28 YANGIN VE GÜVENLİK • KASIM - ARALIK / 2025 önem taşır (Smith & Jones, 2018). Ayrıca, yangının yayılma hızını artıracak olan mimari faktörlerin – örneğin, açık planlı tasarımlar veya zayıf duman tahliye sistemleri – erken tespit edilmesi, yangın güvenliğini iyileştirmek adına kritik bir adımdır (Sullivan, 2020). Bu tür bir analiz, bina tasarımcılarına, mühendislerine ve güvenlik uzmanlarına, yangın risklerini daha etkili bir şekilde yönetme ve azaltma imkânı sunar. Kalitatif yöntemle yangın güvenliği değerlendirmesinin ilk adımı binadaki yangın güvenliği önlemlerinin gözlemlenerek mevcut durumun belirlenmesidir. Bu gözlem süreci, binanın yangına karşı dirençli olup olmadığına dair önemli veriler sağlar. Bu bağlamda bu çalışma yangın risk yönetiminin önemli bir adımı olan risk analizinde VR-AR teknolojilerinin kullanım potansiyelini değerlendirmeyi hedeflemektedir. 3. VR-AR TEKNOLOJİLERİ VE YANGIN GÜVENLİĞİNDE KULLANIMI 3.1. VR Teknolojisinin Yangın Güvenliği Tasarımında Kullanımı Sanal Gerçeklik (VR), yangın riskini değerlendirirken güçlü bir araç olma potansiyeli literatürdeki çeşitli simülasyon odaklı çalışmalarda görülmektedir. VR, bina içindeki yangın simülasyonlarını yaparak, yangının yayılma hızını, dumanın hareketini ve yapı elemanlarının yangına karşı verdiği tepkileri gözlemlemeye olanak tanır (Chen vd.,2021). Bu simülasyonlar, yangın güvenliği tasarımındaki zayıf noktaların tespit edilmesine ve yangın güvenliği sistemlerinin etkinliğinin analiz edilmesine olanak sağlar. VR ayrıca, farklı yangın senaryolarının oluşturulmasına ve bu senaryoların bina sakinlerinin davranışlarına etkisinin gözlemlenmesine imkan verir (Arias vd. ,2021). Örneğin, Saint Martin (2020), hastane binaları için yangın güvenliği açısından VR ortamında yapılan simülasyonları araştırmıştır. Bu tür simülasyonlar, yangın anında binaların yapısal davranışını, kaçış yollarının etkinliğini ve kullanıcıların yangın anındaki tepki sürelerini değerlendirmede önemli bir rol oynamaktadır. VR, bu unsurları dinamik bir ortamda test ederek, daha güvenli bir bina tasarımının geliştirilmesine yardımcı olur. 3.2. AR Teknolojisinin Yangın Güvenliği Tasarımında Kullanımı Artırılmış Gerçeklik (AR), mevcut bir binada yangın güvenliği unsurlarının yerleşimini değerlendirmek ve bina sakinlerine gerçek zamanlı yangın güvenliği rehberliği sağlamak için kullanılabilir. AR teknolojisi, bina içindeki yangın güvenliği ekipmanlarını, çıkış yollarını ve tehlike bölgelerini görselleştirerek, kullanıcıların güvenli bir şekilde hareket etmelerini sağlar (Kanangkaew vd. 2023). Ayrıca, AR ile, binadaki yangın güvenliği sistemlerinin yerleşimi gerçek zamanlı olarak izlenebilir ve olası riskler daha hızlı bir şekilde tespit edilebilir (Cai et al., 2021). Wang vd. (2021), AR teknolojisinin, binadaki yangın güvenliği unsurlarını etkileşimli bir şekilde görselleştirerek, tasarımın nasıl geliştirilebileceğini incelemişlerdir. AR, bina sakinlerinin, yangın anında güvenli çıkış yollarını ve yangın ekipmanlarını hızlıca bulmalarına olanak tanır. Ayrıca, gerçek zamanlı verilerle entegrasyon, yangın güvenliği ekipmanlarının etkinliğini izlemeyi kolaylaştırır ve kullanıcıların yangın durumunda daha etkili bir şekilde yönlendirilmesini sağlar. 4. MEVCUT BİNALARIN MİMARİ ÖZELLİKLERİNİN YANGIN RİSKLERİNİN ANALİZİNDE VR -AR TEKNOLOJİLERİNİN KULLANIM POTANSİYELİ Yangın güvenliği, binaların mimari tasarımına önemli ölçüde bağlıdır. Pasif yangın güvenlik önlemleri kapsamında binanın iç mekan düzeni, çıkış yolları, yüksekliği ve yapısal tasarımı, yangın esnasında güvenli tahliye ve yangının yayılma hızını etkileyen en kritik faktörlerdendir. Bu faktörlerin değerlendirilmesinde geleneksel kalitatif analiz yöntemleri kullanılmaktadır. Son yıllarda Sanal Gerçeklik (VR) ve Artırılmış Gerçeklik (AR) gibi teknolojilerin yaygınlaşması ve farklı alanlarda kullanımının getirdiği faydalar yangın güvenliği açısından da potansiyellerinin değerlendirilmesini gerekli kılmıştır. Çizelge 1’de her bir yangın riski faktörünün kalitatif analizinin VR ve AR teknolojileriyle nasıl desteklenebileceği ele alınmıştır. Koridorlar, çıkış yolları ve merdivenler binanın en önemli yangın güvenliği unsurları arasında yer almakta olup tahliyeye etkisi çok yüksektir. Bu unsurların genişliği, erişilebilirliği ve sayısı, bina sakinlerinin yangın anında hızlı bir şekilde tahliye olabilmesi için kritik öneme sahiptir (Zhao, 2003, Fischer vd., 2023). Çıkış yollarının tıkalı olmaması ve merdivenlerin yeterli genişlikte olması, yangın sırasında insanların güvenli bir şekilde binadan tahliye edilmesini sağlar. Kalitatif analizle, bu unsurların eksiklikleri belirlenebilir. VR teknolojisi ise, çıkış yolları ve merdivenlerin etkinliğini simüle ederek, farklı tahliye senaryolarını test etmeye olanak tanır. Bu sayede, en verimli çıkış yolları ve tahliye planları görselleştirilebilir. Ayrıca, AR MAKALE
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=