Yangın ve Güvenlik Dergisi 185. Sayı (Eylül 2016)

KAPAK KONUSU - MAKALE YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 185 26 Peter STURM Michael BEYER Mehdi RAFIEI Graz Teknoloji Üniversitesi, Avusturya Tünel Yang × n × Durumunda Havaland × rma Kontrol Sorunu Yang × n havaland × rma sistemlerinin (genel ad × ile yang × nda havaland × rma) tasar × m ve çal × ü malar × önemli bir konudur. Tasar × m tam yerle ü mi ü prensipleri takip ederken, ‘bir olay esnas × nda tünel havaland × rmas × n × n nas × l kontrol edilmesi gerekti ù i’ konusu baya ù × tart × ü mal × d × r. Bu makalede, havaland × rma yöntemlerinin yan × s × ra alg × lay × c × lar ve kontrol teknolojileri üzerine odaklan × l × rken, yang × n havaland × rma yöntemleri de tart × ü × lmaktad × r. Havaland × rma sisteminin düzgün çal × ü mas × tünel güvenli ù inde önemli bir yer tutar. Hava- land × rma sistemleri ile öncelikle tünel kullan × c × - lar × na güvenli geçi ü sa ù layacak temiz havan × n sa ù lanmas × gerekmektedir. Dahas × , bir duman veya yang × n durumunda, korunabilir ortamlar yaratmak ve kurtarma ü artlar × n × olu ü turmak da önemlidir. Birinci görevi (normal çal × ü ma) yerine getirirken, yani temiz hava sa ù larken, durum nispeten belirgin olmakla birlikte, ikinci durum- da, bir yang × n an × nda bir tünelin nas × l havalan- d × r × lmas × gerekti ù i aç × k olmad × ù × ndan ve yönte- min belirlenmesi hususunda belli fikir ayr × l × klar × bulundu ù undan, ikinci husus biraz muallaktad × r. Her ne kadar tünellerde yang × n testleri 1960’l × y × llar × n ba ü × ndan bu yana yap × lsa da ve her ne kadar yang × n havaland × rma sistemleri en ba ü × n- dan bu yana tart × ü × lsa da, 1990’l × y × llarda büyük yang × n olaylar × ya ü anana kadar konu çok da ilgi görmemi ü tir. O dönemlerde kullan × lan hava- land × rma sistemlerinin normal çal × ü ma ü artlar × alt × nda düzgün çal × ü t × klar × , ancak yang × nda ha- valand × rma yapmakta ba ü ar × s × z olduklar × tespit edilmi ü tir. Bu günlerde, yang × n havaland × rma sistemlerinin (genel ad × ile yang × nda havaland × r- ma) tasar × m ve çal × ü malar × önemli bir konudur. Tasar × m tam yerle ü mi ü prensipleri takip ederken, ‘bir olay esnas × nda tünel havaland × rmas × n × n nas × l kontrol edilmesi gerekti ù i’ konusu baya ù × tart × ü - mal × d × r. Bu makalede, havaland × rma yöntemle- rinin yan × s × ra alg × lay × c × lar ve kontrol teknolojileri üzerine odaklan × l × rken, yang × n havaland × rma yöntemleri de tart × ü × lmaktad × r. 1. Evveliyat × Yang × n ve duman güvenli ù i konusu birçok ya- y × nda ele al × nm × ü t × r (ör: [1-4]). Bu yay × nlar yan- g × nlar nedeniyle insan can × n × tehlikeye sokan durumlardan, örne ù in yüksek s × cakl × klardan, türlü zehirli gazlar × n mevcudiyetinden ve dü ü ük oksijen oran × ndan bahsetmektedir. Dü ü ük görü- nürlük, insanlar × n tahliyesinin yan × s × ra kurtarma ve yang × nla mücadelede riskler olu ü turmakta, ayn × zamanda, 1999 y × l × nda Mt. Blanc ve Tau- ern tünellerinde[3] oldu ù u gibi, yüksek s × cakl × k ve yüksek × s × radyasyonu nedeniyle yang × n × n ya- y × lmas × na da sebep olabilmektedir. Dolay × s × yla, yang × n ve duman kontrolü ü unlar için gereklidir: • Kullan × c × lar × n tahliye edilmelerini sa ù layarak ya ü am kurtarmak, • Kurtarma ve yang × nla mücadele çabalar × n × desteklemek, • Patlama risklerini azaltmak, • Tünel yap × s × ve ekipmanlar × ile çevreye veri- len hasarlar × azaltmak [2]. Tünel ortam × nda yang × n ç × kt × ù × nda, yang × n × n tünele ve tünel ortam × na etkileri, tipik olarak tünel havaland × rmas × ile kontrol alt × na al × nma- l × d × r. Yang × n havaland × rma sistemleri ile ilgili olarak farkl × ülkelerin farkl × yakla ü × mlar × mevcut- tur. Baz × lar × arka planda kademelenmeyi en- gellemeye, yani duman × yang × ndan yukar × do ù ru harekete geçirmeye çal × ü × rken, di ù erleri ise tünel içinde dü ü ük h × zlar × hareket ettirme- yi, böylelikle de en az × ndan tahliye evresinde, duman yay × lma h × z × n × azaltmay × hedeflemek- tedir. Bu bir ü ekilde çeli ü ki yaratmaktad × r, zira birinci seçenekte yang × n yönünden nispeten yüksek h × zlar (2.5-3 m/s) gerekirken, dü ü ük duman yay × l × m × dumanla dolu bir bölgede yang × n yönünde yürüme h × z × nda (0.5 m/s) ha- reketlilik gerektirmektedir.[2] Böylelikle pratikte, yang × n × n ters yönünde 1.0 – 1.5 m/s dü ü ük h × z uygulanarak biraz taviz verilmektedir. Bu ü ekil- de yang × n × n ters yönünde arka kademelenme en aza indirilirken yang × n yönünde dü ü ük du- man yay × l × m × sa ù lan × r.