Yangın ve Güvenlik Dergisi 198. Sayı (Nisan 2018)

58 Yangın ve Güvenlik / Nisan 2018 yanginguvenlik.com.tr YANGIN / MAKALE yasal reaksiyonlara maruz kalırlar. Esas olarak iki tip kabaran malzeme ayırt edilebilir: kalın film ve ince film kaplama. İnce film kaplama malzemeleri – içinde su veya solvent esaslı boya tabakası içeren aleve dayanıklı ince film kaba- ran kaplama, yaklaşık 1-3 mm kalınlığındadır. Karmaşık ta- baka genellikle üç ayrı elemandan meydana gelir: primer tabaka, alevle reaksiyona giren alt veya taban kaplaması ve kaplamanın sızmazlığını sağlayan sızmaz tabaka. Alt tabaka alevden koruma sorumluğunu taşıyan tabaka olarak yangın eyleminde uygun olan davranışı etkileyen bir takım madde- lerden yapılmıştır. Bunlar arasında, aşağıdaki maddelerden bahsedilmelidir: belli bir sıcaklıkta yumuşayan akrilik bir reçi- ne, akrilik reçinenin erimesiyle aynı anda parçalarına ayrılan ve çok miktarda yanmaz gazlar çıkartan köpüren bir etmen. Bu gazların içinde karbon dioksit, amonyak ve su buharı yer alır. Çok miktarda serbest gazlar ve erimiş reçinenin olması sonucunda, başlangıçtaki madde hacmini 20-50 kat geniş- letir. Böyle bir genleşmiş tabaka yangın yüküne 120 dakika kadar dayanabilir. Bu tip kaplama çelik yapı elemanlarına inşaat mahallinde özel teknisyenlerle veya sitenin dışında bu işe uygun endüstri alanında uygulanabilir. İş yeri yani site dışında yapılan uygulama daha pahalıdır ancak kaplamanın sızma olması ve görünümü bakımlarından daha hassastır, bu ise dışarıya bakan elemanlar için özellikle önemlidir. İnce film kaplamalar genellikle endüstri ve ticari binalarda rastla- nan selülozik tipte yangınlardan korumak için kullanılır. Kalın filmli kabaran malzemeler – selülozik yangınlardan çok daha ciddi ve genellikle çok katlı yüksek binalarda ve tünellerde meydana gelen hidrokarbon yangını tehlikesi du- rumunda, kalın filmli kabaran malzeme uygulanması tavsiye edilmektedir. Bu malzeme ilave olarak çelik yapı elemanla- rının su ile temas ettiğinde korozyondan korumak için su veya solvent esaslı yerine epoksi-esaslıdır. Yüksek kaliteli sert ve düzgün bir son kat yüzey sağlayan kalın film kap- lama püskürtme ile veya mala veya kalıba dökülerek uygu- lanabilir. Bu çeşit kaplamanın özelliği ince film kaplamaya göre daha kalın film olması ve kalınlığın korunacak yapı elemanının özel maksadına bağlı olmasıdır. Ancak, çalışma prensibi daha önce ince film kaplama için anlatılanın aynıdır. Sadece buy durumda genleşme oranı başlangıç değerinin 5 katıdır. Sulu ortama olan daha yüksek direnci nedeniyle, bu kaplamalar genellikle sahilden açıkta duran yapılarda çelik elemanları korozyon ve aşındırıcı deniz ortamından koru- mak için kullanılır. 4.2. Buharlaşan Malzemeler Boya benzeri kaplama malzemesi için başka bir çözüm buhar çıkartan boyadır. Yangın buhar çıkartan malzemedeki ısı alan reaksiyonu tetikler, çok büyük miktarda ısı enerjisi absorbe eden reaksiyon alttaki tabakalarda sıcaklığın art- masını en az indirir. İlave olarak, enerji kullanırken, reaksi- yonlar buharın çıkmasına neden olur ve bu da alev oluşma- sının gecikmesine veya azalmasına yardımcı olur. Buhar çı- kartan kaplama püskürtme ile veya mala veya kalıba dökü- lerek uygulanabilir ve kalınlığı doğrudan tasarlanan yangın yüküne ve süresine bağlıdır. Bu malzemeler elastometrik (esnek) silikondan yapılır, bu nedenle, eğer uygun tasarlan- mışlarsa, kıvrımlı yüzeylerde de sağlam kalacak kadar esnek olduğu kadar yapının kullanım ömrü sürecinde çatlamalar karşı direnç gösterirler. Yapılan testlere göre [10], 1-2 mm lik buhar çıkartan kaplama 20 dakika kadar yangın yükü- ne dayanabilir ve bu nedenle tercih edilen kaplama kalın- lığı genel olarak 30 dakika ile 120 dakika arasında yangın direnci gösterecek yaklaşık 1 mm den 7 mm ye kadar olan aralıkta seçilir. Buhar çıkartan tabakayı sudan ve mekanik tahribatlardan korumak için, genellikle yapı için olmayan üst kat reçine uygulanır. 5. PASIF KORUMANIN TEST EDILMESI Genel olarak, pasif korumanın testi özel kılavuzlara ve standartlarda belirtilen prosedürlere göre yapılır. Avrupa için yangın testlerinde kullanılan esas standart EN 1363-1: Yangına direnç testleri –Kısım 1: Genel Şartlar [11]dır. Buna karşılık ABD’de kullanılan esas yangın standardı ASTM E119: Bina İnşaat Malzemelerinin Yangın Testleri için Standart Test Yöntemleridir [12]. Ayrıca özel maksatlar için- örneğin tünel kaplamalarının, pasif korumanın test edilmesinde, ayrıntılı talimatlar veren çok sayıda ulusal ve uluslararası kılavuzlar ve teknik raporlar mevcuttur [13,14,15]. Yangında pasif korunmayı test ederken, yalıtımın temel şartlar kanıtlanmalıdır, özellikle malzemeler yanmaz veya anıcı olarak sınıflandırılacaktır. İlave olarak, birçok standart ve kılavuz yangın süresi içinde malzemenin içinden ısı trans- feri ve malzeme vasıtasıyla alevin yayılması için bir ölçünün rapor edilmesini gerektirir. Ayrıca duman ve zehirli gaz çık- ması ile ilgili bilgi test raporunda belirtilecektir. Yangın test ayrı ayrı malzemeleri dikkate almaz, fakat, tüm sistemi inceler, örneğin: yalıtımı olan bir sandviç duvar, kaplaması olan bir tünel çemberi veya gerekirse karmaşık yapı sistemi gibi. Kullanılan standarda bağlı olmaksızın, yan- gın testi ısıtma rejimlerini, basınç koşullarını, test yöntem- lerini, yangın direncinin belirlenmesi için kriterleri ve test düzeninin kurulmasındaki enstrümanları belirler. Genel olarak yangın testlerinde, beklenen yangın koşul- larını yansıtması maksadıyla araştırmacılarca takip edilecek birkaç tip zaman-sıcaklık eğrisi seçebiliriz (Şekil 3.).