Yangın ve Güvenlik Dergisi 199. Sayı (Mayıs-Haziran 2018)

50 Yangın ve Güvenlik / Mayıs-Haziran 2018 yanginguvenlik.com.tr için hızlı olup, ancak bu yangının gerçekleştiği yerin geo- metrisiyle hızı artabilir veya eksilebilir. Bir köşede veya kapalı bir yanıcı merdivenin yan duvarlarının içe dönük (tünel gibi) ve yanıcı yüzeylere sahip ise yukarı yayılan yanma yüzeyle- ri arasında çapraz radyasyon (geri besleme radyasyonu) ile artabilmektedir. Yüzeyler arası çapraz radyasyon yangının yayılma oranı ve yanma hızı domino etkisi şeklinde büyük ölçeklerde artırdığı King's Cross Metro İstasyonunda net bir şekilde görülmüştür. [Bakınız Resim 1 (a,b,c,d,e,f)] Havanın alevlere erişme şekli nispeten basitte olsa bir de- ğişikliğe neden olurken, diğer taraftan alevlerle buluştuğun- da havayı itmesiyle yanmakta olan nesnenin yüzeyine sağla- dığı ısı transfer oranı nesne üzerinde oluşturduğu büyük et- kiyle alevlerin yayılımı son derece hızlı olabilmektedir. King's Cross Metro İstasyonundaki yangın davranışını kavramak için, katı yakıtlı sobaların yanma mekanizmasını anlamak gerek- mektedir. Alevlerin yukarıya doğru yayılması için, yangın böl- gesindeki fiziksel konfigürasyonlar dramatik etkilere neden olabilmektedir. Bu konfigürasyonlar Londra'daki King's Cross Metro İstasyonunda çıkan yangında 30° derece açı eğimin- de yürüyen ahşap bir merdivenin dikey olarak yükseldiği için yangın çok hızlı ilerlemesini sağlamıştır. Bunun nedeni, yuka- rıda da belirtildiği gibi yürüyen merdivenin sağ ve sol yanları tarafından sağlanan alev ve ısıyı dağılmasını sınırlayarak ade- ta büyük bir fabrika bacasının vazifesini görmesiydi. Alevle- rin merdiven basamaklarının sağında ve solundaki polimetil- metakrilat (PMMA) levhaları yalayarak yukarı doğru 0 ila 60 derece arasında yayılması levhalara nasıl bir etki ettiğini şekil 3.(a,b,c,d,e,f) de görülmektedir. 4. ALEVLERİN TAVAN-KÖŞE YÜZEYİNDEKİ YAYILIMI Yanıcı yüzeyleri olan dikine iki duvarın birleştiği 90° köşe ile bu köşenin tepe noktasında 180° açıyla kesişen tavan 5 Resim.3 (a,b,c,d,e,f) Londra'daki King's Cross Metro İstasyon Yangın Öncesi Anı ve Sonrası. Havanın alevlere erişme şekli nispeten basitte olsa bir değişikliğe neden olurken, diğer taraftan alevlerle buluştuğunda havayı itmesiyle yanmakta olan nesnenin yüzeyine sağladığı ısı transfer oranı nesne üzerinde oluşturduğu büyük etkiyle alevlerin yayılımı son derece hızlı olabilmektedir. King's Cross Metro İstasyonundaki yangın davranışını kavramak için, katı yakıtlı sobaların yanma mekanizmasını anlamak gerekmektedir. Alevlerin yukarıya doğru yayılması için, yangın bölgesindeki fiziksel konfigürasyonlar dramatik etkilere neden olabilmektedir. Bu konfigürasyonlar Londra'daki King's Cross Metro İstasyonunda çıkan yangında 30° derece açı eğiminde yürüyen ahşap bir merdivenin dikey olarak yükseldiği için yangın çok hızlı ilerlemesini sağlamıştır. Bunun nedeni, yukarıda da belirtildiği gibi yürüyen merdivenin sağ ve sol yanları tarafından sağlanan alev ve ısıyı dağılmasını sınırlayarak adeta büyük bir fabrika bacasının vazifesini görmesiydi. Alevlerin merdiven basamaklarının sağında ve solundaki polimetilmetakrilat (PMMA) levhaları yalayarak yukarı doğru 0 ila 60 derece aras nda yayılm sı levhal ra nasıl bir etki ettiğini şekil 3.(a,b,c,d,e,f) de görülm kt dir. 4. ALEVLERİN TAVAN-KÖŞE YÜZEYİNDEKİ YAYILIMI Yanıcı yüzeyleri olan dikine iki duvarın birleştiği 90° köşe ile bu köşenin tepe noktasında 180° açıyla kesişen tavan düzlemi kapalı binalarda sık görülen mimari sabit bina (konfigürasyon) bölümleridir. Tarif edilen bu iki duvar köşesinin alt tarafında tutuşturulan yakıt malzemesi oluşan termal radyasyonun dağılmasını önleyerek yukarı doğru transferi sağlayarak söz konusu yakıtı ısıtarak yanmayı hızlandırmaktadır. Aşağıda resim.4(a,b) de sırasıyla, tutuşarak büyüme, bozunma evrelerinin 90° iki duvardaki ateşe dirençli kontraplakta yangın desenleri görülmektedir. Resim.4(a,b)'de "GP" etiketli tüm duvar ve avan yüzeylerin inert çimento levhası ile tesis edilmiştir. ( 3 ) Resim 3. a,b c d,e,f) Londra'daki King's Cro s Metro İstasyo Yangın Öncesi Anı ve Sonrası düzlemi kapalı binalarda sık görülen mimari sabit bina (kon- figürasyon) bölümleridir. Tarif edilen bu