Yangın ve Güvenlik Dergisi 183. Sayı (Mayıs-Haziran 2016)

KAPAK KONUSU - MAKALE YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 183 38 Thomas Kuhn taraf × ndan 1962 tarihli ‘The ‘Structure of Scientific Revolutions (Bilim- sel Devrimlerin Yap × s × )’ (15) kitab × nda or- taya at × lm × ü bir terim olan ‘paradigma’y × olu ü turan alt × birbiri ile ba ù lant × l × unsur tan × mlamaktad × r. Kültürel A ù modeline göre (15), paradigma kültürün birli ù ini sa ù layan bir temel inançlar bütünüdür. Hikayeler, ritüeller ve rutinler, semboller, kontrol sistemi ve güç ve/veya organi- zasyonel yap × lar paradigmadan ortaya ç × kan kültür elementleridir. Organizas- yonel de ù i ü imi te ü vik etmeyi amaçlay × n ço ù u program sadece kültürün yüzeysel ya da gözle görünür k × sm × na odaklan- maktad × r. Merkezi paradigma de ù i ü me- di ù i sürece, uzun süreli organizasyonel de ù i ü im meydana gelmeyecektir. Yak × n tarihten Çinli politik lider mao Tse-Sung ü öyle demi ü tir ‘ ú nsanlar × n tav × rlar × ve fikir- leri onlarca y × l süren hayatlar sonras × nda olu ü mu ü tur ve sadece bir kaç toplant × yaparak ve bir kaç konu ü ma yaparak de ù i ü tirilemez’ (16). Pek çok çal × ü man × n kökeni Kurt Lewin’in çal × ü mas × na dayanmaktad × r. Kurt Lewin’in ‘Field Theory in Social Science (Sosyal Bi- limlerde Saha Teorisi)’ adl × kitab × üç a ü a- mal × bir model tan × mlamaktad × r ve bu modele ‘çöz-de ù i ü tir-tekrar dondur’ mo- deli de denilmektedir (17). Bu kültür de ù i- ü im teorisi, tan × nm × ü bir yönetim bilimi da- n × ü man × ve organizasyonel psikolog olan ve organizasyonel kültürün anla ü × lmas × için ana modeli geli ü tirmi ü ve de ayn × zamanda kültür de ù i ü imi ile ilgili detaylar sunmu ü olan Profesör Edgar Schein ta- raf × ndan daha da geli ü tirilmi ü tir (18e20). Üç-a ü amal × de ù i ü im modeline göre, sonradan stabilize olan daha iyi bir yeni sisteme ula ü mas × için de ù i ü imin eski sis- teminin üç a ü amal × çöz-de ù i ü tir-yeniden dondur sürecinden geçmesi gereklidir (20). De ù i ü imin meydana gelebilmesi için mevcut denklemin çözülmesi ya da destabilize edilmesi gerekir. Böylece eski davran × ü tan kurtulunabilir (unutturulabilir) ve yeni davran × ü benimsenebilir. Çözme süreci de ù i ü im için motivasyon yaratma anlam × ndaki en zor ve önemli a ü amad × r. Çözme a ü amas × üç alt süreçten mey- dana gelmektedir: uyu ü mazl × k, hayat- ta kalma endi ü esi ve psikolojik güvenlik olu ü turulmas × . Bunlar de ù i ü ime haz × r olma ve motivasyon ile ba ù lant × l × d × r (20). Uyu ü mazl × k, örne ù in ki ü isel hedeflere ula- ü × lmas × gibi memnuniyetsizli ù e yol açan mevcut ko ü ullar × ifade eder. Hayatta kal- ma endi ü esi bir kazan × n firman × n ya da birimin itibar × üzerindeki etkisi ile ilgili olan korkuyu ifade eder. Psikolojik güvenlik olu ü turmak alternatif çözümler mevcut oldu ù unda endi ü enin üstesinden gelin- mesini ifade eder. ú nsanlar ‘çözüldükten sonra’, de ù i ü meye ba ü layabilirler. Bu de ù i ü im a ü amas × gruplar × n ve bireyle- rin daha az kabul edilebilir bir davran × ü lar kümesinden daha fazla kabul edilebilir bir davran × ü lar kümesine geçi ü yapma- lar × na imkan verir (21). De ù i ü im a ü ama- s × nda, insanlar yeni kavramlar × , yeni an- lamlar × ve yeni standartlar × ö ù renmeye ba ü larlar. De ù i ü im yapma konusunda