Yangın ve Güvenlik Dergisi 196. Sayı (Ocak-Şubat 2018)

26 Yangın ve Güvenlik / Ocak - Şubat 2018 yanginguvenlik.com.tr 1.6. Kuru Kimyasallı Söndürme Cihazları Kuru kimyasal ve kuru toz terimi, yanlışlıkla ve sıklıkla birbiri yerine kullanılmaktadır. Kuru kimyasal maddeler, A-B-C sınıfı yangınlarda ve/veya B-C sınıfı yangınlarda kullanılır. Kuru toz maddeler ise, sadece D sınıfı yangınlar içindir. Kuru kimyasal söndürme cihazları, portatif yangın söndürme cihaz- ları arasında günümüzde en yaygın kullanımı olan cihazlardır. Kuru kimyasal maddelerin kendileri zehirsizdir ve genellikle kullanımları güvenlidir. Ancak, kimyasal bulut, görüş mesa- fesini düşürebilir ve havada uçuşan tozlar, solunum yolu problemleri ortaya çıkarabilir. Bazı kuru kimyasallar, köpük ile birlikte kullanılabilir, fakat bazıları köpük tabakasını bozar. A sınıfı yangınlarda püskürtme; yanmakta olan noktayı kimyasal madde ile kapatmak için yanan yere yönlendirilmelidir. Alev- leri yatıştırdıktan sonra, içerden yanan sıcak noktalara ihtiyaç oldukça ara ara uygulanmalıdır. Kuru kimyasalların çoğu, metalleri çürütür, bu nedenle metaller için başka maddelerin, örneğin karbondioksitin kullanılması daha uygundur [4]. 1.7. Elde Taşımalı Üniteler Elde taşımalı kuru kimyasal söndürme cihazlarının iki temel tasarım şekli bulunmaktadır: hazır-basınçlı ve kartuşlu. Hazır basınçlı çeşitler, tasarım açısından hava basınçlı sulu söndürme cihazlarına benzer. Kimyasalın depolandığı tüpte 1400 kPa’lık (200 psi’lik) bir sabit basınç hazırdır. Kartuşlu söndürme cihazlarında, kimyasalın bulunduğu tüpe bağlı, bir adet basınç kartuşu bulunur. Basma silindiri kullanılarak kartuştan gazın çıkışı sağlanıncaya kadar, maddenin içinde bulunduğu depo basınçlı hale gelmez. Her iki çeşit söndürme cihazlarında, basınçlama gazı olarak ya nitrojen ya da kar- bondioksit kullanılır [4]. Kartuşlu söndürme cihazlarında, dondurucu soğuklara maruz kalmayacaksa, basınçlama gazı olarak karbondioksit kullanılır. Dondurucu soğukların muhtemel olduğu yerlerde kuru nitrojen kartuşu kullanılır [3]. 1.8. Tekerlekli Üniteler Kuru kimyasal tekerli üniteler, elde taşımalı ünitelere benzerdir, ancak boyları daha büyüktür. Ünitede bulunan kuru kimyasal maddenin çeşidine bağlı olarak, A, B ve C sınıfı yangınlar için kullanılırlar. Kimyasal söndürme cihazlarını çalıştırma şekli, elde taşımalı kartuşlu kuru kimyasal sön- dürme cihazlarına benzerdir. Söndürme maddesi, bir depoda bulunur ve basınçlama gazı ayrı bir silindirdedir. Söndürme cihazı yangın noktasına getirildiğinde, ilk olarak hortumu tamamen açıp gerilmelidir. Bu işlem tavsiye edilir, çünkü dolu hortumu açmak zor olur ve hatta hortumun keskin bükümle- rinde tozun birikip tıkama olasılığı vardır. Basınçlama gazını kimyasal deposuna salmalı ve hortum ağzını açmadan önce bir kaç saniye bekleyip depoyu tamamen basınçlamasına izin vermelidir. Kimyasalın yangına püskürtülmesi, elde taşımalı kartuşlu kuru kimyasal söndürme cihazları ile aynıdır [4]. 1.9. Metal Yangınları İçin Söndürme Cihazları Buraya kadar anlatılan söndürme maddeleri, genellikle D sınıfı (yanıcı metaller) yangınlar için kullanılmamalıdır. Metal yangınlarını kontrol altına almak ve söndürmek için özel sön- dürme maddeleri ve teknikleri geliştirilmiştir. Şu da var ki, hiç bir madde tek başına bütün tutuşabilen metal yangınlarını sön- dürmek ve kontrol altına almak için kullanılmaz. Bazı maddeler, bir kaç metal çeşidinde görülecek yangınlar için uygun iken, diğerli ancak tek bir metal çeşidindeki yangınlara karşı etkilidir. Bazı toz halindeki maddeler, portatif yangın söndürücülerle birlikte kullanılır, fakat digerleri ya kürek yada kepçe ile kulla- nılmalıdır. Kuru toz söndürme maddelerinin nasıl kullanılacağı, imalatçısının teknik bilgiler kitapçığında tarif edilir [2]. D sınıfı yangınlar için kullanılacak portatif söndürme cihazlarının hem elde taşımalı hem de tekerlekli modelleri bulunmaktadır. Gerek söndürme cihazı ile olsun, gerekse kürekle olsun, kuru tozlar söndürme için kullanıldığında, boğucu bir tabaka oluşturmak amacı ile, yeteri kalınlıkta bütün alanı kaplayacak şekilde uygulanmalıdır. Kimyasal maddeyi yanmakta olan metalin üzerinde oluşan kabuğu kırmadan uygulamalıdır. Kabuğun kırılması halinde, yangın parlayabilir ve metalin yanmamış kısımları açığa çıkıp tutu- şabilir. Yanmakta olan metali ortalığa saçmamaya dikkat etmelidir. Gelişmekte olan sıcak noktaları örtmek için ilave uygulamalar yapmak gerekebilir. Yanmakta olan metal tutu- şabilir bir yüzeyde ise, yangını önce tozla örtmelidir. Sonra 2,5 ila 5 cm’lik bir toz tabakasını yanlara yaymalı ve yanmakta olan metali bu tabaka üzerine kürekle taşımalı ve gerekirse toz ilave etmelidir. Söndürdükten sonra, ortamı olduğu gibi terk etmelidir. Yangın artıklarını tamamen soğumadan uzak- laştırmaya girişilmemelidir [4]. Şekil 1.5. Karbondioksitli söndürme cihazları KAPAK KONUSU