Yangın ve Güvenlik Dergisi 200. Sayı (Temmuz-Ağustos 2018)

56 Yangın ve Güvenlik / Temmuz-Ağustos 2018 yanginguvenlik.com.tr Division 1 (Çok Tehlikeli ve Tehlikeli): Normal çalışma esnasında patlayıcı ortam oluşan ve oluşma ihtimali yüksek olan ve uzun süren yerler bu kapsamdadır. Division 2 (Az Tehlikeli): Normal çalışma esnasında patlayıcı ortamoluşma ihtimali az olan yerlerdir. Ancak anormal hallerde (tamir bakım, arıza, kaza gibi) patlayıcı ortamoluşan ve oluşma ihtimali olan ve kısa süren yerler bu kapsamdadır. Zone ve Divison sistemi karşılaştırması aşağıdaki tabloda mevcuttur. NEC ‘e göre patlayıcı madde sınıflandırmaları (Class) aşa- ğıdaki gibidir. Class I: Patlayabilir gaz ve buharlar Class II: Patlayabilir tozlar; kömür tozu, un ve şeker tozu gibi Class III: Uçucu lif ve tozlar. Normalde tozdan daha iri maddeler. Pamuk lifi, hızar tozu, tekstil lifleri gibi. Bu maddeler patlayıcı değil, daha ziyade yanıcı ve yangın tehlikesi içerenmaddelerdir. NEC ‘e göre patlayıcı madde gruplandırmaları (Group) aşa- ğıdaki gibidir. GroupA: Bu gruba asetilen gazı dahil edilmiştir. Bu gazın hidro- jen gazından daha üst gruba alınmasının nedeni bakır asetilenin sürtünme ile kolayca alev almasıdır. Group B: Hidrojen gazı Group C: Alkoller ve eterler Group D: Metan, propan, oktan, dekan vb. Group E: Metal tozları. İletken olan ve iletkenliği 100 Ω /cm olan tozlar. Group F: Kömür tozu gibi karbon içeren tozlar Group G: Direnci yüksek olan plastik tozları vb. SICAKLIK SINIFLANDIRMALARI Patlayıcı gazların en başında, doğal gaz, evlerde kullanılan LPG ve kaynak işlerinde kullanılan hidrojen ve asetilen gazları gelir. Bu gazlar hava ile karıştıklarında patlayıcı hale gelirler ve herhangi bir tetikleme ile (kıvılcım) patlayabilirler. Patlama, hava ile karışım oranına bağlıdır. Karışımın bir alt ve bir üst patlama sınırı vardır. Alt patlama sınırı için kısaca LEL (lower explosive limit) tabiri kullanılmaktadır. Yanıcı sıvılar, sıvı olarak patlayıcı ortam oluşturmamakla beraber, bir şekilde oksijenle karşılaştıklarında tehlike arz ederler. Oksijenle karşılaşmaları buharlaşarak olur. Buharlaşmaları da ortam sıcaklığına bağlıdır. Patlayabilecek oranda sıvı buharı oluşturan en düşük sıcaklığa parlama noktası (flash point) denir. Gazlarda olan LEL ‘e benzemektedir. Diğer bir deyişle sıvı buharının LEL değerine eriştiği ortam sıcaklığına flash point denir. Daha düşük sıcaklıkta buharlaşan bir sıvı, daha yüksek sıcaklıklarda buharlaşan bir sıvıya göre daha tehlikelidir. Katı maddeler ya da tozların, havanın oksijeni ile karışımı mümkündür. Genelde tesiste ince bir film şeklinde yapışık vaziyette dururlar. Tesisin ısınmasından veya dışarıdan gelen herhangi bir ısı kaynağı ile yanıcı tozun çok küçük bir bölümü bile patlamaya neden olabilir. Toz patlamaları, gaz patlamalarından çok daha tehlikeli ve tahrip edicidirler. Çekirdek büyüklüğü yaklaşık 500m altında olan ve havada belli bir süre süzülen katı maddeler toz olarak kabul edilmektedir. Isı gruplamasında Kuzey Amerika görüşü ile uluslararası görüş (IEC) ve Avrupa görüşü aynıdır ve NEC 505 ‘in son değişikliği ile IEC ‘de olduğu gibi 6 ısı grubu tarif etmiştir. Fakat bu gruplar da aralarında alt bölümlere ayrılmıştır. Isı gruplarının elektrikli ekipmanların çalışabildikleri ortam sıcaklığı ile ilişkisi yoktur. Bu ısı değerleri ekipmanların maksimum yüzey sıcaklıklarıdır. Bu yüzey sıcaklıkları aşıldığında ortam tehlikeye girer demektir. Bunun için gerekiyorsa soğutma veya geniş yüzeyli alet seçimi gibi önlemler alınır. NOT: T Sıcaklık değerleri cihazın yüzeyinin azami yükseleceği sıcaklık değeridir. Ortamda bu azami sıcaklık değerinden yüksek bir değerde patlayan bir gaz var ise patlatmayacağı anlamına gelmektedir. TEKNİK BİLGİ