yard × mc × olan aktiviteler aras × nda rol modellerin takip edilmesi ve deneme yan × lma ö ù renme süreci vas × tas × ile ki ü i- ye özel çözümlerin aramas × vard × r. Sche- in’a göre çözme a ü amas × son a ü amad × r ve burada yeni kavramlar ve anlamlar içselle ü tirilmektedir. Bu sebeple çözme a ü amas × yeni bir ki ü isel kavram ve kim- li ù ini geli ü tirilmesini ve yeni ki ü iler aras × ili ü kilerin olu ü turulmas × n × içerir. úü lerin yeni yap × lma ü ekli kurumsalla ü t × r × l × r ve organi- zasyonun ve çal × ü an × n normal faaliyetle- rinden biri olur. Yeniden dondurma a ü a- mas × özellikle insanlar × n eski dü ü ünme ya da hareket etme ü ekillerine geri dönme- melerini sa ù lama anlam × nda önemlidir. Kurt Lewin’in çal × ü mas × de ù i ü im yöne- timinin teori ve uygulamalar × na 50 y × l × a ü k × n süredir yön vermektedir. Ancak, 1980’lerde ve 1990’larda, Lewin’in üç a ü amal × modeli ele ü tiri alm × ü ve özellik- le üçüncü a ü ama olan yeniden don- durma ve de ù i ü ime üst yönetimden yönlendirilen bir yakla ü × ma sahip olmas × ele ü tirilmi ü tir. Birinci ele ü tiriye göre sürecin son a ü amas × sabit bir durum (statüko) ile sonlanmamal × , onun yerine kültür de ù i- ü iminin sürekli muhafaza edilme çaba- s × n × n bir parças × olmal × d × r. Bunun sebebi, modern i ü dünyas × n × n çok h × zl × de ù i ü iyor olmas × ve bir yeniden de ù i ü im süreci uy- guland × ktan sonra yeniden dondurma için vakit olmamas × d × r (22e26). Di ù er bir ele ü tiri ise Lewin’in de ù i ü ime yönelik üst yönetimden yönlendirilen bir yakla ü × ma sahip olmas × d × r (22e24). Ancak Burnes (21) yak × n zamanda Lewin’in de ù i ü im modelini yeniden övmü ü tür. Lewin ‘ye- niden dondurmadan’ bahsetti ù i zaman insanlar × n ve gruplar × n eski davran × ü lar × na geri dönemlerini ima etmi ü ti. Yeniden dondurma a ü amas × bir son, nihai ve sta- bil durum olarak de ù il aksine, ü u belirtilen de ù i ü im süreçlerinin ba ü lang × c × olan bir durum olarak ifade edilmi ü ti (27). Buna ilave olarak, a ü a ù × dan-yukar × ya de ù i ü i- min önemini göz ard × etmemi ü ve de ù i- ü im bask × s × n × n, sadece yönetici ve lider- lerden de ù il, pek çok yönden geldi ù ini kabul etmi ü ti (21). Organizasyonel de ù i ü imin dinamiklerinin anla ü × lmas × güvenlik ve sa ù l × k kültürünün ba ü ar × l × ü ekilde de ù i ü tirilmesi için temel gerekliliktir. E ù er böyle olmazsa, ‘kültür de ù i ü imi’ sadece bir slogan olarak ka- lacakt × r. 4. Bir Güvenlik Kültürü De ù i ü imi Vaka Çal × ü mas × Park (28) i ü yerinde gürültü kaynakl × duy- ma kayb × n × önleme yöntemlerini analiz etmi ü tir. Daha spesifik olarak üzerinde çal × ü t × ù × tez bir firman × n i ü itme koruma program × nda 40 y × l boyunca meydana gelen de ù i ü imleri incelemi ü tir. Bu analiz, Schein taraf × ndan adapte edilmi ü olan, Lewin’in üç a ü amal × modeli olan çöz-de- ù i ü tir-yeniden dondur modeli × ü × ù × nda i ü yeri sa ù l × k ve güvenli ù ini iyile ü tirmede kültür de ù i ü im sürecini ortaya koymak- tad × r (20). Bu i ü yerindeki i ü itme koruma aktivitelerinin k × sa bir geçmi ü i a ü a ù × da verilmi ü tir. 1967 y × l × nda çok uluslu bir elektronik üreti- cisi Kore’de büyük bir fabrika kurdu. 1986 ila 1992 y × llar × aras × nda Kore düzenleme- lerine uyum için zorunlu gürültü izleme ve odyometre uygulamalar × kullan × ld ×