Yangın ve Güvenlik Dergisi 199. Sayı (Mayıs-Haziran 2018)

52 Yangın ve Güvenlik / Mayıs-Haziran 2018 yanginguvenlik.com.tr gibi yaklaşık bir metre yükseklikte iki kumaş paleti arasına patlayarak düşen lamba kıvılcımları kumaşları alt noktadan tutuşturarak alev boyu 6 dakikada yaklaşık 3 metreye ulaştığı görülmektedir. Buradaki yan yana iki palet arasına hava akı- mının zor ulaştığı, ancak buna rağmen paletler arasında alev- ler ve ısı muhafaza edilerek yangının geliştiği görülmektedir. Burada depolamaya dikkat edildiğinde hava akımı tamamen kesilmiş durumda olduğu görülecektir. Patlayan lamba kıvıl- cımları Resim 5 (a) da görüldüğü gibi sarı çizgi ile belirtilen noktadan başlamış olsaydı, Mitler ve Saito çalışmalarına göre alev boyu 9 metreye ulaşabilirdi. Bir başka husus ise eş zamanlı alevlerin yayılması sahanın büyümesini sağlayarak, yangın çıkış noktasının belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Saha büyüdükçe tutuşturma kaynaklarının sayısı da artabilmektedir. Örneğin Mitler ve Saito'nun çalış- malarından yola çıktığımızda yukarıda Resim 5 görüldüğü üzere kapalı bir binanın iki duvar köşesinden yukarı doğru ilerleyen alevler tavana ulaştığında, araştırmacı yangın çıkış bölgesinde prize bağlı uzatma kablosu, aydınlatma, sigara ve kasıt unsuru gibi en az dört tutuşturma kaynağı ile karşılaşa- caktır. Araştırmacı bu tutuşturma kaynaklarını zıt ve eş za- manlı yanma ilkelerine dayanarak fiziksel enkazlar üzerinde- ki; yanma oranı, yanma derinliği, yanma hızı, alevlerin yayıl- ması, yanmanın ilerlediği yön, etkili yanma mesafesi, yangın desenleri gibi sabit delillerden yola çıkarak eleyebilmelidir. Bu araştırmalar tabi olarak bilimsel metodlar çerçevesi için- de bir hipotez geliştirilerek Tümevarımsal Akıl Yürütme sür- dürülmelidir. Bu hipotezler, yalnızca araştırmacının gözlem yoluyla topladığı ampirik verilere dayanmamalı, daha sonra araştırmacının bilgi, eğitim, deneyim ve uzmanlığına dayanan olaylar bilimsel metodolojiye dönüştürülmelidir.( 6 ) Eş zamanlı alevlerin ilerlediği noktada ısıtarak tutuştur- duğu kütle halindeki malzemeler yanma sürecinin tamamlan- masından sonra kütleden kopan korlaşmış parçaların aşağı zemine düşmesi ile bir yandan aşağıda yanmamış zemin veya nesneleri tutuştururken, diğer yandan çıplak beton zemine döküldüğünde ise zemin yüzeyinde derinlemesine yanık de- senleri oluşturmaktadır. Eş zamanlı alev ilerlemesinin bir baş- ka etkisi ise duvar vb sabit tesislerin yüzeyinde yukarı doğru ters ˄ şeklinde rendeleme oluşturarak yangın araştırmacısına 7 Resim.5 Gerçek Bir Saha Çalışmasında Alevlerin Eş Zamanlı İlerlemesi.( 5 ) Bir başka husus ise eş zamanlı alevlerin yayılması sahanın büyümesini sağlayarak, yangın çıkış noktasının belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Saha büyüdükçe tutuşturma kaynaklarının sayısı da artabilmekt dir. Örneğin Mitler ve Saito un çalışmaları dan yola çıktığımızda yukarıda resim.5 görüldüğü üzere kapalı bir binanın iki duvar köşesinden yukarı doğru ilerleyen alevler tavana ulaştığında, araştırmacı yangın çıkış bölgesinde prize bağlı uzatma kablosu, aydınlatma, sigara ve kasıt unsuru gibi en az dört tutuşturma kaynağı ile karşılaşacaktır. Araştırmacı bu tutuşturma kaynaklarını zıt ve eş zamanlı yanma ilkelerine dayanarak fiziksel enkazlar üzerindeki; yanma oranı, yanma derinliği, yanma hızı, alevlerin yayılması, yanmanın ilerlediği yön, etkili yanma mesafesi, yangın desenleri gibi sabit delillerden yola çıkarak eleyebilmelidir. Bu araştırmalar tabi olarak bilimsel metodlar çerçevesi içinde bir hipotez geliştirilerek Tümevarımsal Akıl Yürütme sürdürülmelidir. Bu hipotezler, yalnızca araştı macının gözlem yoluyla topladığı ampirik ve ilere dayanmamal , daha sonra araştırmacının bilgi, eğitim, deneyim ve uzmanlığına dayanan olaylar bilimsel metodolojiye dönüştürülmelidir.