Yangın ve Güvenlik Dergisi 195.Sayı (Kasım-Aralık 2017)

Yangın ve Güvenlik / Kasım-Aralık 2017 9 yanginguvenlik.com.tr Özellikle ahşap yapıların çok olduğu bölgelerde tehlikeli yangınlar meydana getirmektedir. Bina boşluğunda biriken döküntülerin tutuş- masıyla oluşan yangınlara da sık rastlanılmaktadır. Alışveriş Merkezlerinin restoran ve food-Court bölümünde ızgara- larda kömür kullanılması isteklerine çok sık rastlanılmaktadır. Kömürlü ve odunlu ocaklarda, yanmamış gazlar ve yanan yağdan oluşan du- man kısa sürede kanalları kaplamaktadır. Biriken yağlar, aşırı ısınma veya açık korlardan sıçrayan kıvılcımla tutuşarak yangına sebep ola- bilmektedir. Ayrıca birçok yerde, ızgara içinde biriken küllerin aralara konulması, tam sönmeden çöp bidonlarına dökülmesi veya dışarı çı- karılırken küllerin savrulması nedeniyle çıkan yangınlara da rastlanıl- maktadır. Çok özel durumlarda, odun veya kömür kullanılmasına alış veriş merkezi tarafından müsaade edilmesi durumunda, mutfakta alınan standart tedbirlere (sprinkler sistemi, algılama sistemi vb) ilave olarak aşağıda belirtilen tedbirlerin alınması istenmelidir. Ocağın davlumbaz kanalı en az 2 mm kalınlığında siyah saçtan olmalı ve sadece bu dav- lumbaza hizmet vermelidir. Davlumbaz kanalı şaftı yangına en az 2 saat dayanıklı, diğer bölümlerin tesisatından ayrı müstakil bir şaft ile doğru- dan bina dışına ulaştırılmalıdır. Kanal en az 5 cm kalınlığında taş yünü ile yalıtılmalıdır. Davlumbazda otomatik söndürme sistemi olmalıdır. Davlumbazda yağ tutucu filtreler olmalı ve sürekli temiz tutulmalıdır. KÖMÜRÜN DEPOLANMASI SIRASINDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER Kömürlük yangınlarını azaltmak ve kendiliğinden kızışma tehlike- sini sınırlandırmak için, kömür temiz bir yüzey üzerinde depolanmalı, depolama öncesi kömürün ön oksitlenmesine olanak sağlanmalı, yığını oluşturan taneler mümkün olduğu ölçüde sabit boyutta tutulmalı, yığın yüksekliği kömür türü dikkate alınarak belli bir sınırı geçmemelidir [3] Yığınların tabanı düz olmalı, tabandan yığına hava geçmemesine dikkat edilmelidir. Bunun için beton en uygun zemindir. Toprak üzerine yığılmış kömür tozu veya killi malzemeleri sıkıştırarak da iyi bir zemin elde edilebilir. Üzerinde kül, çöp, tahta, parçaları, bitki artıkları ve ben- zeri bulunan yüzeyler emniyetli değildir. Prensip olarak, depolanacak kömürün önceden bir miktar oksit- lenmesi güvenlik açışından uygun olur. Büyük kömür depolarında seri- len tabaka, üzerine yeni bir tabaka gelmeden önce bir süre bekletilirse, kömür havanın oksijenini absorbe eder ve reaktifliği azalır. Depolama sırasında oksidasyon hızını sınırlandırmak için yazın 1-2 hafta yeterli olur. Kışın sıcaklığın düşük olması nedeniyle oksidasyon hızı azalaca- ğından tabakayı bekletme süresi de artar. Kömür yığını oluşturan tanelerin boyutları mümkün olduğu ölçü- de birbirine yakın olmalıdır. Hava iri parçalar arasındaki boşluklardan geçerek toz kömürü kızıştırır. Yığın sadece büyük parçalardan oluşu- yorsa, belirli noktalarda yükselen sıcaklık devamlı şekilde atmosfere ta- şınacağından, kızışma olasılığı önemli ölçüde azalır. Kömürün boyutları düşey ve yatay projeksiyonlarda arttıkça, daha fazla kızışma noktası faaliyete geçeceğinden yangın çıkma olasılığı artmaktadır. Kömür deposunda havalandırma penceresi bulunmalı