!arını çekme, basmave eğilmedir. Binalarla eğme kuweti çok kötü sonuçlar doğurabilir. Eğme kuvvetini karşılamak için çelik beton tavanlarda çelik 2. ÇÖKME KAZAtARININ SEBEPLERİ 2.1 . Taşıma Gücünün Zayıflaması Çökme tehlikelerinin başlıca sebebi; sıcaklıktan dolayı yapı malzemelerini taşıma güçlerinin zayıflamasıdır. a) Ağacın Yanması: Ağaçtan yapılmış yapı malzemeleri yanmalarından dolayı, taşıma gücünü tehlikeli şekilde kaybeder. Bunu özellikle çatılarda görürüz. Söndürme işleminde ilk başta bağlama noktalarına dikkat edilmelidir. Bu bağlantılar yanarsa çökme tehlikesi ile karşı karşıya kalınır. Bağdadi yapı şekilleri özel çökme tehlikeleri gösterir. Bağlantıların ek yerlerinden duman veya kararma görüldüğü anda hatta mekanik ayırmalarda dahi çökme tehlikesi görülebilir. Bu arada, çok katlı bağdadi yapı ve çatıların her zaman dışarı doğru itildiği hesaba katılmalıdır. Hol ve benzeri yerlerde ağırlığı azaltmak için çatılarda ağaç bağlantıları kullanılabilir. Bu bağlantılar ateşe büyük yüzeyler yaratan düz ve dikey duran kalaslardan yapılır. Bu ağaç bağlantılar, ateşe karşı dayanıklı boyalarla boyanmamışlarsa büyük çökme tehlikesi yaratır. b) Çelik Yapılarda Taşıma Gücü Kaybı: Çelik mesneti, kiriş ve çelik destekler gibi çelik yapı maddeleri ısınmadan dolayı taşıma gücü kaybeder. Destekler çok yük taşıyan yapı bölümleridir. Bir desteğin kırılması bütün binanın çökmesi demektir. Destekler, genellikle her taraftan ısı tesirine açık oldukları için, çökme olasılığı çok yüksektir. Bu yüzden destekler ateşe karşı çok dayanıklı olmalıdır. c) Tabii Taşların Çatlaması: Tabii taş yapı bölümleri yüksek ısı veya ateşle temas ettiklerinde taşıma güçleri azalır. Taşlardan kopacak parçalar, taşıyıcı yüzeyleri küçülteceğinden taşıma kabiliyeti zayıflar. 2.2. Yapı Malzemelerinin İç Gerilmeleri Çökme kazalarına neden olan en önemli sebeplerden biri, yangın halinde yapı malzemelerinin içinde meydana gelen iç gerilmelerdir. Mermer, granitve kireçtaşı gibi tabii taştan yapılmış yapı malzemeleri, iç gerilmeden dolayı çatlayabilirler. Bu olay, özellikle direk lansla ani soğutmalarda görülmektedir. 2.3. Sıcaklıktan Nedeniyle Hacmin Değişmesi Sıcaklıktan dolayı meydana gelen hacim değişiklikleri, çökmelere neden olabilir. Bu kısımda değişmeleri uzama ve oda hacmi genişlemesi şeklinde iki başlık altında toplayabiliriz: a) Uzama (Gerilme): Sıcaklık nedeniyle çökmelerde çelik taşıyıcılar ve çelikli kirişler büyük rol oynar. Çeliğin uzama katsayısı çok yüksektir. Çeliğin uzama katsayısı, ağacın uzama katsayısının yaklaşık üç katıdır. Başlangıçta uzunluğu 5 metre olan çelik taşıyıcı 20 C0 sıcaklıkta iken yangın sebebiyle 640 C0 sıcaklığa ısındığında boyu yaklaşık 5 cm artar. Toplam uzunluk arttıkça taşıyıcıların dayandığı veya uzamadan dolayı ittiği duvarlara büyük güçler tatbik eder. Bu nedenle de, yangın sırasında çelik kirişlerin bağlı olduğu duvarlardan uzak durmak gerekir. Çelik beton yapılarda ısınmadan dolayı meydana gelebilecek bu gerilmeler önceden hesaba katılmalıdır. Bu tür yapıları özellikle yangınlardan çıkan yüksek ısılardan dolayı meydana gelen uzamalardan korumak için yeterli uzunlukta uzama boşlukları bırakılmalıdır. b) Oda Hacmi Genişlemesi: ısınmadan meydana gelecek hacim genişlemesi, tuğla duvarların çökmesine neden olabilir. Yangın tarafındaki duvar kısımları veya bağımsız bacalar tek taraflı ısındıkları zaman aksi istikamete doğru gerilir ve yıkılabilirler. 