!MAKALE 102 İzmit Deprem 'inden bir arama-kurtarma görüntüsü, faktörünün ulusal ölçekten başlayarak her ölçekteki planlama ça l ışmalarına entegre edilmesi ile mümkündür (1 O), Çok geniş bir kısmı afet özellikle deprem riski ile karşı karşıya olan Türkiye'de yeniden inşa aşamasındaki fiziki planlama adına yapıla gelen çalışmalar, gerçekte söz konusu planlama ile pek ilgisi olmayan ve yerleşim yeri toprağında oluşan rantın yeniden bölüşümünü düzenlemekten öte bir fonksiyonu olmayan çalışmalardır (11). Cezayirli'nin beli rttiği gibi; ",,.Büyük kentlerin ortalama% 50'si gayrı resmi olarak gelişen Türkiye'de fiziki planlama yak l aşım ın ı n gözden geçirilmesi gereklidir." (12) Afet Etkilerine Dayanıklı Yapı İnşası Uzun vadeli ve kimi ekonomistler tarafından pahalı olarak değerlendiril mesine rağmen, herhangi bir afet sonrasında inşa edilen yapıla r ın afete dayanıkl ı olması, gelecekte meydana gelebilecek bir afetin yol açacağı zararların azaltılabilmesi için en pratik ve en etkili yöntemdir (13), Afet etkilerine dayanıklı yapı; ekonomik ömrü boyunca çok sık meydana gelen küçük afetlerde hiç hasar görmeyen, daha az sıklıkta meydana gelen orta YANGIN ve GÜVENLİK SAYI 86 büyüklükteki afetlerde onarılabil ir oranda hasar gören ve yine ekonomik ömrü boyunca bir ya da birkaç kez meydana gelen büyük afetlerde büyük hasar görebilen, ancak çökmeden ayakta kalabilen yapıdı r (14), Bayülke'ye göre (15); yapıların afetlere dayanıklı olması can kaybının önlenmesi gereği ve mal güvenliğ i aç ısından zorunludur. Afete dayanıklı yapı kavramı uyarınca, yapıların meydana gelen afetin büyüklüğüne göre çeşitl i derecelerde hasar görmesi beklenir. Ancak meydana gelebilecek en büyük afette bile can kaybı olmamalıdır. Ergünay'a göre (16); ".,,Günümüz teknolojisinde afetlerden hiç hasar görmeyecek yapıların yapılması teorik olarak mümkün görülse bile ekonomik olarak mümkün değildir ,,." Türksoy'a göre ise (17); ",,,günümüzde ulaşılan yapı teknikleriyle, hemen her büyüklükteki afette can kaybına yol açmayacak nitelikte yapı yapılması olanaklıdır. Ancak, dışsal etkilerle hızla büyümesine yol açılan kentlerdeki nüfus; bilgi birikimi, kültürel düzey, toplumsal yaşam özellikleri, örgütlenme becerisi/yeteneği ve teknolojik gelişmişlik gibi konularda bu büyümeye koşut olarak hazırlıklı değilse, söz konusu kuramsal doğru geçerliliğini yitirmektedir." Afetlere dayanıklı yapı olgusu, özellikle büyük afetlerde, yapının hasar görebileceği ni öngörmesine rağmen barajlar, nükleer santraller, vb, önemli mühendislik yapıları n ı n bu afetlerde bile hiç hasar görmemesi ve söz konusu yapıların inşasında bu noktan ın göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Afet etkilerine dayanıklı yapı tasarımı sadece inşaat mühendisliğini ilgilendiren ve inşa aşamasında göz önünde bulundurulması gereken bir konu d eğildir. Dünyada afetlerden edinilen deneyimler afet etkilerine dayanıklı yapı tasarımının mimari tasarım sırasında başladığını ortaya koymaktadır. Bu nedenle, mimari tasarım sırasında mimarların olaya afet açısından da yaklaşmaları gerekir. Afet etkilerine dayanıklı yapı türü diye belirli bir yapı türünden bahsedilemez. Her yapı konulan kurallara uygun olarak yapı ldığ ı nda afetlere karşı, kendisinden beklenen emniyetle davranabilir. Kurallara uyulmadan yapılan yapılar ise ister betonarme, isterse çelik çerçeveli olsun afet sırasında büyük hasar görecektir. Ayrıca, Kreimer'in beli rttiği gibi (18); herhangi bir ülkedeki afet etkilerine dayanıklı yapı stili ku ll an ı lan malzeme, ülkenin gelenekleri ve coğrafi faktörler nedeniyle diğer ülkelerdeki yapı stillerinden farklı olacaktır. Hatta kimi ülkelerde ülkenin değişik coğrafi bölgelerinde farkl ı yapı stillerine ihtiyaç duyulabilmektedir. Çatal ve Ertutar'ın belirttikleri gibi (19); afet etkilerine dayanıklı yapıların üretimi için hazırlanan projeler ne denli iyi olursa olsun, yapı imalatında gerekli dikkat gösterilmezse, donatı yerleşimi, beton dökümü, vb, kontrol edilmezse afet etkilerine dayanıklı yapı üretmek mümkün olmayaca ktır. Afet etkilerine dayanıklı yapı tasarımı inşaat mühendisliği disiplinini ilgilendiren bir konu olduğu için, burada tasa rımın , teknik ayrıntı ları na girmeden, başlıca ana ilkelerini sıralamakla yetinilecektir (20): t Yapı hafif ol malıd ır. t Yapı planda basit ve simetrik olmal ıd ı r. t Yapıda yükseklik boyunca basitlik, simetri ve düzenlilik olmalıdır. t Yapı yüksekliği boyunca kısa kolon ve yumuşak kat oluşumuna izin verilmemelidir. t Tasarlanacak yapıya komşu parseldeki binaların yükseklikleri, konumları , vb. Enkaz altından çıkan bir afetzede.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=