20 YANGIN VE GÜVENLİK • KASIM - ARALIK / 2025 MAKALE birlikte sıvının yüzeyinden buhar çıkıp alevlenme oluşturabileceği en düşük sıcaklıktır. Kendiliğinden tutuşma: Harici kıvılcım olmadan belirli sıcaklıkta kendiliğinden tutuşmadır. Isıl kaçak: Özellikle lityum-iyon hücrelerde bir hücrenin ısısının kontrolsüz yükselmesi; hızla ısı üretimi → alev/ patlama → komşu hücrelere yayılmadır. 4. ARAÇ İÇINDE BULUNAN KRITIK MALZEME GRUPLARI VE ÖZELLIKLERI 4.1. Akaryakıt ve Yakıt Buharları; Benzin (petrol) alevlenme noktası oldukça düşük olup; buharları ortamda kolayca tutuştuğu, statik veya kıvılcımla kolayca alevlendiği halde dizel genelde daha az uçucu olduğundan alevlenme noktası daha yüksek olmakla birlikte sıcaklık yükseldiğinde tehlike artar. Örneğin benzinin alevlenme noktası -40°C iken kompozisyona göre değişmekle birlikte dizelin alevlenme noktası 50°C civarındadır. 4.2. Basınçlı ve Aerosol Ambalajlar (Spreyler, Çakmak Gazı Kartuşları); Sıcaklık yükseldiğinde iç basınç artar; valf/kapak hasarı veya ısıya bağlı patlama ve alevlenme riski taşırlar. 4.3. Temizlik Solventleri, Yağlar, Parlayıcı Sıvılar; Solvent bazlı temizlik ürünleri, araç içinde kapalı hacimde buhar konsantrasyonu oluşturabilir; yanıcı karışımlar meydana gelebilir. 4.4. Elektronik Cihazlar, Taşınabilir Bataryalar; Cep telefonları, taşınabilir bataryalar, elektronik sigaralar lityum-iyon hücre içeriyorsa yüksek sıcaklığa maruz kalınca ısıl kaçak riski vardır. Araç içi sıcaklık artışı ile bu risk yükselir. EV/HEV yüksek voltaj bataryalarında hasar veya kısa devre durumunda termal kaçak ve şiddetli yangın görülebilir. Yangın ısısı ve toksik gaz salınımı bakımından özel müdahale gerektirir. 4.5. İç Mekan Malzemeleri (Tekstil, Köpük, Plastik); Modern araç içleri birçok polimer, köpük ve tekstil içerir; bu malzemeler alev alırsa yoğun ve toksik duman üretir; yangın hızla araç içinde yayılabilir. 4.6. Cam-Sıvı Mercek Etkisi Olabilecek Eşyalar (Mercek Etkisi); Cam veya plastik şişeler güneş ışığını odaklayarak yanıcı yüzeyleri tutuşturabilir. 5. Termal Koşulların Rolü-Yaz Dönemi Örnekleri; Araç kabinleri gölgede bile dış sıcaklıktan çok daha yüksek değerlere ulaşabilir; literatürde kapalı araç içi sıcaklığın kısa sürede 50–70 °C aralığına çıkabildiği ölçülmüştür. Bu sıcaklık seviyesi aerosol/kapalı basınçlı kutuların patlama riskini ve lityum hücrelerde ısıl kaçak olasılığını artırır. 6. BAŞLICA TUTUŞMA / BAŞLAMA MEKANIZMALARI (SENARYOLAR) Aşağıda sık rastlanan senaryolar ve teknik açıklamaları yer almaktadır: Senaryo A — Güneşte park edilen araç + aerosol/ sprey; Yüksek kabin sıcaklığı → aerosol kutusunda basınç artışı → valf veya kapak hasarı/patlama → sıçrayan sıvı veya buhar kıvılcımla birleşirse hızla tutuşma. Senaryo B — Taşınabilir batarya/telefon/aksesuarda lityum hücre ısıl kaçak; uzun süre doğrudan güneş altında bırakılmış veya harp edilen/hasar görmüş hücre ısıl kaçak başlatır → yüksek ısı + alev → yakın yanıcı malzemelere sıçrama → araç içi yangın. Senaryo C — Yakıt bidonu veya döküntü + statik kıvılcım; Bagajda açık/uygunsuz kaplı yakıt taşınması → sızıntı → buhar birikimi → kapı/anahtar kontakları veya statik kıvılcım ile tutuşma. Senaryo D — Elektrik tesisatı kısa devresi; Uygun olmayan bağlantı/ampul modifikasyonları veya akü terminalleri gevşek → kıvılcım → plastik/tekstilin kolayca tutuşması. 7. RISK DEĞERLENDIRMESI (BASIT MATRIS) (Örnek) Olasılık × Etki Yüksek olasılık / Yüksek etki: Araç içi elektronik cihazlarda lityum hücre ısıl kaçak (özellikle hasarlı/kalitesiz cihazlar).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=