkılar sağlamaktadır. Özellikle, kiriş yüklerinin civar soğuk bölgelere membran çekme kuvvetleri ile aktarı lması bu sayede gerçekleşmektedir. Yapı bütünü içerisinde, kolon davran ış ı tekil testlere göre bir dayanım üstünlüğü sergilememektedir. Her koşulda kolon-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=