..:..: Technical Information • OKSiJEN ve • • TEHUKELERI Giriş Yangın ve yangının tehlikeleri gündeme geldiğinde, oksijen ayrı bir yer tutmaktadır. Bunun nedenini oksijenin ve özell ikleri nin bilinip bilinmemesi ne bağlıyorum. Yangının meydana gelmesinde, yanıcı madde-ısı yanı nda üçüncü unsur oksijendir; onun fazlalığı yangını körüklerken, azalması nın da söndürme etkisi sağladığı bili nmektedir. Bunun yanı nda zaman zaman oksijenin kullanıldığı sanayi ve hizmet sektöründe, "aman ha oksijen tankı çatlar, oksijen tüpü patlar, yakar, yıkar" gibi serzenişleri duyarız. Gerçekte oksijen nedir ? Nasıl üretilir? Nasıl depolanır? Nasıl taşınır? Bu işlemler yapılırken ne gibi tehlikeler meydana gelir? Muhtemel tehlikeleri nasıl minimize edil ir? Bu yazıda bunlara deği nmeye çalışacağız. Oksijen Kullanım Yerleri Genelde teknoloji k gelişmeye paralel olarak endüstriyel alanda da hızlı bir değişim ve gelişim izlenmektedir. Doğal olarak bu gelişme temel sanayi girdileri nin de artması na neden olmaktadır. Bu girdilerden biri olan sıvı oksijen, sı nai gazlar içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. Sıvı oksijeni üreten, dolduran ve depolayan tesisleri n artışı, bir çok sanayi kuruluşu yanı nda hastaneler gibi medikal hizmet birimleri nde de kullanılması, oksijen ihtiyacı nın yaygı nlaştığını göstermektedir. Bununla beraber; Denizli'de bir iş yeri ve Gaziantep'teki oksijen tüp dolum tesisi, İstanbul Florans Nighti ngale hastanesi gibi yerlerde son zamanlarda görülen patlama, yangı n ve endüstriyel kazalar, iş güvenliğini Oxygen and its risks Yıldırım Gök Gebze Organize Sanayi Bölesi İtfaiye Müdürü ön plana çı karırken bu yazımızdaki konumuz olan sıvı oksijenin depolanması, nakledilmesi ve dolumu i le kul lanımı sırasında meydana gelebilecek kaçak-sızıntı ve/ veya patlamanı n, çalışanlar ve çevredeki i nsanlara muhtemel zararlarını değerlendirmek zorunluluğunu doğurmaktadır. Bu nedenle önce oksijeni tanımaya çalışalım. Oksijenin Özellikleri Gaz olarak oksijen, renksiz, kokusuz, tatsız, havadan çok az ağır olan bir gazdır. Yanıcı veya parlayıcı değildir fakat yanmayı kuwetle destekler. • Hacim olarak havada bulunma oranı; o/o 20.85 • Gaz yoğunluğu (1 ,013 bar,1 5 °C) ; 1,36 Kg/m3 • Kaynama Noktası (1,013 bar) ; -1 83 °C. • Sıvı Yoğunluğu (1,013 bar,-183 °C); 1 , 1 4 (Kg/it) • Kritik Sıcaklık; -118 °C • Kritik Bası nç; 50 bar • Sıvı/Gaz Hacim Genleşme Oranı; 1 :860 • Bir litre sıvı oksijen gaz hal ine geldiğinde, yaklaşık 860 it. gaz oluşturur. • Soğuk "gaz oksijen" havadan ağırdırve çukur yerlerde birikir. • Tank/depo veya bağlantılarından sızan sıvı oksijen buharlaşıncaya kadar su gibi sıvı olarak akar. Yangın ve Güvenlik mı Sayı 59 Kasım -Aralık 2001 Riskler ve Önlemler Normal şartlarda havada (atmosferde) yaklaşık %21 civarı nda oksijen bulunduğu bilinmektedir. Bu oranın bir sızıntı veya patlama sonucu o mahalde o/o25'Iere yükselmesi, yanıcı maddelerin tutuşma-yanma oranları nda önemli ölçüde artışlara neden olur. Normal havalarda zor tutuşan birçok madde, zenginleşmiş oksijen ortamı nda kolayca tutuşup yanarlar. Normalde zararsız kabul edilebilecek kıvılcımlar, zenginleşmiş oksijen ortamı nda kolayca yangına sebebiyet verebilir. Meydana gelen alevler çok daha sıcak olur ve daha büyük bir hızla yayılırlar. Özellikle gresler (yağlar) ve organi k maddeler zenginleşmiş oksijen ortamında bulunduğunda alevlenme ve patlama nedeni olabilmektedirler. Bu nedenle bahse konu maddeler oksijenle yapılan çalışmalarda o mahalden uzak tutulmalıdır. Hatta yağlı el, eldiven ve bezlerle oksijen tankı/tüpünde açma/kapama yapılmamalıdır. Hiçbir zaman oksijen veya oksijenle zengi nleşmiş hava ekipmanları gres vb. yağlarla yağlanmamalıdır. Bu maksatlı ve belli şartlarda kullanılabilecek özel yağlar mevcuttur.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=