( 6 ) Eş zamanlı alevlerin ilerlediği noktada ısıtarak tutuşturduğu kütle halindeki malzemeler yanma sürecinin tamamlanmasından sonra kütleden kopan korlaşmış parçaların aşağı emine düşmesi ile bir yandan aşağıda yanmamış zemin veya nesneleri tutuştururken, diğer yandan çıplak beton zemine döküldüğünde ise zemin yüzeyinde derinlemesine yanık desenleri oluşturmaktadır. Eş zamanlı alev ilerlemesinin bir başka etkisi ise duvar vb sabit tesislerin yüzeyinde yukarı doğru ters ᴧ şeklinde rendeleme oluşturarak yangın araştırmacısına gideceği yönü bulabilmesi için yol gösterici fiziki işaretler bırakmaktadır. Sonuç Westbrook ve Dryer tanımından yola çıkılarak kimyasal ve fiziksel süreçler arasındaki birçok etkileşimi içeren karmaşık bir süreç olan yangının köken ve çıkış sebebini bulabilmek için bilimsel y ntemlerin kullanılması gerekmektedir. Bilimsel yöntemler ise mantıksal çerçeve içerisinde birçok disiplini kapsayan yangın mühendisliği disiplinlerinin temel dinamiklerinden olan kimya ve fizik disiplinleridir. esim 5. Gerçek Bir Saha Çalışmasınd Alevlerin Eş Zamanlı İlerlemesi ( 5 ) gideceği yönü bulabilmesi için yol gösterici fiziki işaretler bı- rakmaktadır. SONUÇ Westbrook ve Dryer tanımından yola çıkılarak kimyasal ve fiziksel süreçler arasındaki birçok etkileşimi içeren karma- şık bir süreç olan yangının köken ve çıkış sebebini bulabilmek için bilimsel yöntemlerin kullanılması gerekmektedir. Bilimsel yöntemler ise mantıksal çerçeve içerisinde birçok disiplini kapsayan yangın mühendisliği disiplinlerinin temel dinamik- lerinden olan kimya ve fizik disiplinleridir. Diğer disiplinler daha çok yangın öncesi sahada uygulanırken, kimya ve fizik disiplinleri gerek yangın öncesi gerek yangın sonrası daha çok sahada uygulanmaktadır. Kimya ve fizik disiplinleri açısından zıt ve eş zamanlı yan- ma şekilleri katı maddelerde geçerliyken, sıvı ve gazlarda ge- çerli değildir. Bazı yangınlarda yangın bölgesinin fiziki yapısı, ısının dağılmasını önleyerek eş zamanlı yanma hızını olması gerekenden daha da fazla artırmaktadır. Eş zamanlı yanma biçiminde yanan alanın mesafesi ile yanma süresinin uyum- luluğu öne çıkarken, zıt zamanlı yanma biçiminde ise yanan nesne üzerindeki yanma derinliği ile yangın desenleri öne çıkmakta olup, yangın araştırmacılarının bu hususları gözden kaçırmaması gerekmektedir. Araştırmacı yanmanın başladığı noktada uzun süreli yanma gerçekleştiği için buradaki zemin ve tavanda oluşan fiziksel ve kimyasal enkaz tahribatını yan- gın asimetrisi içinde değerlendirmesi gerekmektedir. Özetle zıt veya eş zamanlı yanma, yangının başlangıcı ol- duğu tahmin edilen bölgede tutuşmanın gerçekleşmesinden sonra fizik ve kimya kuralları ile kendine özgü sabit ve taşına- bilir eşyalar üzerinde oluşan tahribatlar oluşmaktadır. Yangın araştırmacıları ise yangın olay yeri incelemesinde zıt veya eş zamanlı yanma biçimlerini kılavuz olarak kullanabilmesidir. KAYNAKLAR 1- Westbrook, C.K. veDryer, F.L. "Kimyasal Kinetik ve Yanma İşlemlerininModellen- mesi"18.UluslararasıYanma,YangınEnstitüsü,Pittsburgh,PASempozyumu,1981. 2- P. DiNenno. Yangın Koruma Mühendisleri Topluluğu. SFPE Yangın Koruma El Kitabı,ed.Quincy,MA:UlusalYangınÖnlemeDerneği,2002. 3- Mitler, H. E. ve Steckler, K. D., Cephaneli ve Ateşsiz Duvar Yangın Davranışının Karşılaştırılması, NISTIR 5380, Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü/Yapı ve YangınAraştırmaLaboratuvarı,Gaithersburg,MD,1993. 4- Saito, K., Düşey Köşe Duvarında Yansımalı Ateş, Bölüm 1, NIST-GCR-97-728, UlusalStandartlarveTeknolojiEnstitüsü/YapıveYangınAraştırmaLaboratuva- rı,Gaithersburg,MD,1997. 5- Bursa Büyükşehir Belediyesi, İtfaiye Dairesi Başkanlığı.-Yangın Olay Yeri Saha Çalışması.2015 NFPA 921. 2014 Birinci Baskı. Yangın ve Patlama Soruşturması Rehberi.S-21. n YANGIN / MAKALE