Yangın ve Güvenlik Dergisi 181. Sayı (Mart 2016)

KAPAK KONUSU - MAKALE YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 181 38 ú yonizasyon Duman Detektörleri; ú yo- nizasyon, yang × n duman × alg × lama için geli ü tirilen ilk metottur. Bu detektörün ça- l × ü ma prensibi a ü a ù × da özetlenmi ü tir: Normal ortam ü artlar × nda detektör için- deki oda amerikyum radyoaktif elemen- ti taraf × ndan iyonize edilir. Böylece oda içerisindeki elektrotlar aras × nda ba ù × ms × z, e ü it miktarda elektron ak × s × sa ù lan × r. Yan- g × n duman partiküllerinin odaya nüfuzi- yeti durumunda bu elektron ak × s × bozulur ve alarm aktive edilir ( û ekil 2 ). mas × n × n engellemesi durumunda sistem aktif olur ve alarm konumuna geçer. Bu metot uzun mesafe (100 m’ye kadar) uygulamalar × nda (depo, hangar vb.) verimli olarak kullan × lmaktad × r. Aspirasyon Duman Detektörleri; Aspi- rasyon duman detektörlerinin çal × ü ma prensibi foto-elektrik detektörler ile ben- zerdir. Duman partiküllerinin alg × lama odas × na girmesi durumunda sistem içerisindeki duman da ù × l × r ve al × c × y × ak- tive eder. Aspirasyon metodu genellikle ani ve h × zl × alg × lamalar × n gerekli oldu ù u uygulamalarda kullan × rlar. Sistem; du- man × n nüfuz edebilece ù i deliklere sa- hip boru hatt × , kalibre edilmi ü aspiratör, partikül filtresi ve kalibre edilmi ü duman alg × lama sensörü olmak üzere 4 temel bile ü enden olu ü maktad × r ( û ekil 4 ). hareket ve bu hareketin elektronik devre üzerinde olu ü turdu ù u elektrik ak × m × yla al- g × lama prensibine göre çal × ü × rlar ( û ekil 5 ). Foto-elektrik Duman Detektörleri; Fo- to-elektrik detektör, yap × s × ndaki siyah oda içerisinde uygun aral × kla montajlanm × ü optik al × c × ve verici bulundurur. Normal ortam ü artlar × nda verici odaklanm × ü × ü × n yayar ve bu × ü × n al × c × y × uyarmadan oda duvar × taraf × ndan absorbe edilir. Duman partikülleri oda içerisine girdi ù i zaman, yay × lan × ü × n k × r × l × r ve al × c × taraf × ndan alg × - lan × r. Böylece alarm sistemi aktive edilir ( û ekil 3 ). û ekil 2. ú yonizasyon duman detektörü ça- l × ü ma prensibi Optik I ü × n Duman Detektörleri; Optik × ü × n duman detektörlerinde optik al × c × -verici ve geri yans × t × c × prizma kombinasyonu kullan × l × r. Bu detektörler karartma prensi- bine göre çal × ü × rlar. Detektör içerisindeki × ü × ù × n, duman partikülleri taraf × ndan yay × l- û ekil 3. Foto-elektrik duman detektörü ça- l × ü ma prensibi S × cakl × k Alg × lama Detektörleri S × cakl × k alg × lama detektörleri a ü a ù × da özetlenen iki farkl × metoda göre çal × ü - maktad × rlar [6]; Birinci grup detektörler, ortam s × cakl × ù × önceden belirlenen sabit bir seviyeye belli bir h × z × n üzerinde ula ü t × ù × nda aktive olurlar. ú kinci grup detektörler ise ortam s × cakl × ù × n × n art × ü × önceden belirlenen ora- na e ü it veya daha fazlaysa alarm duru- muna geçerler. Bu detektörler çal × ü ma prensiplerine göre elektromekanik, optomekanik, elektrop- nömatik ve elektronik olmak üzere dört grupta kategorize edilirler. Elektromekanik S × cakl × k Detektörleri; Elektromekanik detektörler temel ola- rak s × cakl × k de ù i ü imiyle olu ü an mekanik û ekil 4. Aspirasyon duman detektör sistemi bile ü enleri û ekil 5. Elektromekanik s × cakl × k detektörleri çal × ü ma prensibi Optomekanik S × cakl × k Detektörleri; Optomekanik detektörler elektromeka- nik detektörlerin ileri ve modern versiyo- nudur. Sistem içerisine s × cakl × ù a duyarl × yal × tkan maddelerle ayr × lm × ü fiber optik kablolar yerle ü tirilir. Odaklanm × ü × ü × k sinyali kablolar üzerinden düzenli olarak geçiri- lir. Ortamda belirlenen seviyenin üzerin- de s × cakl × k de ù i ü imi olu ü tu ù unda kat × ya- l × tkan madde ergiyerek faz de ù i ü tirir. Bu de ù i ü iklik × ü × k sinyalinin hareketinde de ù i- ü ikliklere sebep olur ve detektörü aktive ederek alarm durumuna getirir ( û ekil 6 ). Elektropnömatik S × cakl × k Detektörleri; Elektropnömatik detektörlerin içerisinde diyaframl × hava odas × bulunur. Ortam- daki s × cakl × k de ù i ü im oran × na göre oda içerisindeki bas × nç de ù i ü iklik gösterir ve diyafram × hareket ettirir. S × cakl × k de ù i ü imi önceden belirlenen de ù erlerin üzerin- deyse diyafram hareketi h × zlan × r ve dev- re üzerinde elektrik ak × m × olu ü turur. Böyle- ce detektörü aktive ederek yang × n uyar × durumuna getirir. Elektronik S × cakl × k Detektörleri (Termis- törler); Termistör s × cakl × k de ù i ü imine göre direnç de ù eri de ù i ü en elektronik direnç û ekil 6. Optomekanik s × cakl × k detektörü- nün yap × s ×