iki duvar köşesinin alt tarafında tutuşturulan yakıt malzemesi oluşan termal rad- yasyonun dağılmasını önleyerek yukarı doğru transferi sağ- layarak söz konusu yakıtı ısıtarak yanmayı hızlandırmaktadır. Aşağıda resim.4(a,b) de sırasıyla, tutuşarak büyüme, bozun- ma evrelerinin 90° iki duvardaki ateşe dirençli kontraplakta yangın desenleri görülmektedir. Resim.4(a,b)'de "GP" etiketli tüm duvar ve tavan yüzeylerin inert çimento levhası ile tesis edilmiştir. ( 3 ) Mitler tarafından yapılan geçmiş deneysel çalışmanın kapsamlı bir incelemesi ve Saito tarafından ele alınan bu tür bina yapılandırmalarında yangının hızla büyümesine dikkatle bakıldığı, dikine iki duvarın birleştiği 90° bir köşeden yukarı doğru alevlerin ilerleyerek yayılma oranı, düz bir duvara kı- yasla yaklaşık 3 kat daha fazla olduğunu gösteriyor. Alevlerin dağılımını kontrol eden çapraz bu iki duvar konveksiyon akı- şını yukarı doğru hızlı bir şekilde ileterek duvar-tavan kesişi- min den tavana çarpıp en hızlı yayılma eğilimi göstererek "T" şekli oluştururlar.( 4 ) 5. ZIT VE EŞ ZAMANLI ALEVLERİN YANGIN ÇIKIŞ NOKTASI YANGIN SÜRESİNE ETKİSİ Bir yangın yeri araştırmasında genellikle itfaiye merke- zine ihbarın verilmesinden üç dakika öncesinde tutuşmanın başladığı dikkate alınır. Ancak sahada edindiğimiz tecrübeler ile bazı durumlarda 10-20 dakika önce alev olmaksızın korlaş- ma şeklinde için için yanarak tutuşma evresine ulaşmaktadır. Örneğin sigara izmaritinin kanepe veya minder gibi oturma gurupları üzerinde unutulması gibi dikkatsizlikleri söyleyebi- liriz. Dolayısıyla yangın çıkış noktasındaki tutuşturma kaynağı ile tutuşan maddenin yangın ilerleme ve yayılma mesafesinin ihbar saati ile uyumluluğu değerlendirilir. Zıt ve eş zamanlı arasındaki üç katlık mesafe farkı ve buna bağlı zaman faktörü, araştırmacı tarafından gözden kaçırılırsa yangın çıkış sebep ve noktasının yanlış bulunmasına veya bulunamamasına ne- den olabilir. Aşağıda gerçek bir saha çalışmasında görüldüğü 6 Resim.4(a,b) Alevlerin Tavan-Köşe Yüzeyindeki Yayılımı. Mitler tarafından yapılan geçmiş dene sel çalışmanın kapsamlı bir incelemesi ve Saito tarafından ele alınan bu tür bina yapılandırmalarında yangının hızla büyümesine dikkatle bakıldığı, dikine iki duvarın birleştiği 90° bir köşeden yukarı doğru alevlerin ilerleyerek yayılma oranı, düz bir duvara kıyasla yaklaşık 3 kat dah fazla olduğunu gösteri or. Alevlerin dağılımını kontrol eden çapraz bu iki duvar konveksiyon akışını yukarı doğru hızlı bir şekilde ileterek duvar-tavan kesişimin den tavana çarpıp en hızlı yayılma eğilimi göstererek "T" şekli oluştururlar.( 4 ) 5. ZIT VE EŞ ZAMANLI ALEVLERİN YANGIN ÇIKIŞ NOKTASI YANGIN SÜRESİNE ETKİSİ. Bir yangın yeri araştırmasında genellikle itfaiye merkezine ihbarın verilmesinden üç dakika öncesinde tutuşmanın başladığı dikkate alınır. Ancak sahada edindiğimiz tecrübeler ile bazı durumlarda 10-20 dakika önce alev olmaksızın korlaşma şeklinde için için yanarak tutuşma evresin ulaşmaktadır. Örneğin sigara izmaritinin kanepe veya minder gibi oturma gurupları üzerinde unutulması gibi dikkatsizlikleri söyleyebiliriz. Dolayısıyla yangın çıkış noktasındaki tutuşturma kaynağı ile tutuşan maddenin yangın ilerleme ve yayılma mesafesinin ihbar saati ile uyumluluğu değerlendirilir. Zıt ve eş zamanlı arasındaki üç katlık mesafe farkı ve buna bağlı zaman faktörü, araştırmacı tarafından gözden kaçırılırsa yangın çıkış sebep ve noktasının yanlış bulunmasına veya bulunamamasına neden olabilir. Aşağıda gerçek bir saha çalışmasında görüldüğü gibi yaklaşık bir metre yükseklikte iki kumaş paleti arasına patlayarak düşen lamba kıvılcımları kumaşları alt noktadan tutuşturarak alev boyu 6 dakikada yaklaşık 3 metreye ulaştığı görülmektedir. Buradaki yan yana iki palet arasına hava akımının zor ulaştığı, ancak buna rağmen paletler arasınd alevler ve ısı muh faza edilerek yangını geliştiği görülmektedir. Bu ada depolamaya dikkat edildiğinde hava akımı tamamen kesilmiş durumda olduğu görülecektir. Patlayan lamba kıvılcımları resim.5(a) da görüldüğü gibi sarı çizgi ile belirtilen noktadan başlamış olsaydı, Mitler ve Saito çalışmaları a göre alev boyu 9 me reye ulaşabilirdi. Resim 4. (a,b) Alevlerin Tavan-Köşe Yüz yindeki Yayıl m YANGIN / MAKALE