Yangın ve Güvenlik Dergisi 198. Sayı (Nisan 2018)

8 Yangın ve Güvenlik / Nisan 2018 yanginguvenlik.com.tr İTFAIYECİ UÇAN BALONLARIN YANGIN RİSKİ Prof. Dr. Abdurrahman KILIÇ İTÜ Makina Fakültesi GIRIŞ F estivallerin ve kutlamaların vazgeçilmez süslemelerin- den olan ve çocukların eğlencelerinin başında gelen uçan balonlar; birçok üzücü kazayı da beraberinde getirmektedir. Helyum gazı ile doldurulması gereken balon- lar, ucuz olsun diye yanıcı gazlarla doldurulunca bir bombaya dönüşmekte, çocukların ellerinin ve yüzlerinin hatta evlerinin bir bölümünün yanmasına sebep olmaktadır. Karpit gazı ve lavabo açıcısı gazı ile doldurulan balonlar nedeniyle hayatını kaybeden çok sayıda çocuk olmaktadır. Bursa'nın Osmangazi İlçesi’nde, bir uçan balon imalat- hanesinde balon içindeki gazın alev alması sonucu çıkan (24.07.2016) yangında, imalathanede bulunan çok sayıda tüp infilak etmiş, hızla yayılan yangın, bir kereste deposu ile lastik tamir atölyesine de sıçramıştır. Gemlik’te ufak bir kızın elinde patlayan (23.08.2017) balon çocuğun yaralanmasına sebep olmuştur. Bir başka olayda, Ankara'nın Gölbaşı ilçesinde uçan balondaki gazı soluyan dokuz yaşındaki çocuk hayatını kaybetmiştir (07 Nisan 2017). Bunlara benzeyen çok sayıda olay bulunmaktadır. Uçan balon; helyum, hidrojen ve metan gibi havadan hafif olan gazlar ile doldurulan balonlardır. Michael Faraday tarafından 1824 yılında ilk defa hidrojen gazı kullanarak uçan balon keşfedilmiştir. Hidrojen gazı yanıcı olduğundan hidro- jen dolu balonlar kolayca patlar ve yangına sebep olabilir. Helyum gazının keşfine kadar hidrojen gazı uçan balonlar- da kullanılmış, 1992 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde hidrojen gazlı balonlar yasaklanmış ve gazlı uçan balonlarda hidrojenin yerini helyum gazı almıştır. HELYUMUN ÖZELLIKLERI Helyum gazı; kokusuz, renksiz, parlayıcı olmayan bir gaz- dır. Zehirli ve yanıcı değildir. Oda sıcaklığında gaz halindedir ve havadan yedi kat daha hafiftir. Hidrojen gibi yanıcı-patlayı- cı özelliği olmadığı için oldukça güvenlidir. Kararlı bir element olduğundan diğer elementlerle bileşik yapmaz ve oksijen ile tepkimeye girmez, başka bir deyişle yanmaz. Helyum; hidro- jenden sonra en hafif gazdır ve havadan çok hafif olması ve yanıcı olmaması nedeniyle uçan balonlarda kullanılmaktadır. Yüksek konsantrasyonlarda helyum gazı solunması, bo- ğulmaya neden olabilmektedir. Ses; helyum içinde daha hızlı hareket ettiğinden tizleşir ve bu durum insanlara komik ve eğlendirici gelir. Çıkan tiz sesler, insanları eğlendirirken bu eğlence nedeniyle yaşamını yitiren çocuklar olmaktadır. Helyum çok aktif bir gaz olduğu için, solunması durumunda oksijenin akciğerlere alımını engellemekte, gelişen ani oksi- jensizlik nedeni ile kişi bayılma nöbeti geçirmekte, hareket- lerde yavaşlama olmakta ve bilinç kaybı oluşmakta, akciğer hasarına ve boğulmalara neden olabilmektedir. Aşırı helyum gazına maruz kalınan olaylarda, etkilenen kişi temiz bir alana götürülmeli ve temiz hava soluması sağlanmalıdır. Helyum inert gaz olması sebebiyle bazı metallerin inert atmosfer oluşturulmasına kullanılır. Yüksek basınçta sıvılaş- madığından dalgıç tüplerinde % 80 helyum ve % 20 oksijen kullanılır. Tüplerde helyumla karıştırılmış oksijen kullanılması-