ve açık ol- malı, kömür kuru olmalı ve üstüne kesinlikle su dökülmemeli, kömür yığını yüksekliği 1.5-2 metreyi eni 5 metreyi geçmemelidir. Kömür yı- ğınları, buhar kazanları, sıcak su boruları ve benzeri ısı kaynaklarına yakın olmamalıdır. KÖMÜRLÜKTE ÇIKACAK YANGINLARIN ÖNLENMESİ VE YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ Kömür, bodrumlarda ve çok dar yerlerde depolandığından sön- dürülmesi için aktarma gerekmekte fakat yer dar olduğundan çoğu zaman aktarılması saatlerce sürmektedir. Çok dikkatli bir depolama yapılmış olsa bile yığının içindeki değişik noktalarda sıcaklık yüksele- bilmektedir. Yangın tehlikesine karşı alınacak en iyi önlem; yığın yü- zeyinden buhar çıkışı olup olmadığını, koku olup olmadığını izlemek ve yüzey sıcaklığını kontrol altında tutmaktır. Yığın içindeki sıcaklığı ölçmek için, yığına 3-4 m aralıkta, içinde termometre bulunan yaklaşık 25 mm çapında metal borular daldırılır. Borular tabandan 30 cm yük- sekliğe kadar sokulur ve değişik düzeylerde sıcaklık okuması yapılır[6]. Sıcaklığın, linyitlerde 50°C’yi, taşkömürlerinde ise 70°C’yi geçmemesi istenir. Bu sıcaklığa ulaşıldıktan sonra kontroller devamlı olarak sür- dürülmelidir. Eğer sıcaklık düşmüyorsa yangın tehlikesi devam diyor demektir. Bu durumda yığına su serpmek kısa vadeli bir çözümdür. 70-80°C dolayındaki sıcaklıklarda kömürün tutuşmasını ancak içerdiği nem oranı önler. Bu aşamada yapılacak en iyi hareket, ısınan kısmı ayı- rarak iki gün içinde kullanmak ya da bu kesime çok fazla su sıkmaktır. Ancak su, ince boyutlu parçaları birlikte sürükleyeceğinden, yığın için- de oluklar açar. Bu boşluklardan geçen hava yığın derinliklerine nüfus edebilir. Eğer yığının farklı yerlerinde kızışma olmuş ise, yığın bozularak yeniden oluşturulmalı ve yığına hava girişini önleyecek etkin önlemler alınmalıdır[3]. SONUÇ Kömür kızışmasının önlenmesi için kömürün yığılma yüksekliğinin yaklaşık 1.5 metreyi geçmemesi gerekmektedir. Kömürlük nemden ve su sızıntılarından korunmalıdır. Kömürlüğün havalandırması için açık penceresi olmalı, pencere yoksa mekanik havalandırma yapılmalıdır. Kömür yığılmadan önce zemin temizlenmeli, kömür yığını içerisin- de kağıt, paçavra vs bulunmamalıdır. Kömür, kazanla aynı hacımda depolanmamalıdır. Isıl değeri yüksek olan kömürler tercih edilmeli, bacalar yılda en az iki kez temizlettirilmeli, uygun olmayan bacalar yenilenmeli, çatlaklar kapatılmalı, küller tam olarak sönmeden dışarı çıkarılmamalıdır. KAYNAKLAR [1] Ökten G., V. Didah, C. Şensöğüt; “Kömürün Kendiliğinde Yan- ması ve Yanmanın Önlenmesi İçin Alınacak Tedbirler”, Kömür Özellikleri, Teknolojisi ve Çevre İlişkileri, Editör. O.Kural, s.243, 1968. [2] Eroğlu, N., M.J. Gouws; “Kömürün Kendiliğinden Yanmasına” Ait Kuramlar, Madencilik, Cilt XXXII, Sayı 2 Haziran 1993. [3] Ökten G., S. Yazıcı; “Kömürün Depolanmasında Karşılaşılabilecek Sorunlar ve Alınacak Önlemler” Madencilik, Volume XXIII, Sayı 2, Haziran 1984. [4] Güney, M.;”Certain Factors Affecting the Oxidation and the Spon- taneous Combustion of Coal”, University of Nottingham, Mining Department Magazine, Vol.XX, 1968. [5] Didari, V.; “Yer Altı Ocaklarında Kömürün Kendiliğinden Yanması ve Risk İndeksleri”, Madencilik, Cilt XXV, Sayı 4, Aralık 1986. [6] Erkan, H. ; “Kömürün Depolanması”, Madencilik Dergisi, Sayı 3, s 822-827, 1964.