Yangın ve Güvenlik Dergisi 196. Sayı (Ocak-Şubat 2018)

56 Yangın ve Güvenlik / Ocak - Şubat 2018 yanginguvenlik.com.tr Yayalar için yürüyüş yollarında toplam tahliye süresi T olarak adlanır. Bu son yayanın yürüme yollarından ayrıldığı zamandır. T zamanı T1, T2 ve T3 ile belirlenir. (1) Yayaların tahliye süresini hesaplamak için, yaya yolunda, tahliye işaretinin yayalara için açık ve anlaşılır, acil durum çı- kışı önünde panik olmayan normal bir sıkışma ve yayaların başlangıçta toplandığı alanın dairesel olduğu, sadece bir çı- kış olduğu varsayılmıştır. T1, T2 ve T3 Eşitlik (2), Eşitlik (3) ve Eşitlik (4) ile hesaplanabilir. Bu denklemlerde R 1 toplanan kalabalığın yarıçapı ve R 2 de dağıtılmış yayaların yarıçapıdır. V yayaların normal ha- reket süratidir. A toplanan kalabalığın alanıdır. L kalabalığın ucundan çıkışa kadar olan mesafedir. Tek bir yayanın, hormal tahliye sürecinde hareket alanı 1.5 m² dir. Buradan dağılımın olduğu alanın toplam N sayıda yaya için ölçüsü Denklem (2) den 1.5N dir. Yayaların yürüme sürati olarak genellikle ortala- ma değer olarak 1.34m/s kabul edilmiştir (Yue, 2008). C yü- rüme yollarındaki çıkışın toplam geçiş kapasitesidir. Denklem (2), (3) ve (4) sadece basit olarak ideal koşullardaki tahliye süresini tarif eder ve gerçek durum için özel bir analize ihti- yaç vardır. 2.2. Yayaların Geçtiği Çıkışın Kapasitesi Yayaların geçtiği çıkışın kapasitesi bir birim zamanda geçen en büyük rakamdaki tahliye olan yaya sayısı olarak tareif edilir. Yayaların geçtiği çıkışın akış doyma noktası çıkış geçidinin kapasitesi olarak kullanılır. Bu durumda akış oranı doyma şartları altındadır, çıkış önünde nornal derecede sıkış- ma vardır ve panik yoktur. Kapasite yaya deneyimi ile, doyma durumu oluşturulmuş ve korunmuş ve yayalar çıkştan ge- çerken daha az veya daha fazla yoğunluk olması önlenerek, hesaplanmıştır. Çıkıştan geçiş kapasitesi ve çıkışın genişliği arasındaki ilişki yaya deneylerine dayanmaktadır ve Tablo 1’de gösterilmiştir. Çıkıştan geçen kapasitenin istatistik eğrisi Şekil 2’dedir. Şekil 2’den de görüldüğü gibi tek geçiş olması durumun- da çıkış genişliğinin artmasıyla kapasite de artmaktadır. Aynı zamanda çıkıştan geçişin toplam kapasitesinin, çok sayıda geçiş ve belli bir toplam genişlik olması durumunda, çıkış adedinin yükselmesiyle azalacağı da bulunmuştur. Ger- çekçi yaya yürüme yollarında, farklı sayıda çıkış olması, tüm çıkışların toplam genişliğinin belli bir değerde olması duru- munda her çıkışın farklı genişlikte olması sonucunu doğur- maktadır. Bu nedenle, yaya yürüme yollarındaki çıkış plan- laması sürecinde çıkışların hem genişlikleri hem de adetleri dikkate alınmalıdır. 2.3. Yayanın Çıkış Seçme Stratejisi Yaya yürüme yollarında birden fala çıkış varsa, yayalar odadan tahliye olmak için çıkış seçiminde panik veya normal tahliye gibi farklı tahliye ortamlarına bağlı olarak farklı stra- tejiler benimseyeceklerdir. Farklı tahliyede, tahliye süresi ve hareket mesafesi yayanın çıkış seçimine etki edecek iki ana etmendir. Bu nedenle çıkış seçimi stratejileri iki temel tiple sınıflandırılabilir; mesafe esaslı strateji ve zaman esaslı strate- ji. Yayalar mesafe esaslı stratejideki tahliye sürecinde tahliye için kat edilecek en kısa mesafeyi arar; buna karşılık, zaman