Yangın ve Güvenlik Dergisi 184. Sayı (Temmuz-Ağustos 2016)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 184 58 YANGIN - MAKALE 3.2 HAZOP Analizi HAZOP, Tehlike ve úü letilebilme Çal × ü mas × Metodolojisi, úü letmelerin mevcut üretim sürecinde kullan × lan makine ve ekip- manlar × ile personelin çal × ü mas × n × en- gelleyebilecek sorunlar × n multi-disipliner bir ekip taraf × ndan periyodik toplant × lar e ü li ù inde sistematik ü ekilde incelenerek tespit ve de ù erlendirilmesinden sonra haz × rlanan Tehlike ve úü letilebilirlik Çal × ü - ma Raporudur.( 6 ) Bu bilgiler kapsam × nda olu ü turulan ekip taraf × ndan mühendislik disiplinleri içinde i ü letmedeki üretim sürecinin ba ü lang × ç ve biti ü noktas × aras × nda hesaplanmas × mümkün olmayan, ancak mevcut i ü let- mede veya benzer i ü letmelerde önce- den kazan × lm × ü tecrübelerle süreçlerin sürekli gözlemlenerek, tespit edilebilen tehlikelerin olas × bir durumda etkilerinin nicel ve nitel olarak tan × mlanabilmesine HAZOP diyebiliriz. Endüstriyel i ü letmelerdeki bütün üretim süreçleri enerji tüketimi ile ürünün kimya- sal ve fiziksel i ü leme tabi tutulma disip- lini oldu ù unu söyleyebiliriz. ú yi bir HAZOP analizinin yap × labilmesi için, bu enerji tüketimi ile ürünün kimyasal ve fiziksel i ü - leme tabi tutulma disiplini, i ü ak × ü lar × nda net ve anla ü × labilir ü ekilde tan × mlanmas × gerekmektedir. Süreç güvenli ù i, özellikle petrol ürünleri ve kimyasallar × n emniyet- le kullan × lmas × için, ba ü ta patlamalar olmak üzere yang × nlar, kimyasal kazalar ve toksinlerinin önlenmesine odaklanm × ü mühendislik yönetim becerileridir. 3.3 Patlamadan Korunma Doküman × Patlamadan korunma, patlay × c × mad- delerin kapal × alanlarda ortama yay × l × p birikmemesi için hava ak × m × ve nem oran × gibi al × nan önlemler ile bunlar × tu- tu ü turacak, × s × elemanlar × n × n izlenerek, patlay × c × maddelerden kaynakl × gaz, s × v × ve buharlar × ile tozlar × n olu ü turabilece ù i yüksek × s × , bas × nç ve ü iddet risklerinin tes- pit edilip görünmesini sa ù layarak güven ve kontrol alt × na al × nmas × sürecidir. Patlamadan korunman × n en iyi yolu pat- lay × c × ortamlar × n inert duruma getirilmesi ile mümkün k × l × nmaktad × r. Endüstriyel sa- nayilerde birçok malzemeyi mamul hale getirmek için yard × mc × madde olarak yan × c × , patlay × c × gazlar kar × ü t × r × lmaktad × r. Patlay × c × maddelerin kullan × ld × ù × alan- larda güvenle çal × ü × labilmesi için inert maddeler kullan × lmaktad × r. û ayet inert maddeler kullan × lmad × ù × takdirde en- düstriyel i ü letmelerde sürekli patlamalar gerçekle ü ir. Patlay × c × gazlar × n yard × mc × madde olarak kullan × lmas × nda sürecin gere ù i inert olmas × na ra ù men i ü letme- ler veya çal × ü anlar üretim esnas × nda çok daha hassas davranmaktad × r. Ancak ayn × i ü letmede veya ba ü ka i ü letmelerde ayn × veya benzeri patlay × c × gazlar yak × t olarak kullan × l × rken gereken hassasiyet gösterilememektedir. Oysa yak × t olarak kullan × lan patlay × c × gaz × n risk faktörü, yard × mc × madde ola- rak kullan × lan süreçten daha tehlikelidir. Bunun en önemli nedeni yak × t olarak kullan × lan gazlar × n kazan daireleri olan alanlar gözlem alt × nda olmad × ù × gibi, gözden uzak noktalar veya kameralar ile düzensiz izlenirken süreç güvenli ù i üretim odakl × oldu ù u için tamamen devre d × ü × b × rak × lmaktad × r. Bir ba ü ka husus ise yak × t olarak kullan × lan alan ile yard × mc × mad- de olarak kullan × lan alan aras × ndaki fark, gaz × n sürekli kullan × labilirli ù i ile (LEL-UEL) alt ve üst patlama birikme oranlar × d × r. Yak × t olarak kullan × lan alanda gaz × n patlama ü iddeti ile etkilenen hacmi söz konusuy- ken, yard × mc × madde olarak kullan × lan alanda alevlenme h × z ve hacmi söz ko- nusudur. Dolay × s × yla 5,300 m/sn h × zla iler- leyen alevlerin durdurulabilmesi, h × z × n m/ sn oran × na ula ü aca ù × ortam × n bertaraf edilmesiyle sa ù lanabilir. Uluslararas × alanda patlamadan koru- mak için iki direktif temel al × nmaktad × r. Birincisi ATEX 100a ad × ile yay × nlanan patlay × c × ortamlarda kullan × lan teçhizat ve koruyucu sistemler, di ù eri ise ATEX 137 ad × ile patlay × c × ortamlar × n tehlikelerin- den çal × ü anlar × n korunmas × na yöneliktir. 4. Yang × n Önleme ve Söndürme Araçlar × n × n Çal × ü mas × n × n Sa ù lan- mas × Sahada yap × lan çal × ü malarda yang × n alg × lama, önleme ve söndürme araç- lar × na i ü letmelerin tehlike s × n × flar × na göre ayda, alt × ayda, y × lda, be ü y × lda ve on y × lda bir ihtiyaçlar × olduklar × gözlenmi ü tir. Ayda ve alt × ayda bir yang × n alg × lama, önleme ve söndürme araçlar × n × kulla- nan i ü letmeler dinamik halde olmalar × nedeniyle genellikle ba ü ar × l × olduklar × tes- pit edilmi ü tir. Bu tür i ü letmelerde gerçek vakalar × n geli ü mesi nedeniyle yang × n alg × lama, önleme ve söndürme araçlar × do ù al olarak bak × m ve kontrolleri yap × l × p çal × ü malar × sa ù land × ù × gibi, gerçek uygu- lamalar ile tecrübelerini art × rd × klar × baz × yap × lan hatalara ra ù men net bir ü ekilde görülmü ü tür. Resim.5 Yang × n Söndürme Cihazlar × ve Önlerinin Kapat × lmas × .