Yangın ve Güvenlik Dergisi 178. Sayı (Ekim 2015)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 178 9 TULUMBACI Beyaz × t Yang × n Kulesi, Nöbetçi kat × (gözet- leme kat × ), úü aret kat × , Sepet kat × ve Sancak kat × olmak üzere dört kattan olu ü maktad × r. Nöbetçi kat × na minare merdiveni gibi döne döne yükselen, 180 basamakl × ah ü ap bir merdivenle ç × k × l × r. Nöbetçi kat × ndan yukar × ya do ù ru 76 basamak olmak üzere toplam256 ah ü ap basamak bulunmaktad × r[4]. Yatakhaneler nöbetçi kat × nda yer al- maktad × r. Bütün ana duvarlar × ta ü tan ya- p × lm × ü olan kulenin merdiveni ah ü apt × r. Yüksekli ù i 85 m olan kuleye ç × kt × ù × n × zda ú stanbul’un ve çevresinin en büyüleyici görüntülerine hakim olabilirsiniz. Burada sanki ayaklar × n × z × n alt × nda bir harita var- d × r. Ah ü ap basamaklardan t × rman × ü × n × z zorlu olabilir ancak ç × k × nca görece ù iniz manzara bu yorgunlu ù a fazlas × yla de- ù ecektir. Ben itfaiyedeyken, kuleye her ay en az bir kez ç × kard × m. ú tfaiyeye gelen misafirlerle ç × kt × ù × m da çok olmu ü tur. Anzak törenleri için gelen Avustralya ú tfaiye Genel Mü- dürü ile kuleye ç × kt × ù × m × zda, A ù akap × s × kulesinin yerini gösterip kulenin yap × l × ü tarihini söyledi ù imde “Bizim ülkemiz ku- rulmadan daha önce yap × lm × ü , neden bak × ms × z ve turizme aç × k de ù il” deyi ü ini hiç unutmuyorum. Kuleden ú stanbul’un seyrine, özellikle güne ü bat × m × s × ras × nda ve dolunay oldu ù u gecelerde seyrine doyum olmuyor. Kulede itfaiyecilerin elektrik oca ù × n × n üzerinde sürekli çay haz × r olurdu. Kuleye t × rman × rken çürümü ü ah ü ap merdivenleri dikkatlice ç × karken yorulurdunuz, ama çay × yudumlarken, çay × n kokusuyla, bardaktan yükselen bu- ù usuyla, s × cakl × ù × yla, rengiyle yorgunlu ù u unuturdunuz. M × nt × kac × Kule Gözcüleri Beyaz × t Yang × n Kulesi, 24 Eylül 1923 tari- hinde Belediye itfaiye te ü kilat × n × n kurulma- s × ndan sonra da yang × n gözetleme için kullan × lm × ü t × r. ú tfaiyeciler, 1996 y × l × na kadar kulede görev yapm × ü t × r. Kulede görev yapan yang × n gözetleyenlere önceleri kö ü klü ve dideban, Cumhuriyet dönemin- de ise kule görevlisi denirdi. Kulede, bir saat akrebinin kendi etraf × nda tur att × ù × gibi, kulede görev yapanlar da gözetleme kat × nda tur atarlard × . Uzakta bir duman görür görmez pürdikkat kesilir, dumana odaklan × rlard × . Ya ü l × itfaiyecilerin anlatt × ù × na göre kuleden gözetleme eski- den nöbetçi kat × ndan de ù il en üst sancak kat × ndan yap × l × rm × ü . Böylece kule etraf × nda dönmeden her yön gözetlenebiliyormu ü . Nöbetçi kat × dinlenme ve yatak kat × olarak kullan × l × rm × ü . Kulede görev yapanlar, ü ehrin bütün sokaklar × n × n iyi bilen “m × nt × kac × ” olarak tan × mlanan ki ü ilerden seçilirdi. M × nt × ka- c × lar × n itfaiyede ayr × bir önemi vard × . ú zinli günlerinde sokaklar × dola ü arak çevreyi ö ù renirlerdi. Bölgesindeki bir sokak sorul- du ù unda, nerede oldu ù unu, soka ù a nas × l gidilebilece ù ini, hangi sokaklar × n kapal × oldu ù unu, hangi sokaktan nerelerden su al × nabilece ù ini söylerlerdi. Hatta birçok sokakta ah ü ap binalar × n yerlerini, hangi binalar × n riskli oldu ù unu, hangi sokakta hangi tür i ü yerlerinin oldu ù unu bilirlerdi. Sokaklar × iyi bildiklerinden kulede görev yapanlar de ù i ü tirilmezdi. Gözcüler, Pendik’ten Ye ü ilköy’e kadar olan sahada gündüzleri, ç × kan duman × ,geceleri de alevi de ù erlendirerek yang × n olup olmad × ù × na karar verilirlerdi. Kulede 6 ki ü i görevliydi ve vardiya sistemine göre sürekli iki ki ü i bulunuyordu. K × demli olan itfaiyeciye ba ü memur denirdi. ú tfaiye- cilerden biri sürekli gözetleme yapard × . Fabrikalar, f × r × nlar ve benzeri duman ç × - karan yerler ezbere bilinirdi. Geceleri ise yang × n × görmek çok daha kolay olurdu, ufak bir alev görülmesi yeterliydi. Yang × n görüldükten sonra, yang × n × n soka ù × ba ü memur taraf × ndan belirlenirdi. Derhal telefonla ve telsizle yang × n yeri merkeze haber verilirdi. Havan × n aç × k oldu ù u zamanlarda, özellikle Aksaray ve Beyaz × t civar × ndaki yang × nlar × n, Kule görevlileri taraf × ndan haber verilmesi çok olmu ü tur. Hatta 1962 y × l × nda Büyükada’da meydana gelen bir yang × n, gözetleme yapan itfaiyeci taraf × ndan soka ù × na kadar belirlenmi ü - tir. Fakat havan × n sisli ve ya ù × ü l × oldu ù u zamanlarda görünürlük fazla olma- maktad × r. Zaman zaman baca duman × n × yang × n san × p itfaiyecileri bo ü yere gönderdikleri olmuyor de ù ildi. Arada yanl × ü yönlen- dirmeler olsa da, birçok yang × n, kulede görev yapanlar × n yang × n × erken haber vermesi sayesinde geni ü lemeden sön- dürülmü ü tür. Kulede ú ftar Yemekleri Beyaz × t Yang × n Kulesi kö ü klüleri ramazanda kulede iftar yeme ù i verirlerdi. Bal × khane Naz × r × Ali R × za Bey bu iftar yemeklerini an- latmaktad × r[5]. Yang × n kulesi iftar × , rama- zan × n yirmisinden sonra verilirdi. Sebebi de y × ld × zlar × n ve minarelerde kandillerin seyrinin, ay × n karanl × k oldu ù u bir zama- na rastlat × lmas × içindi. Çünkü Adalar ve Marmara Denizi ile Üsküdar, Bo ù aziçi,