esaslı stratejide en kısa tahliye süresi aranır. Mesafeye dayanan stratejide, yayanın yeri ve çıkış odası arasındaki mesafe çıkış seçimini etkileyen en büyük etmen- dir. Panik altında tahliye durumlarına alışık olmayan yayalar, son çıkış olarak kendilerine en yakın çıkışı seçeceklerdir, bu seçim panik ve panik altında, düşünmeden yapılan tahliye durumunda gözlemlenebilir. Zamana dayanan stratejide, amaç odayı mümkün olan en kısa sürede terk etmektir. Panik altında olmayan ve tahliye durumlarına aşina yayalar son çıkış olarak sıkışıklığın az veya YANGIN / MAKALE üme tesislerinde yay ları tahliye sürecinin görün şü toplam tahliye süresi T olarak adlanır. Bu son yayanın yürüme tesisinden ayrıldığı ir. T= T 1 +T 2 +T 3 (1) amak için, yaya tesisinde, tahliye tesisindeki tahliye işaretinin yayalara için açık ve lmayan normal bir sıkışma ve yayaların başlangıçta toplandığı alanın dairesel ıştır. T 1 , T 2 ve T 3 Eşitlik (2), Eşitlik (3) ve Eşitlik (4) ile hesap anabil r. balığın yarıçapı ve R 2 de dağıtılmış yayaların yarıçapıdır. V yayaların normal anıdır. L kalabalığın ucundan çıkışa kadar olan mesafedir. Tek bir yayanın, hormal Buradan dağılımın olduğu alanın toplam N sayıda yaya için ölçüsü Denklem (2) ak genellikle ortalama değer olarak 1.34m/s kabul edilmiştir (Yue, 2008). C kapasitesidir. Denklem (2), (3) ve (4) sadece basit olarak ideal koşullardaki tahliye el bir analize ihtiyaç vardır. i bir birim zamanda geçen en büyük rakamdaki tahliye olan yaya sayısı olarak doyma noktası çıkış geçidinin apasitesi olarak kullanılır. Bu durumda akış oranı deki yayaların tahliye süreci Şekil 1’de görülebilir. Şekil 1. Yürüme tesislerinde yayaların tahliye sürecinin görünüşü ş tesislerinde toplam tahliye süresi T olarak adlanır. Bu son yayanın yürüme tesisinden ayrıldığı T 3 ile belirlenir. T= T 1 +T 2 +T 3 (1) resini hesaplamak için, yaya tesisinde, tahliye tesisindeki tahliye işaretinin yayalara için açık ve ünde panik olmayan normal bir sıkışma ve yayaların başlangıçta toplandığı alanın dairesel ğu varsayılmıştır. T 1 , T 2 ve T 3 Eşitlik (2), Eşitlik (3) ve Eşitlik (4) ile hesaplanabilir. toplanan kalabalığın yarıçapı ve R 2 de dağıtılmış yayaların yarıçapıdır. V yayaların normal alabalığın alanıdır. L kalabalığın ucundan çıkışa kadar olan mesafedir. Tek bir yayanın, hormal ı 1.5 m² dir. Buradan dağılımın olduğu alanın toplam N sayıda yaya için ölçüsü Denklem (2) e sürati olarak genellikle o talama değer olarak 1.34m/s kabul edilmiştir (Yue, 2008). C toplam geçiş kapasitesidir. Denklem (2), (3) ve (4) sadece basit olarak ideal koşullardaki tahliye urum için özel bir analize ihtiyaç vardır. Kapasitesi şın kapasitesi bir birim zamanda geçen en büyük rakamdaki tahliye olan yaya sayısı olarak çıkışın akış doyma noktası çıkış geçidinin kapasitesi olarak kullanılır. Bu durumda akış oranı (2) (3) (4) Genişlik (m) 0,7 0,9 1,1 1,3 1,5 1,7 1,9 Kapasite (kişi/sn) 1,407 1,795 2,467 2,911 3,861 4,950 5,583 Tablo 1. Farklı genişliklerdeki çıkışlardan geçen yaya kapasitesi durumu oluşturulmuş ve korunmuş ve yayalar çıkştan geçerken daha az veya daha fazla yoğunluk olmas hesaplanmıştır. Çıkıştan geçiş kapasitesi ve çıkışın genişliği arasındaki ilişki yaya deneylerine dayanma gösterilmiştir. Çıkıştan geçen kapasitenin