• • Article YAPILARDA MEKANiK TESISATIN ERDİNÇ BOZ BOZ Proje Danıımanlık Teıiıat ve Ticarat Ltd. ~ti. ÖZGEÇMİŞ ABSTRACT DEPREMDEN KORUNMASI Earıquakı proııcııon oı ınıchanıcaı ınsıaııaııon ın bulldlnas 1. Giriş Türkiye; depremlerin çok sıklıkla yaşandığı, önemli bir bölümü birinci dereceden deprem kuşağında olan bir ülkedir. Bu doğal şartlar göz önünde tutularak, yapının statiğinde olduğu gibi, mekanik tesisatın kurulmasında da bir takım önlemlerin al ınması gerekir. Yurdumuzda yapı kod ve standartları bulunmadığından mekanik tesisat tasarımında ve uygulamasında sismik koruma, son Körfez depremine kadar dikkate alı nmayan bir konuydu. Ancak bu felaketten sonra konunun daha önem kazanarak, uygulamanın yaygınlaştığını söylemek mümkündür. Deprem doğrudan insanlara çok önemli zarar vermez. Esas öldürücü olan insanlar tarafından inşaa edilen yapıların çökmesidir. Bu nedenle burada bahsi geçen yapılar ve özellikle mekanik ekipmanı ve tesisat üzerine depremin etkileri ve al ınabilecek önlemler konu edilecektir. Mekanik tesisatın tasarımında ve sismik korunmasında, özellikle yüksek yapılarda Richter ölçeğine göre 7 ve üzerindeki büyük depremlere karşı koruma amaçlanmaz. Böyle deprem [erde binanın kend isinde talı ri bat meydana gel eceğine/en, sonuçta sistemlerin sökülüp, yenilenmesi gerekir. 2. Mekanik Tesisat Cihazlarının Montajında Sismik Koruma Sismik koruma için öncelikle mühendisin karar vermesi gereken bir dizi konu vardır. Örneğin cihaza ne olursa olsun yerinde kalması yeterli midir? (Yani çal ışmaya devam edip etmemesi ikinci planda mıdı r?) Yoksa cihaz, küçük tahribatlarla bile olsa, yerinde kalabilsin ama çalışmaya devam edebilsin mi? Bu karar cihazın ne derecede hayati olduğuna bağlıdır. Ana taze hava besleme sistemi fanı ve tesisatı veya ana su besleme sistemi pompası ve tesisatı gibi birinci derecede önemli olan ekipmanlar ve tesi satları, depremden sonra ela çalışmaya devam edebilmelidir. Ama örneğin tuvalet egzost aspiratörleri çalışmasa da, sadece etrafa zarar vermeden yerinde kalabilse yeterlidir. Bu karar cihaz montajı için gerekli elemanların seçimi için esastır. Cihazlar genellikle ya civata ile yapıya sıkı bir şekilde veya titreşim izolatörleri üzerinde esnek olarak bağlanırlar. Yapıya sıkı sıkı bağlanan Yangın ve Güvenlik il . Sayı 69 Mart 2003 ekipmanlarda sorun yoktur. Bunlar deprem anında yapıyla birlikte hareket ederler ve bağlantılarda bir sismik kuvvet artışı etkisi görülmez. Bağlantı yeteri kadar kuvvetliyse, cihaz deprem sırasında yerinde kal ır. Bu nedenle elektrik jeneratörleri ve yangın pompaları gibi sadece 'eınergency' hallerinde, kısa sürelerle çalışan, hayati öneme sahip ekipman mümkünse civatalar yardımı ile binaya sabit bağlanmalı, titreşim izolasyonu yapılmamalıdır. Sürekli çalışan ve titreşim kaynağı olan havalandırma fanları, pompalar, soğutma gruplar ı gibi ekipman ise, mutlaka titreşim izolatörleri üzerinde monte edilirler. Bu husus ara tesisat katları bulunan yüksek yapılar için çok önemlidir. Bu cihazlar belli ağırlıkların üstünde (örneğin soğutma grubu gibi), titreşim yal ıtımı kabiliyeti olan yaylı veya lastik ayaklar üzerinde yapıya otururlar. Bu cihazların üzerinde konulduğu beton kaideler doğrudan yapıya bağlıdır. Eğer cihazlar (pompa gibi) daha hafif bir kütleye sahip iseler, atalet kütlesi oluşturacak bir beton kaideye doğrudan civata ile sıkı sıkı bağlanmalıdır. Bu beton kaide titreşim izolatörü malzeme üzerinde oturtulmak suretiyle yapıya esnek olarak tespit edilir. Normal çalışma sırasında cihaz bu esnek bağlantı üzerinde titreşirken, bu titreşimler yapıya geçmez. Öte yandan titreşim izolatörleri üzerinde oturtularak yapıya bağlanan cihazlar, deprem sırasında yapı ile farklı fazda salınım hareketi içinde olabilirler. Böylece deprem kuvveti çok daha şiddetli olarak bağlantıyı (ayakları) etkiler. Buna sismik kuvvet artışı etkisi denir. Bu nedenle deprem sı rasında cihazla yapı arasındaki izafi hareketleri sınırland ıracak ve cihazın yerinde kal masın ı sağlayacak bağlantı elemanlarına gereksinim vardır. Bunlara sismik sınırlayıcılar elenilir. Sismik sı nırlayıcılar deprem s ıras ında ekipmanın sallanmasını sınırlar ama normal çalışma sırasındaki titreşimleri (titreşim izolasyonu sistemine) kesinlikle yapıya aktarmaz. Binaların mekanik tesisatında ekipmaların tek başına bir fonksiyonu yoktur. Bunların, boru veya kanal bağlantıları vardır. Deprem göz önüne alındığında, boru ve kanalların da depremde yerinde kalınası gereklidir. Bunun için sismik korumada boru ve kanalların yapıya ayrıca bağlanmaları esastır. Boru ve kanal
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=