2.4. Yapı Gövdesinin Gevşemesi Kagir yapı türünde, yangın ısısının etkisi ile yapı gövdesi gevşiyebilir. Bina içinde yangın varsa duvarların iç kısmında gevşeme olur ve çökmelere neden olur. llu durumda hacim genişlemesi ve yapı gevşemesi beraber etki yapar. Duvarlar yeterli desteğe sahip değilseler ve çok ince iseler çökmeler daha sık Yangın ve Güvenlik m Sayı 59 Kasım -Aralık 2001 görülür. Enine destek görevi yapan ağaç kirişler yandıkları zaman duvar desteksiz kalır. Bu tür çökmeler aniden ve belli olmadan meydana gelir. 2.5. Kenetlenmelerin Tahribi ve Gevşemesi Tamamen yanma, sarsıntı ve özellikle patlamalar, kenetlenmelerin tahrip veya gevşemelerine neden olabilir. Bu olaylar ağır çökme kazalarının sebepleridir. Çatıların çökmesi, balkon ve teras yıkımları taş pervazları düşmesi, kagir veya bağdadi yapıların duvarlarının dışa doğru yıkılmaları aynı şekilde meydana gelebilir. Fabrika binaları, oda patlamalarından dolayı çatıları kalkarsa veya çökerse, bir kağıt ev gibi içine çöker ve feci sonuçlara sebep olur. Bu türyangın felaketleri bazen büyük insan kayıplarına neden olabilir. Yıkılan yapı malzemeleri diğer yapı malzemelerinin düşmesi ile hasar, yıkılmaya ve çatlamaya neden oldukları için yangı n yerinde kazaların artmasına ve insan kayıplarına yol açar. Yapı malzemelerinin tamamen yanmasından dolayı meydana gelecek ağırlık merkezi kaymaları çökme kazaları yaratabilir. 2.6. Yapı Malzemelerinin Fazla Yüklenmesi Yangına müdahale edilirken yapı malzemeleri fazla yüklendiğinde çökme sebebi olabilir. Üst katın yanmasından dolayı biriken yapı molozları ağaç tavanların aşırı derecede yüklenmesine sebep olur. Yalnız çatıları yandığı halele bu sebepten dolayı tamamen çöken çok sayıda yapı mevcuttur. Bu tür yangınlarda insan kaybı da olmuştur. Yangın söndürmek için kullanılan fazla su aşırı yüklemeye ve çökmeye neden olabilir. 2.7. Yanan Bina İçindeki Emici Maddelerin Etkileri Baklagil, pamuk balyası, kendir ve keten gibi emici madde bulunan depo ve silolarda söndürme suyunu emen maddelerin ağırlığı artar ve yaratacağı kuwetler duvarları yıkarak çökmelere neden olabilirler. 2.8. Rüzgarın Etkisi Rüzgar çok önenıli bir etki yaratabilir. Yanmış binaların duvarları bacaları ve başka bölümleri normal hava şartlarında dayanıklı olabilirler. Fakat rüzgar hatta fırtına çıktığı zaman çökme tehlikesi doğabilir. Bu yüzden yangın yerinde her olasılığı göz önünde bulundurarak çökme tehlikesi olasılığı olan duvar veya bacaların tespit edebilmeli ve esen rüzgarın yönüne göre müdahale planı yapnıalıclır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=