Translation Bina sakinleri için gerekli olan çıkış süresi ile tehlike veya riskin doğması için geçecek süre arasındaki ilinti ise en basit haliyle bir matematiksel mantık ilişkisi halinde şöyle özetlenebilir: t 11 ;,: tev· Buradaki denklem, tev = 2 X (td + ta + t0 + t; + 2.5 X ~) ve kullanılan kısaltma ve değişkenler de şöyle açıklanabilir; ~. = tutuşma anından itibaren yaşamı tehdit eder duruma dek geçen süre. tev = tahliye süresi. t, detektörün harekete geçmesinden bina sakinlerinin farkına varmasına dek geçen süre. Bu değer 0.1 dakika olarak hesaplanm ıştır. t = bina sakinlerinin farkına varmasından· o itibaren tepki vermelerine dek geçen süre. Bu değer söz konusu analiz için 0.5 dakika oiarak hesapianmıştır. ~ Bina sakinlerinin güvenli bir yere gitmeleri için gereken süre. td = yangın detektörü tepki süresi. t; Bina sakinlerinin yangının yerini saptama, eşyala rını toplama ve yangını söndürme girişimi için verilen süre. Bu değer söz konusu analiz için 0.5 dakika olarak hesaplanmıştı r. Denklemdeki bina sakinlerinin yol kat etmeleri için gerekli süreyle ilgili kullanılan 2.5 değerindeki katsayı bina sakinlerinin çıkışa giderken gereksinim duyacakl a rı süreyi çıkış modellerindeki tahmini sürelere eşlemek için bu alanda daha önce yapılmış olan çalışmalardan çıkarılmış bir katsayıd ır. Çıkış modellerindeki belirsizlikler ve bloke çıkış noktalarının olasılığı hesaba katılarak belirlenen çıkış yol süresini düzeltmek için kullanılmaktadır. İkinci katsayı ise ek bir güvenlik faktörüdür -toplam tahliye süresiyle bağlantılıdır- ve yaııgın modeli çıkar;li rken sprinklerlerin başarılı bir şekilde çalışmasına yardımcı olması amacıyla eklenmiştir. Tekneler ve Kulübeler: Sergi Salonu İçin Yangın Modelleri Anaheim Kongre Merkezi'ndeki yeni genişleyen kısımda olabilecek potansiyel ciddi boyutlardaki yangınlarda yaşanacak ısı yayılma oranlarını değerlendirebilmek için bütünsel bir risk analizi elde edebilmek amacıyla belirleyici nitelikli yangın modelleri geliştirildi. Tasarım ekibi tarafından potansiyel yakıt paketleri patlama olasılıkları açısından ve sabit söndürme sistemlerinin etkilerinin üzerinden gözden geçirildi. Bu proje için aşağıdaki yangın senaryoları hazırlanarak analizde kullanılmıştır. t Sergi salonu yangını. Sergi salonu için düşünülen model yangında yanan yaklaşık olarak 13,4 metre uzunluğunda, 6,01 metre eninde ve 7,60 metre yüksekliğinde fiberglastan yapılmış bir tekne idi. Tam ölçekli bir yangın testi açıkça pratik olarak mümkün değildi ve diğer geçerli veriler de bulunamadı. 30•~---==----====:::::-ı §i;o,.-----...,C...~------ı -"" ,: e"t-- ---+--...------1 ~•t----+-----+-----1 ~Ot----ı--,-....,--~,--',-----1 >, ~•t---,'~-,.<-,..<-.c...--~~---ı 4' 800 800 1000 1 Zaman (saniye) Toplam lsı yayınım hızı _ _ Tek bir iş istasyonu ----- Kayıt kulübesi Grafik. 