Yangın ve Güvenlik Dergisi 207. Sayı (Mayıs-Haziran 2019)

Z aman değişim zamanı… Eski zamanlarla şimdi kıyas- landığında herkes ve her şey gibi, itfaiyede kullanılan ekipmanlar da gelişiyor. Hem teknolojik olarak deği- şimler sürerken, hem de ergonomi anlamında daha giyilebilir türde malzemeler üretilmeye başlıyor. 1920'lerde ilk kullanıldığında, SCBA’in (Self-containing breathing apparaus) yani hava tüplü solunum sistemlerin süresi yaklaşık 20 dakikaydı. Bu zamandan beri büyük iler- lemeler gerçekleşti. Silindir teknolojisi ağır çelikten alaşımlı çelik, alüminyum, cam-çember sarılı alüminyum ve cam tam sargılı silindirler, çelik, alaşım veya plastik gömlekleri ile tam sarılmış karbon fiber silindirlerin güncel teknolojisine kadar geliştirdi. Çoğu durumda, maksimum doldurma basıncı 200 veya 300 bar iken artık 379 bar silindirler üretilmeye baş- landı. Silindir ilerlemelerinin yanı sıra, SCBA, manuel basınç değiştirme mekanizması ile negatif basınçtan pozitif basınca, mevcut ilk nefes etkinleştirilmiş pozitif basınç sistemlerine taşındı. Burada en önemli ilerleme sürenin uzatılması oldu. Çünkü hava tüplü solunum sistemlerinde kritik noktalardan birisi süredir. İçeride kalma sürecinizi tamamen silindirin hacmi ve basıncı belirler. Hacim ve basınç ne kadar artarsa, kullanabileceğiniz hava miktarı da o kadar artarken, ağırlık da ne yazık ki artmaktadır. Bu nedenle, optimum koşullar bulunmalıdır. Silindir içerisindeki hava miktarı hesaplanırken aşağıdaki sistem kullanılır. 9 litre 200 bar bir silindir için, silindir içerisindeki hava hacmi 1800 litredir. Bir kişinin nominal solunum hızı 40 lpm olarak hesaplanmakta ve 1800 litre 40 lpme oranlandığında 45 dakikalık hava sağlanabileceği görülmüştür. Ancak aynı hacimdeki silindir 300 bar ile silindire doldurulursa burada devreye sıkıştırma faktörü de girecek bu durumda silindir içe- risindeki hava hacmi 9 x 300 x 0,91 olarak hesaplanır ve 2457 litre 40 lpme oranlanırsa 61 dakikalık bir hava sağlayacağı düşünülebilir. Sağlanan havanın artması olumlu iken, aynı zamanda ağırlığın da az olması istenir ki ergonomik açıdan yararlanılabilsin. Bu nedenle, kompozit tüpler en çok tercih edilen sistemler haline gelmiştir. Kompozit tüple beraber içe- risindeki basıncın artması da havayı arttıracaktır. Bu nedenle, yeni nesil 379 bar silindirler de kullanılır. 379 bar silindirler (Şekil1) özel bir teknoloji ile üretilmiş olup örneğin 9.5 litrelik versiyonu ile 75 dakikalık hava sağlaması söz konusudur. Bununla birlikte gelişen sistemlerden birisi ergonomiyi arttırmak amaçlı sırtlıktır. Özellikle profesyonel itfaiyelerde omuz ve bel pedlerinin yanı sıra sırt/bel bölümüne gelen kısmında pedli olması ve bu pedin hem kullanıcının boyuna göre yukarı aşağı oynaması hem de kullanıcının belinde sağa sola doğru yönlenmelerde kolaylıkla silindirin sanki kullanıcının omurgasının bir parçasıymış gibi dönebilir bir yapı olması da sağlanmıştır (Şekil2). SOLUNUM SETLERİNİN GELİŞİMİ MİREY BONFİL 3M Türkiye Kıdemli Uygulama Mühendisi Şekil 1. 379 bar silindir Şekil 2. Ergonomisi geliştirilmiş sırtlık 34 Yangın ve Güvenlik / Mayıs - Haziran 2019 yanginguvenlik.com.tr DOSYA / İş Sağlığı ve Güvenliği