Yangın ve Güvenlik Dergisi 230. Sayı (Nisan 2022)

52 YANGIN ve GÜVENLİK • Nisan / 2022 sonucu oluşan kimyasal tepkimedir. Patlama ise yanıcı maddenin tamamının veya büyük bir kısmının hızla yanması sonucu bir şok dalgası oluşturan kimyasal reaksiyon olarak tanımlanır. Yanıcı maddeler; gaz, buhar, sis veya toz şeklinde olabilir. Patlamalar kim- yasal olduğu gibi fiziksel nedenlerle de olabilmektedir. Bu tür patlamalar genellikle basınç artışı sonucu gerçekleş- mektedir. Yangın sonucunda patlamalar gerçekleşebildiği gibi patlamaların sonucunda da yangınlar tetiklenebil- mekte, ayrıca yanma tepkimesi sonucu ortaya çıkan gazlar boğucu, zehirleyici vb. olumsuz etkiler yaratabilmektedir. Yangınlar ve patlamalar önüne geçilemez olaylar değil- dir. Uzman kişilerce bilimsel ve teknolojik kökenli yangın, proses ve iş güvenliği tedbirleri ile endüstriyel yangın ve patlamaların birçoğu önlenebilir ve insana/çevreye olan etkileri azaltılabilir. Her endüstriyel tesisin yangın ve pat- lama riski farklı boyutlarda olmasına rağmen havadaki oksijen oranının yeterli seviyelerde olduğu, yanıcı/patlayıcı malzemelerin bulunduğu bütün tesislerin yangın çıkma potansiyeline sahip olduğunun kabul edilmesi, yangın güvenliğinin ilk adımı olmalıdır. Yangın ve patlama güvenliğinin sağlanmasında yanıcı malzemeler ve tutuşturma kaynaklarının kontrollü kul- lanımı gerekmektedir. Yanıcı malzemelerin temel depo- lanma kurallarına uyulmaması, açık alev vb. işlerde iş izni sisteminin olmaması veya etkin olarak kullanılmaması gibi faktörler endüstriyel yangın ve patlamaların en önemli sebeplerindendir. Amerika Birleşik Devletlerinin Ulusal Yangından Korunma Kurumu’na (National Fire Prote- ction Association) göre endüstriyel yangınların beş temel sebebi vardır. Bu sebepler; yanıcı tozlar, sıcak işler, yanıcı sıvılar ve gazlar, hatalı ekipman ve makineler, elektriksel tehlikeler olarak belirlenmiştir. Belirtilen bu sebepler değer- lendirildiğinde, toz patlamaları, yanıcı sıvı ve gazlar için koruyucu uygulamaların önemi anlaşılmaktadır. Elektriksel tehlikeler ise zarar görmüş kablolar, aşırı yüklenmiş priz veya devreler, aşırı uzun ve eklemeli uzatma kabloları, statik boşalma olarak sınıflandırılır. Ülkemizde çıkan yangınlarda da bu beş temel sebebi sıklıkla görmekteyiz. Son dönemde ekonomik kriz koşulla- rının da etkisiyle, endüstriyel yangınları firmaların sigorta şirketlerinden para alabilmek için bilinçli olarak çıkardık- ları kamuoyunda sıkça dile getirilmektedir. Söz konusu iddianın günümüzde ve hatta geçmişte hiç gerçekleşmedi- ğini söylemek doğru olmaz ancak endüstriyel yangınların çoğunluğunu bu şekilde yorumlamak da sağlıklı bir bakış açısı değildir. Yangınların bilinçli çıkarıldığı iddiası her yangın için ayrı ayrı kanıtlanmaya muhtaçtır. Endüstriyel yangın, patlama ve diğer büyük endüstriyel kazaların en büyük sebebinin proses ve iş güvenliği tedbirlerinin yeterli olmaması olduğu unutulmamalıdır. Kimya Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi olarak bizlerde Endüstride meydana gelen yangın ve patlamalara ait verileri derleyerek, bu olayların tekrar etmemesi adına çözüm önerilerimizin yer aldığı Endüstriyel Yangın ve Patlamalar raporunu 2017 yılından beri kamuoyu ile paylaşmaktayız. 2020 YILI VERİLERİNİN YORUMLANMASI VE ÖNCEKİ YILLAR İLE KARŞILAŞTIRILMASI 2021 yılında, Türkiye’de en az 394 endüstriyel yangın ve patlama gerçekleşmiştir. Bu olayların 358 ‘i endüstriyel yangın, 36 tanesi ise endüstriyel patlamadır. Bu endüstriyel yangın ve patlamalarda en az 8 işçi hayatını kaybetmiş, 103 işçi yaralanmıştır. Yüzlerce kişi ise yangından sonra ortaya çıkan boğucu ve zehirleyici gazlardan etkilenerek tedavi görmüştür. Değerlendirme yapılırken sadece hastanede tedavi altına alınan kişiler yaralı olarak kabul edilmiştir. Mesai saatleri dışında yaşanan olaylar bilançonun çok daha ağır olmasını yine engellemiştir. Grafik 1’de görüldüğü üzere; 2021 yılı içerisinde yaşanan endüstriyel yangın ve patlamaları önceki yıllara göre karşılaştırdığımızda; ölüm ve yaralanmalarda azalış görülmüştür. 2021 yılı içerisinde çok büyük bir ölçekte endüstriyel patlama ve yangının olmaması bu durumu doğurmuştur. Azalmakla birlikte ölüm ve yaralanma sayısının çokluğu endüstriyel yangın ve patlamaların ciddiyetini ortaya sunmaktadır. 2018 yılında en az 436, 2019 yılında ise en az 541, 2020 yılında ise 493 endüstriyel yangın ve patlama ger- çekleşmişti (Grafik 2). Beş yıl boyunca rapor hazırlanırken bilgi kaynaklarımızın artışından kaynaklı yangın ve pat- lama sayılarının zamanla değişimi, güvenilir bir yorum yapmayı güçleştirmektedir. Bu sebeple 2017 yılı yangın ve patlama raporumuzun verileri bu yılın raporuna dahil edilmemiştir. Karşılaştırmalarımız 2018-2019-2020 yılla- rını kapsamaktadır. Grafik 1. 2018-2021 Yılları Endüstriyel Yangın ve Patlamalardaki Öİüm ve Yaralanma Sayıları RAPOR