IMAKALE ortaya çıkan duman ve zehirli gazlar nedeniyledir. Pek çok yanıcı özellik gösteren malzemede olduğu gibi yapı sektöründe yaygın olarak kullanı l an izolasyon malzemelerinin çoğu da geleneksel malzemelere göre daha fazla duman ve zehirli gaz üretmektedir. Bu nedenle ku ll anılan malzemenin özelliklerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. Dumanın en önemli etkisi, görünürlüğü azaltmasıd ır. Yani yanmakta olan bir binadan kullanıcıların kolaylıkla uzaklaşabilmesi için gerekli kaçış yollarının açıkça ve net olarak görünmesini engellediği gibi yangın nedeniyle bina içinde oluşan ısı ve zehirli gazlara da daha mamak gerekir. Yanmakta olan bir mekanda artan sıcakl ık da hararet nedeniyle insan vücudunu etkiler. Yüksek hararet nedeniyle kısa sürede ter bezleri tahrip olur ve vücuttan toksinler atılamaz. Bu durum kan zehirlenmesine yol açar. Yine kan basıncının artması nedeniyle iç organlarda kanama oluşabilir ve kalbin ritmi bozulabilir. Aşırı su kaybı ve solunum yetersizl iği de yine ölümle sonuçlanır. Yangının ilk 5 dakikası içerisinde mekan içindeki sıcaklığın 538 °C civarına çıkması kaçınılmazdır. 177 °C civarındaki hava ise insan tarafından en çok 1 dakika solunabilir [7]. uzun süre maruz kalmasına neden olur. 3.2. Yangının Strüktürel Tablo 2, benzer deney koşulları altında bazı yangına karşı korunmamış malzemenin ürettiği dumana bağlı olarak görünürlüğü azaltma süresini göstermektedir. Buradaki değerler malzemelerin duman üretme miktarları hakkında fikir vermek amacıyla verilmiştir. Karbon monoksit, hidrojen klorit, hidrojen siyanid, sülfür dioksit ve nitrojen oksitleri yanma sonucu ortaya çıkabilecek bazı zararlı bileşiklerdir. Yanmakta olan bir mekanda bu gazların bir ya da birkaçının aynı anda ve belirli oranlarda bulunması insan sağl ığını önemli ölçüde tehdit eder. Bu gazlar solunum yoluyla, deri yoluyla ve hem solunum hem de deri yoluyla vücuda girebilir. Gazı n türüne bağl ı olarak meydana getirdiği etkilerse tahriş etme, basit boğma, kimyasal boğma ve uyuşturma şeklindedir. Yukarıda sayı lan gazlar içerisinde en az zararlı olan karbonmonoksit (CO)'in bile havanın içerisindeki konsantrasyonuna, kişinin fiziki durumu ve eylem durumuna göre zehirleyici etkisi artarak ortaya çıkmaktadır. Hareket halindeki bir insanın % 0.7 CO konsantrasyonunun bulunduğu bir mekandaki yaşama süresi 40 dakika, % 1 CO (10.000 ppm) değerine ulaşması halinde ise bu süre 15.6 dakikadır. Yanıcı özellik gösteren izolasyon malzemelerinin CO'nun dışında ve çok daha zararlı başka gazları da yaydığını unutYANGIN ve GÜVENLİK SAYI 84 50 Elemanlar Üzerindeki Etkisi Duvarları ve çatı sında izolasyon önlemlerinin alındığı bir yapıda, artan sıcaklı ğın yapıda muhafaza edilmesi nedeniyle strüktürel elemanlar, olması gerekenden daha kısa bir süre içerisinde dayanımlarını yitirebilirler. izolasyon malzemeleri yangının sıcaklığını artırmanın yanı sıra, duvar ve tavan bileşenlerinde de ani sıcaklık artışlarına neden olabilir. Bu ısı değişimleri strüktürel elemanların yangın dayanımını değiştirebilir. Özellikle çelikten yapılm ış veya çelik donatı ile güçlendirilmiş çatılarda kullanılan izolasyon malzemeleri nedeniyle ısının ani artışı , çeliğin dayanımını kısa sürede yitirmesine neden olur. Kritik sıcaklığa erişildiğinde çelik malzeme de dayan ı mın ı yitirir. Duvarlarda kullan ılan izolasyon malzemesi, şayet duvarın mekana bakan yüzüne yakın yerleştirilmişse sıcaklık artışı çabuk olacaktır. Ayrıca kullanılan izolasyon malzemesinin yanıcı özellikte olması ve yangına karşı korunmaması da yangının kısa sürede tüm duvar yüzeyi boyunca ilerlemesini kolaylaştıracaktır. Koruyucu bir yüzey kaplaması bulunması halinde duvarın sıcaklığı düşük ve yangın dayanımı yüksek olur. İzolasyon malzemesinin yangına dayanıklı olması durumunda ise duvarın yangın dayanım özelliği daha yüksek olacaktır. izolasyonun boşluklu bir duvar içerisinde yer alması durumunda, duvarın strüktüTablo 2. Yangına karşı korunmamış bazı malzemelerin duman üretim miktarına bağlı olarak görünürlüğü azaltma süreleri 161 Görünürlüğü Malzeme Azaltma Süresi (dk.) ~ Fenolformaldehit köpük 100 Ahşap 10 Mantar 3.3 Polistiren köpük 2 Hücresel PVC 1 (cellular PVC) Poliüretan köpük 0.7 rel dayanımı istenildiği kadar uygun olmayabilir. Özellikle bu durum, büyük yer değiştirmelerin olduğu ve duvar boşluğunun her iki yanındaki malzemenin eşit olmayan genleşmeleri nedeniyle meydana gelen bel vermelerin oluştuğu narin duvarlarda görülür. izolasyon konu lması çatı, döşeme ve duvar gibi yangın bariyerlerinin strüktürel yangın performansını azaltmasına rağmen, yangın bariyerleri vasıtasıyla geçebilecek aşırı miktardaki ısıyı engelleyerek yangına dayanımını artırır. Kaynaklar 1. hllp:/lwww. micainsulation.org/standards/ maleria/s. hım. 2. hıtp://www. insulation. org/techs/standardsınanual _ materials. cf ın. 3. Berkınen, G., Endüstriyel yapılarda çatı ve duvar elemanlarının yangına karşı korunumu, Yangın Güvenlik Kongresi Bildiriler Kitabı (18-21 Ekim 2000), TMMOB Makine Mühendisleri Odası Bursa Şubesi, s. 52-62. 4. http:/lwww.joamglasinsulation.com/literatııre/fıresmoke.pdf 5. Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliği, Türkiye Yangından Korunma ve Eğitim Vakfı (TÜYAK), 2002, s. 89, 93. 6. lie, T. T., Ejfecıs of iıısulation on fire safety, Bııilding Science lnsiglıt '87, "Designingfor Fire Safety: The Science aııd its Application ıo Bııi/ding Codes", !RC Publications, 1987. 7. Soğukoğlu, M.., Yangınlarda insanları etkileyen faktörler, Yangın ve Güvenlik Dergisi, sayı: I6 (I 996), s. 30-35. t
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=