72 IMAKALE ••• ••••••• •••• •• • •••• 1 ~~ - . - a. Hazırlık: Erken uyarı sistemlerini geliştirmek, kriz planları hazırlamak ve afetlerde kurtarma hizmetlerinde kullan ılacak kaynakları geliştirmek/artırmak. b. Önleme/zarar azaltma çalışmaları: Uzun vadede afet riskini ve afetten etkilenme ihtimalini (vulnerability) azaltmak ve bu çalışmaları kalıcı hale getirmek. Zarar azaltma çalışmalarının etkinliği toplumların gelişmişlik düzeyleri ile doğru orantı lıdı r. Zira toplumlar geliştikçe insan yaşamına verilen önem artmakta, dolayısıyla insan yaşamını tehlikeye atabilecek en yaygın olaylardan olan afetlerin önlenmesi ve zararlarının minimize edilmesi çalışmalarına verilen önem ve ayrılan mali kaynakların miktarı artmaktadır [7]. Zarar azaltma aşaması, uygulamada, afet sonrası çalışmaları içeren "iyileştirme (rehabilitation)" ve "yeniden inşa (reconstruction)" safhalarında gerçekleştirilen faaliyetlerle birlikte başlar ve yeni bir afet meydana gelene kadar devam eder. Bu aşamada gerçekleştirilen faaliyetlerin genel karakteristiği; ülke, bölge ve yerleşme birimi bazında olmak üzere çok geniş alanlara yayılan bir uygulama alanına sahip olmasıd ı r [8]. Zarar azaltma aşamasında yapılması gereken başlıca çalışmalar Afetlerde uygulanacak mevzuatın gözden geçirilmesi, mevcut afet senaryoları sürekli olarak güncelleştirilmeli, gerekli hallerde ilgili kurumların yasal düzenlemeler yapması sağlanmalıdır [9]. Yasal düzenlemeler yapılı rken; yetki ve sorumluluk alanlarının açıkça belirtilmesi, koordinasyonsuzluğa yol açacak yetki karmaşalarına fırsat verilmemesi, özel kişi ve kuruluşlara sorumluluklar yüklenmesi, önlemlerin alınmaması ve mevzuatın uygulanmaması hallerinde sorumlulara uygulanacak cezai müeyyidelere YANGIN ve GÜVENLİK SAYI 84 Zarar azaltma aşaması, uygulamada, afet sonrası çalışmaları içeren "iyileştirme (relıabilitation)" ve "yeniden inşa (reconstruction)" safhalarında gerçekleştirilen faaliyetlerle birlikte başlar ve yeni bir afet meydana gelene kadar devam eder. yer verilmesi ve son olarak uygulanamayacak kurallar yığını oluşturmak yerine uygulanabilirliğ i yüksek kurallar koyma yoluna gidilmesi gerekir. Büyük kentler başta olmak üzere yerleşim bölgelerindeki yapılaşma ile ilgili yasal düzenlemeler değişen ve gelişen şartlar göz önünde bulundurularak yeniden düzenlenmeli, mevcut binaların afet tehlikesine karşı güçlendirilmesi, yeni yapılaşmalara dönük belirli standartların geliştirilerek uygulamaya konulması sağlanmalıd ır [10]. Afet riski ile ilgili çalışmaların gerçekleştirilmeli, bu amaçla afet tehlikesi ile karşı karşıya bulunan bölgelerin belirtildiği haritalar güncelleştirilmeli , hangi bölgelerin ne tür afetlere maruz kalabileceği saptanmalıd ı r [11]. Carby'e [12] göre toplumsal düzeyde en etkin zarar azaltma çal ışması yüksek afet riski taşıyan bölgelerde yapılaşmanın önlenmesidir. Ülke düzeyinde ise, hükümetlerin zarar azaltma çalışmalarını afet yönetimi siyasalarına dahil etmeleri gerekir. Yerleşim ve toprak kullanımı konularını düzenleyen yasalarda konu ile ilgili gerekli düzenlemeler yapılma l ıd ı r. Afet zararlarının azaltılması çalışmaları bilimsel esaslara dayandığı için ihtiyaç . . ~ (~ ._. . . duyulan konularda bilimsel araştırma ve geliştirme çalışmaları üniversitelerin desteği ile yürütülmeli, sonuçlanmış çalışmalar zaman kaybedilmeden uygulamaya konulmal ı dır. Özellikle Türkiye gibi afetler içinde en tahripkar olma özell iğine sahip, depremlerin sık sık meydana geldiği ülkelerde deprem kayıt şebekelerinin kurulması ve erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi gerekir. Toplumu olu şturan her kesim afet zararlarının azaltılması ve afetlerden korunma konularında top yekun eğitimden geçirilmelidir. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde yurttaşların afetler konusunda yeterli bilinç düzeyine ulaşmış olmadıkları bilinen bir gerçektir [13]. Bu eksikliğin giderilmesini amaçlayan eğitim çalışmaları kapsamında, afetler ile ilgili temel bilgilerin okul öncesi dönemden başlamak üzere, tüm eğitim müfredatına konulması ; devlet ve özel radyo ve televizyonların belli yayın sürelerinin afetlerin ele alındığı bilimsel yayınlara tahsis edilmesi ve halk kitlelerinin eğitildiği Halk Eğitimi Merkezlerinin program larına afetlerin alınması gibi çok yönlü stratejiler geliştirilmelidir. Eğitim çalışmalarında hedef toplumda afet kültürünü yerleştirmek olmalıdır [14]. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde kalkınma planları yapılırken ve uygulanırken afet zararlarının azaltılması çalışmaları göz önünde bu l undurulmalı dır [15]. Kalkınma olgusu ile afetler arasındaki ilişki ile ilgili bilgilerin her geçen gün artmakta olduğunu belirten Schramm, bu ilişkinin dört ana temasını şu şekilde s ı ralamaktadır [7]: a. Afetler kalkınma programlarını tersine çevirir, yıllarca süren kalkınma gayretlerini bir anda tahrip eder. b. Bir afet sonrasındaki yeniden inşa çalışmaları kalkınma planlarını gözden
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=