Yangın ve Güvenlik Dergisi 210. Sayı (Ekim 2019)

24 Yangın ve Güvenlik / Ekim 2019 yanginguvenlik.com.tr olarak değişiklik gösterebilir. Her yangının süresi ve şiddeti, yan- gın denkleminin temellerine dayanır. Bu denklem yakıt miktarını, oksijenin bulunma durumunu, tutuşma sıcak- lığını/ısısını ve yanma reaksiyonunun hızını içerir. Maruz kalma uzunluğu ola- rak da bilinen yangın süresi, 1 saniye ile “Kaçış zamanı” aralığında herhangi bir yerde olabiliyorken, yangın şiddeti ya da ısı akısı yaklaşık olarak 1 cal/cm 2 s ile 7 cal/cm 2 s aralığında değişebilmekte- dir. Bu iki faktör biraraya geldiğinde 1 cal/cm 2 s ile 20 cal/cm 2 s arasında deği- şen bir toplam ısı maruziyet enerjisine sebep olabilir. ANİ YANGINLAR İLE İLGİLİ YANLIŞ BİLİNENLER Endüstri neden ani yangınlara odaklanma eğilimi gösteriyor? Ulu- sal Yangın Koruma Birliği (NFPA) ve Kanada Genel Standartları Kurulu (CGSB) standartları 2000 yılında ilk oluşturulduğunda, “Ani yangın” yan- gın durumlarında kullanılan ortak bir endüstri terimiydi. O zamandan beri NFPA 2112 ve NFPA 21132 sadece ani yangınları değil, tüm yangın/ısıl tehlike- leri tanımaya doğru geçmiştir. Aslında, NFPA 2112 ve NFPA 2113 ifadesindeki anlatım “Kısa süreli ısıl maruziyet” terimini içerecek şekilde değiştirildi. Buna ek olarak, NFPA 2113, 2015 baskısı, başlığını “Ani yangın” ifadesini çıkartıp yerine “Kısa süreli ısıl maruziyet” ifade- sini kullanmak için yeniden güncelledi. Çoğu insan ani yangınların 3 saniye ya da daha az sürdüğünü zannedi- yor. Bu kesinlikle doğru değil. 2010 İş Güvenliği ve Sağlık Yönetimi’nin petrol ve gaz pazarına yaptığı bildiri ani yan- gınların, NFPA 2112 asgari standardını aşarak, 5 saniyeye kadar sürebildiğini gösterdi. Ayrıca ABD Enerji Bakan- lığı tarafından yürütülen araştırmada, yanma süresi 15 saniyelere kadar ulaş- mıştı. Bu durum, kendi riskinizi daha iyi anlamanız gerektiğinin altını çizi- yor. “Alev Koruma Mühendisliğinin El Kitabı3” çeşitli alev alabilir gazların alev süresini tahmin eden buhar bulutu yangın modellerini içeren faydalı bir referanstır. Yanlış bilinen bir diğer konu da tüm ani yangınların 2 cal/cm 2 s şiddetinde olduğudur. DOE4,5 deneysel verileri çok daha yüksek değerlerin potan- siyelini göstermektedir. Örneğin, sıvı doğalgaz buhar bulutları yangınları ile yapılan DOE China Lake deneylerinde, yaklaşık 5 saniyelik bir sürede en yük- sek ısı akısı 7.2 cal/cm 2 s değerinden fazlaydı. Yine, sıvı propan gazı buhar bulutları yangınları ile yapılan China Lake deneylerinde, aralıksız 15 saniyelik bir süre boyunca ortalama ısı akısı 3.3 cal/cm2s değerindeydi. “3-SANİYE” EFSANESİNİN KAYNAĞI 3 saniyenin “Genel bir kural” gibi kullanılması, çalışanların özel bir teh- like anında ihtiyaç duyduğu korumanın seviyesini belirlemek için doğru bir yol olmamasına rağmen, “3 saniye” efsa- nesinin nasıl birçok insan tarafından bu şekilde kabul gördüğünü anlamak aslında çok basit. Örneğin, NFPA 2112, ASTM F1930 deney metodu kullanıldığında (termal manken testi) 3 saniye ve 2 cal/cm2s maruziyetini önemli bir asgari FR per- formans gerekliliği için şart koşuyor. Burada genellikle gözden kaçırılan şey bunun asgari FR performans gerekliliği olduğudur, yani bu yalnızca koruma için bir başlangıç noktasıdır. NFPA 2113’ün önceki baskıları- nın ekinde, ani bir yangın genellikle 3 saniye sürüyormuş gibi anlatılırdı; ancak bu bildiri sonradan kaldırıldı. Kanada Standardı CGSB 155.20 (2000 baskısı), ani yangının tanımında şöyle der: “Genellikle 3 saniye ya da daha az.” CGSB 155.20 standardı 2000 yılından beri güncellenmemiştir. Peki bu 3 saniyelik süre düşüncesi nereden geldi? 1970’li yıllarda, ABD ordusu, helikopter kazasında yanan yakıttan kaçan pilotlar tarafından alınan toplam ısı maruziyetini belirlemek için bir test yaptı. Bu test sırasında, sen- sörlü ve kıyafetli bir manken JP4 jet yakıtı havuz yangınının içinden çıkarıldı. Sonuç, bu özel tehlike için belirtilen toplam maruziyetin 6 cal/cm 2 s oldu- ğuydu. Süre ile ilgili bir referans yoktu. Manken testi daha sonra ordunun ihtiyaç duyduğu 6 cal/cm 2 s toplam enerji maruziyetini kolay ve güvenli bir şekilde oluşturabilen tekrarlanabilir bir test metodu olacak şekilde geliştirildi. Bilinen ve ısı akısı 2 cal/cm 2 s değerine ayarlanabildiği, kolay kontrol altına alı- nabilen bir yakıt olduğu için testte pro- pan kullanıldı. 3 saniye boyunca 2 cal/ cm 2 s ısı akısı, uygulanması gerekli olan 6 cal/cm 2 s toplammaruziyet enerjisine karşılık gelmektedir. FR endüstrisi, bu 6 cal/cm 2 s maru- ziyet enerjisine odaklandığı için de manken testi 3 saniye süreli belirlen- miştir. YANGINLAR TAHMİN EDİLEMEZ: SÜRE VE ŞİDDETİN ETKİSİ Burada da örnek gösterilen DOE China Lake deneylerinde ve benzer bir çok gerçek dünya kazalarında ve laboratuvar testlerinde de kanıtlandığı gibi, endüstriyel bir yangının süresi ve şiddeti tehlikenin kendisine bağlı olarak büyük ölçüde değişiklik gösterebilir. Bu durum, FR kumaşları ve tulumları seçerken dikkat edilmesi gereken çok önemli bir noktadır. İşlem görmüş pamuklu bir FR tulum ve kendiliğinden FR olan bir tulum ile yapılan termal manken testlerine bakarak, tehlikenin ve tulum seçiminin hayatta kalmanın üzerindeki etkisini kolaylıkla görebiliriz. Kumaş seçimine bağlı olmadan, 2 cal/cm 2 s şiddetin- deki 3 saniyelik bir yangın için (toplam MAKALE