1: Potansiyel en üst ısı yayılma hızları Çözüm için gerekli olan yangını temsil edici bir küpün bir yüzünün tamamen yanması üzerinden potansiyel en üst ısı yayılma hızlarının (Qmaxl hesaplanmasıydı. önerilen teknenin boyutları 230 m2'Iik bir kübik yüzey alanına denk düşüyordu. Böylesi bir küp için en belirgin yakıt kaynağı olabileceği düşünülen fiberglas ise genellikle yüzde 50 polyester reçineden oluşmaktadır. Metre kare başına 50 kW akı için test edilen konik kalorimetre verisi ise metre kare başına 60 kW değerinde bir ısı yayılma hızı elde edileceğini gösteriyordu. Sonuç olarak elde edilen en üst değer yaklaşık olarak 19.200 kW veya 20 MW civarında bir değer olarak belirlendi. Yangının büyümesi ise zamanla bağlantılı olarak üssel bir değer olarak alındı (t2 ), hızlı büyüme de oransallık sabiti ile belirtildi (0.0469 kWls'). Buna bağlı olarak model yangın eğrisi değeri Q d=0,0469 (t') olarak belirlendi. Model yangın eğrisi Detektör Harekete Geçirme adlı kısaca Detact olarak bilinen bir programa girildi ve sprinklerlerin ne zaman harekete geçecekleri ve ısı yayınımının ne kadar süre içinde sabitleneceği saptanmaya çalışıldı (sağ üstteki şekle bakınız). Eğri aynı zamanda sergi salonuna ne kadar duman dolacağını tahmini tahliye süreleriyle karşılaştırarak tahmin etmek için de kullanıldı. t Lobide yangın. Lobi için geliştirilen yan-gın model senaryosu ise kayıt alanında bulunan mobilyalar ve eşyaların yanması üzerineydi. Bu alan için geliştirilen yangın modelinde üç kayıt kulübesi ile aynı sayıdaki dört kenarlı iş istasyonunun yandığı varsayılmıştı. Yangın detektörünün tepki verme süresi ise yangın modeli çıkarıl ırken hesaplanmaktadır (Bknz "Tekneler ve Kulübeler: Sergi Salonu için Yangın") . Bina sakinlerinin çıkış için gereksinim duyacakl arı süre bir çıkış analizi yazılımı kullanılarak modellenmektedir. Tesiste bulunan insanların çıkış noktalarına ulaşmaları için gerekli süreyi hesaplayabilmek için bu insanların hızları tahminen daha önceden belirlenmi şti. Bir kattan diğerine gidecek olan insanların bu yolu kat etme hızları da binadaki insan yoğunluğuna bağl ı olarak değişkenlik gösterecekti. Bu analizde kullanılan bir mekandan diğerine gidiş hızları insanların hareketleri üzerine yapılmış çeşitli çalışmalardan derlenmişti: t Sergi alanlarında 68 metre/dakika. t Çok amaçlı ve toplantı salonlarında 62 metre/dakika. t Lobiler ve fuayelerde 62 metre/dakika. [~t-- - ---~-~~on~r~o,----1 c: edilmemiş e,sı---------1-----~ N .E ~ 101------:::~ı -=--=-=:ı~-;;~~~iiı~;-=.j ~ i? 5 Zaman (saniye) Grafik.2: iki model yangın tasarlanmıştı. Fiberglas bir tekne (yukarıda) ve bir kayıt kulübesi (aşağıda) Olabilecek en kötü durumun gerçekleştiğini varsayan yangın model senaryosu da bir yangın model eğrisi ile tanımlanmalıydı. Kulübeler ve iş istasyonları için tam ölçekli ısı yayınım verileri toplandı. Birimler için daha önceki bilgilerden yararlanılarak aşamalı bir ısı yayınım özeti halinde bir yangın modeli eğrisi çıkarıldı. Eğride bir yakıt paketinden diğerlerine sıçradığı tasarlanan bir yangın bulunuyordu. Toplam ısı yayınım verileri ise her birimin önceki verilerinin toplamı olarak ölçümlendi. Özet eğrisi (sol alttaki şekle bakınız) böylece atrium lobisi için gerekli duman egzoz koşullarını hesaplamak ve mekana dolacak dumanı tahmini olarak saptamak için geliştirilen belirleyici modellere girilen bir yangın model eğrisi haline dönüştürüldü. Yangın ve Güvenlik m Sayı 68 Ocak-Şubat 2003 --------------
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=