IMAKALE Resim 3. Sıatik elektrik sonucu akaıyakıt istasyonunda dolııııı sırasında, topraklaması yapılmayan makinelerde ve uçaklarda oluşan yangınlar göriilmekıediı: Bazen yıldırım düşmesi sonucu uçaklarda yangın çıktığı göriilıııektediı: tan sürücü tam tutmak üzere iken oluşan statik elektriklenme depo ağzında bulunan sıcak benzin buharlarını tutuşturmas ı sonucu yangına sebep olmuştur. Burada pompayı depoya ilk koyarken yakıt hava karışımı yeterli değilken, dolan depo ağzında yeterli yanıcılık ortamının oluşması dikkat gerektiren bir davranıştır. Resim 4, bu olayın görüntüleridir. il Çok hızlı giden uçaklarda, yüksek sürtünme kuvveti sebebiyle büyük değerde statik elektrik yükü toplanır. Bu yükler uçağın kanatlarındaki sivri uçlar vas ı tasıyla sürekli atmosfere atıl ır. Sivri uçlar fazla elektrik yükünü etrafa yayarlar. Eğer bu boşaltma işi havada sürekli yap ılmasayd ı uçaklar yere inerken meydana gelecek şiddetli deşarjla uçağı n infilak etmesi gibi bir olay oluşurdu. il Tabanca boyası işlemi yapılırken tabanca memesinden basınçlı hava-boya karı ş ı mının sürtünmesi sebebiyle statik elektrik yükleri oluşur. Bu yüklerin sürekli boşaltılması gerekir. Boşaltı l maması durumunda meydana gelebilecek deşarj kıvılcımı solvent-hava ortamını tutuşturabilir. Bu nedenle her boya sprey odasında diğer topraklamalardan ayrı bir topraklama tesisatı yapılır. Bu bağlantı kıskaçlı seyyar kablo ile yapılır. Tabancanın madeni kısmı bu tesisata bağlanır. Ayrıca boya yapılan yerin bütün metal aksamı; kaplar, aspirasyon sistemi, boyanacak metal parçalarda topraklanır. il LPG yangınlarının çoğunluğu statik elektriklenmeler neticesinde çıkmaktadır. Lastik tekerlekli LPG taşıyan tankerlerde, seyir halinde iken sürtünme kuvveti sebebiyle statik elektrik yükü birikir. Bu yük metalik özellikte olmaYANGIN ve GÜVENLİK SAYI 83 74 yan fiberglas gövdeli araçlarda daha fazladır. Yanıcı/parlayıcı sıvı taşıyan lastik tekerlekli tankerlerin topraklama mecburiyeti, bu statik elektrik yükünün tehlikeli seviyeye erişmeden sürekli olarak boşaltılması içindir. il Yanıcı/parlayıcı/patlayıcı sıvıların boru ile nakli, bir kaptan diğerine boşaltılması esnasında statik elektrik birikimi oluşur. Buralarda bu yükün kıvılcım çıkararak boşalması (deşarj olması) patlama ve yangın tehlikesi doğuracağı için topraklama işlemi yapılır. Eğer ortamda statik elektrik oluşumu engellenirse kıvılcım çıkmayacağı için muhtemel yangın meydana gelmesi de engel lenmiş olur. Her zaman güvenlik ekipmanları kullanılmalı ve topraklama bağlantılarının yapıldığından emin olunmalıdır. Solvent bir kaba ne kadar hızlı boşaltılırsa o kadar fazla statik elektrik yükü oluşur. Önlem olarak solvent akış hızı ayarlanmalı ve topraklama bağlantıla r standartlara, yönetmeliklere uygun yapılmal ıd ı r. Unutulmamalıdır ki; birbirine karıştırılmayan iki sıvı akıtılıyorsa statik elektrik daha fazla olur. 4.Statik Elektriğin Önlenmesi 4.1.Uyulması Gereken Kurallar il Birinci ve en basit kural, potansiyel dengeleme ve topraklama kuralıdır. Potansiyel dengeleme aralarında potansiyel farkı bulunabilecek elektrik tesisatının bir bölümünü oluşturmayan ve genel olarak toprak potansiyelinde bulunan tüm yabancı iletken bölümler (metal borular/kanallar, metal yapı bölümleri vb.) ve dış/açıktaki iletken bölümleri (cih azları n gövdeleri) aynı potansiyele getirmek yani potansiyel farklılıkların ortadan kaldırılması için yapılan bağlantıdır. Potansiyel dengelemeyi sağlayan koruma iletkenleri toprağa bağlanır. il Bu işlem neticesinde iki cisim arasında yük değişimi olarak denge teşekkül ederek iki cisim yükleri birbirine eşit olur. Arala rında bir potansiyel farkı mevcut değildir ve dolayısıyla bir fark deşarjı da söz konusu olmaz. il Statik elektriğin zararlı seviyeye gelmeden boşalmas ı için ortamın belli bir iletkenlik düzeyinde olması gereklidir. İşte bu maksatla, bir litreden büyük sentetik akaryakıt kapları, iletken madResim 4. "Statik elektrik nasılyangın çıkanı- ? " sorusuna iyi bir cevap şekilde verilıııektediı:
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=