Yangın ve Güvenlik Dergisi 196. Sayı (Ocak-Şubat 2018)

48 Yangın ve Güvenlik / Ocak - Şubat 2018 yanginguvenlik.com.tr YANGIN / TEKNİK ısıl tehlikeleri tanımaya doğru geçmiştir. Aslında, NFPA 2112 ve NFPA 2113 ifadesindeki anlatım “kısa süreli ısıl maruziyet” terimini içerecek şekilde değiştirildi. Buna ek olarak, NFPA 2113, 2015 baskısı, başlığını “ani yangın” ifadesini çıkartıp yerine “kısa süreli” ısıl maruziyet ifadesini kullanmak için yeniden güncelledi. Çoğu insan ani yangınların 3 saniye ya da daha az sürdü- ğünü zannediyor. Bu kesinlikle doğru değil. 2010 İş Güvenliği ve Sağlık Yönetimi’nin petrol ve gaz pazarına yaptığı bildiri ani yangınların, NFPA 2112 asgari standardını aşarak, 5 sani- yeye kadar sürebildiğini gösterdi. Ayrıca ABD Enerji Bakanlığı tarafından yürütülen araştırmada, yanma süresi 15 saniyelere kadar ulaşmıştı. Bu durum, kendi riskinizi daha iyi anlamanız gerektiğinin altını çiziyor. “Alev Koruma Mühendisliğinin El Kitabı” 3, çeşitli alev alabilir gazların alev süresini tahmin eden buhar bulutu yangın modellerini içeren faydalı bir referanstır. Yanlış bilinen bir diğer konu da tüm ani yangınların 2 cal/cm²s şiddetinde olduğudur. DOE4,5 deneysel verileri çok daha yüksek değerlerin potansiyelini göstermektedir. Örneğin, sıvı doğal gaz buhar bulutları yangınları ile yapılan DOE China Lake deneylerinde, yaklaşık 5 saniyelik bir sürede en yüksek ısı akısı 7.2 cal/cm²s değerinden fazlaydı. Yine, sıvı propan gazı buhar bulutları yangınları ile yapılan China Lake deneylerinde, aralıksız 15 saniyelik bir süre boyunca ortalama ısı akısı 3.3 cal/cm²s değerindeydi. “3-Saniye” Efsanesinin Kaynağı 3 saniyenin “genel bir kural” gibi kullanılması, çalışanların özel bir tehlike anında ihtiyaç duyduğu korumanın seviyesini belirlemek için doğru bir yol olmamasına rağmen, “3 saniye” efsanesinin nasıl bir çok insan tarafından bu şekilde kabul gördüğünü anlamak aslında çok basit. Örneğin, NFPA 2112, ASTM F1930 deney metodu kul- lanıldığında (termal manken testi) 3-saniye ve 2 cal/cm²s maruziyetini önemli bir asgari FR performans gerekliliği için şart koşuyor. Burada genellikle gözden kaçırılan şey bunun asgari FR performans gerekliliği olduğudur; yani bu yalnızca koruma için bir başlangıç noktasıdır. NFPA 2113’ün önceki baskılarının ekinde, ani bir yangın genellikle 3 saniye sürüyormuş gibi anlatılırdı; ancak bu bildiri sonradan kaldırıldı. Kanada Standardı CGSB 155.20 (2000 baskısı), ani yangının tanımında şöyle der: “genellikle 3 saniye ya da daha az”. CGSB 155.20 standardı 2000 yılından beri güncellenmemiştir. Peki bu 3-saniyelik süre düşüncesi nereden geldi? 1970’li yıllarda, ABD ordusu, helikopter kazasında yanan yakıttan kaçan pilotlar tarafından alınan toplam ısı maruziyetini belir- lemek için bir test yaptı. Bu test sırasında, sensörlü ve kıyafetli bir manken JP4 jet yakıtı havuz yangınının içinden çıkarıldı. Sonuç, bu özel tehlike için belirtilen toplammaruziyetin 6 cal/ cm²s olduğuydu. Süre ile ilgili bir referans yoktu. Manken testi daha sonra ordunun ihtiyaç duyduğu 6 cal/ cm²s toplam enerji maruziyetini kolay ve güvenli bir şekilde oluşturabilen tekrarlanabilir bir test metodu olacak şekilde geliştirildi. Bilinen ve ısı akısı 2 cal/cm²s değerine ayarlana- bildiği için kolay kontrol altına alınabilen bir yakıt olduğu için testte propan kullanıldı. 3 saniye boyunca 2 cal/cm²s ısı akısı, uygulanması gerekli olan 6 cal/cm²s toplam maruziyet enerjisine karşılık gelmektedir. FR endüstrisi, bu 6 cal/cm²s maruziyet enerjisine odak- landığı için de manken testi 3-saniye süreli belirlenmiştir. Yangınlar Tahmin Edilemez: Süre ve Şiddetin Etkisi Burada da örnek gösterilen DOE China Lake deneylerinde ve benzer bir çok gerçek dünya kazalarında ve laboratuvar testlerinde de kanıtlandığı gibi, endüstriyel bir yangının süresi ve şiddeti tehlikenin kendisine bağlı olarak büyük ölçüde değişiklik gösterebilir. Bu durum, FR kumaşları ve tulumları seçerken dikkat edilmesi gereken çok önemli bir noktadır. İşlem görmüş pamuklu bir FR tulum ve kendiliğinden FR olan bir tulum ile yapılan termal manken testlerine bakarak tehlikenin ve tulum seçiminin hayatta kalmanın üzerindeki etkisini kolaylıkla görebiliriz. Kumaş seçimine bağlı olmadan, 2 cal/cm²s şiddetindeki 3 saniyelik bir yangın için (toplam maruziyet enerjisi 6 cal/cm²s), tahmin edilen vücut yanıkları sadece %4 değişiklik gösterirken hayatta kalma olasılığı %99.