istatistik eğrisi Şekil 2’dedir. Tablo 1. Farklı genişliklerdeki çıkışlardan geçen yaya kapasitesi Genişlik (m) 0,7 0,9 1,1 1,3 1,5 1,7 Kapasite (kişi/sn) 1,407 1,795 2,467 2,911 3,861 4,950 Şekil 2. Çıkış genişliği karşısında geçen yaya kapasitesinin eğrisi Şek l 2’den de görüldüğü gibi tek geçiş olması durumunda çıkış g nişliğinin artmasıyla kapasite de artm Aynı zamanda çıkıştan geçişin toplam kapasitesinin, çok sayıda geçiş ve belli bir toplam genişlik olması dedinin yükselmesiyle azalacağı da bulunmuştur. Gerçekçi yaya yürüme tesislerinde, farklı sayıda çıkı çıkışların toplam genişliğini belli bir değerde olması durumunda her çıkışın farklı genişlikte olması son doğurm ktadır. Bu nedenl , yaya yürüme tesislerindeki çıkış planlaması sürecinde çıkışların hem genişl dikkate alınmalıdır. 2.3. Yayanın Çıkış Seçme Stratejisi Yaya yürüme tesisinde birden fala çıkış varsa, yayalar odadan tahliye olmak için çıkış seçimin tahliye gibi farklı tahliye ortamlarına bağlı olarak farklı stratejiler benimseyeceklerdir. Farklı tahliyede, hareket mesafesi yayanın çıkış seçimine etki edecek iki ana etmendir. Bu nedenle çıkış seçimi stratejiler sınıflandırılabilir; mesafe esaslı strateji ve zaman esaslı strateji. Yaya ar mesafe esaslı strat j deki tahliy için kat edilecek en kısa esafeyi arar; buna karşılık, zaman esaslı stratejide en kısa tahliye süresi aranır Mesafeye dayanan stratejide, yayanın yeri ve çıkış odası arasındaki mesafe çıkış seçimini etkil etmendir. Panik altında tahliye durumlarına alışık olmayan yayalar, son çıkış olarak kendilerine en yakı bu seçim panik ve panik altında, düşünmeden yapılan tahliye durumunda gözlemlenebilir. Zamana dayanan stratejide, amaç odayı mümkün olan kıs sürede terk etmektir. Panik altın tahliye durumlarına aşina yayalar so çıkış olarak sıkışıklığın az veya olmadığı çıkışı seçeceklerdir, bu altındaki tahliye ortamında gözlemlenir. Bu mesafe ve zamana dayanan tahliyeler, sırasıyla yayanın tahliyede mesafe ve zamandan yap bağlantısını tarif eden, iki temel çıkış seçim stratejileridir. İlave olarak, çıkış seçimi stratejisi tahliyede f yayanın sayısına veya oranına karar verir bu da her çıkış için farklı T 2 ve T 3 zamanları anlamına yani fa t hliye mes fesi anlamına gelir. Bu nedenle çıkış seçim strat jisi, yürüme tesislerinde birden fazla çıkış dikkate alınm lıdır. Bu makalede, yaya yürüme t isl rinde acil durum çıkışın y rini belirl mek için me kabul edilmiştir, şöyle ki: yaya tahliye olmak için son seçim olarak kendisine en yakın çıkışı seçecektir. 3. Acil Durum Çıkışının Genişliğini Belirleme Yöntemi 3.1. Acil Durum Çıkışını Belirleme Prensibi Acil durum çıkışının planlamasında, en uzun tahliye süresi T max ve en uzun tahliye mesafesi L max iki tem Planlamada iki emel prensibe uyulmalıdır; çıkışların tahliye zamanı tasarımı T max dan küçük ve çıkışlara L max dan kısa olmalıdır. Yaya yürüme tesislerinde acil durum çıkışı, basit bir tahliye yolu oluşturacak ve aynı prensibe b sıkışmasını etkin ol rak önleyecek şekilde akla uygun biçimde planlanmalıdır. Aynı zamanda, acil duru Çıkışların genişliklerine göre çıkış geçidinin kapasitesinin istatistik eğrisi Çıkış Geçidinin Kapasitesi (kişi/sn) Genişlik (m) Şekil 2. Çıkış genişliği karşısında geçen yaya kapasitesinin eğrisi