Yangın ve Güvenlik Dergisi 175. Sayı (Mayıs-Haziran 2015)

.$3$. .21868 0$.$/( <$1*,1 YH *h9(1/ø. 6$<, 56 Hacim olarak gaz yüzdesi ölçe ù ini gös- teren gaz monitörleri insan × n içinde ça- l × ü t × ù × ortamdaki hakiki gaz yo ù unlu ù unu kaydeder. E ù er çal × ü × lan mahalde %1 metan mevcutsa, gaz monitörü %1 metan gaz × gösterecektir. Gaz moni- törlerinden baz × lar × %5’e kadar alg × lama aral × ù × na sahipken di ù erleri %100’e ka- dar alg × layabilir. Yüzde olarak alt patlama s × n × r × (LEL) ska- las × kullanan gaz monitörleri çal × ü × lan mahaldeki gaz × alg × lar ve alg × lanan mik- tar × gaz monitörünü doyuma getirecek de ù erle kar ü × la ü t × r × r. Hacim olarak bir gaz monitöründe okunan %5 de ù eri %100 doyma alg × layan LEL gaz monitöründeki yüzdeyle kar ü × la ü t × r × labilir. Bu ak × lda tutu- lurken baz × yüzde okuyan LEL monitörleri gaz okuma de ù erini %100 dü ü ük patla- ma s × n × r × n × n üzerinde de verebilir. Çal × ü ma mahallinde %1’lik bir metan se- viyesi LEL yüzdesi monitöründeki gibi kay- dedilmez, bu monitör %20 kaydedecek- tir. Benzer ü ekilde e ù er çal × ü ma mahal- linde %5 metan mevcutsa bu LEL mo- nitöründe %100 olarak kaydedilecektir. Bu rakamlar metan gaz × alg × lamas × nda oldukça do ù rudur ancak di ù er gazlar × alg × larken farkl × l × k gösterebilir. Do ù ru kar ü × - la ü t × rma oranlar × için cihaz × n imalatç × s × na dan × ü man × z gerekir. LEL monitörünün a ü a ù × da belirtilen iki ana faydas × vard × r: x Alg × lama skalas × daha hassast × r, yani alarm seviyeleri daha do ù ru olarak ayarlanabilir. x Cihazlar yüzde LEL’ye göre alarm ver- diklerinde gaz monitöründeki okuma alg × lanan gerçek gaz de ù erinden daha yüksektir, bu psikolojik olarak ü a- h × slar × çal × ü ma mahallini daha çabuk terk etmeleri konusunda cesaretlendirir. Test S × ras × Öncelikle belirlenmesi gereken gaz, gerek yanmaya gerekse di ù er gazlar × n toksik derecesini etkilemesi nedeniyle, oksijenin mevcudiyetidir. ú lk olarak yan × c × gazlar daha sonra toksik gazlar test edil- melidir. Dumanlar ve buharlar bunu takip etmelidir. Bu s × rada karbon monoksit gibi baz × gazlar × n hem toksik hem de yan × - c × olduklar × unutulmamal × d × r. Bu örnekte karbon monoksitten gelen toksik tehlike tehlikelerin daha büyü ù üdür. Ancak ga- z × n yan × c × l × ù × n × n getirdi ù i tehlikenin daha büyük oldu ù u birçok örnek de vard × r. Testi Kim Yapmal × ? Test alg × lanacak gazlar × n, duman × n ve buhar × n özelliklerini bilen uzman bir ü ah × s taraf × ndan yap × lmal × d × r. Test yapanlar ayn × zamanda ilgili yasal yönetmelikleri ve stan- dartlar × da bilmeli, sonuçlar × yorumlayabil- meli ve okuma sonucu gereken i ü lemleri uygulayabilecek nitelikte olmal × d × r. Birçok ki ü i çal × ü ma s × ras × nda gazlara, dumana ve buhara maruz kal × r. Daha sonra e ù er kontrol edilmezse bunlar maruz kalan × n sa ù l × ù × üzerine ciddi etkiler yapar. Bunla- ra zararl × maddeler denir ve kontrol edil- melidir. Avrupa Mesleki Maruz Kalma, Maruziyet Limitleri Belirleyici Mesleki Maruziyet Limit De ù er- leri (BMMLD) Kimyasal Etmenler Direkti- fince (98/24/EC) ortaya koyulmu ü sa ù l × k esasl × limitlerdir. Mesleki Maruziyet Limit- leri üzerine Bilimsel Komite (MMLBK) Av- rupa Komisyonuna limitler hakk × nda bilgi verir. Bu komite zararl × maddeler mev- cut bilimsel bilgileri de ù erlendirir ve bir belirleyici mesleki maruziyet limit de ù eri olu ü turmak için öneriler yapar. Bunlar üye ülkelerin listelenen maddeler için ulusal limitleri getirerek uygulamak zorunda ol- du ù u direktiflerde listelenir. úü yeri Maruziyet Limitleri úü yeri maruziyet limitleri ( ú ML) ú ngiliz mesle- ki maruziyet limitleridir ve i ü çilerin sa ù l × kla- r × n × korumak üzere ortaya koyulmu ü lard × r. ú ML, zaman a ù × rl × kl × ortalama olarak da bilinen belirlenen bir periyotta ortalama olarak, havada zararl × maddelerin kon- santrasyonudur. ú ki adet zaman periyodu kullan × lmaktad × r: x Uzun süreli - 8 saat x K × sa süreli - 15 dakika Gazlar × n Özellikleri Özgül A ù × rl × k Bir gaz × n özgül a ù × rl × ù × n × n o gaz × n ayn × ha- cimdeki havan × n ayn × s × cakl × k ve bas × nç- taki a ù × rl × ù × yla kar ü × la ü t × r × lmas × d × r. Havan × n verilen özgül a ù × rl × ù × 1’dir. Veri- len miktarda gaz ayn × miktardaki havay- la kar ü × la ü t × r × l × r. Özgül a ù × rl × klar × birden az olan gazlar atmosferde yükselir, özgül a ù × rl × klar × birden büyük olan gazlar ise a ü a ù × çöker ve dünyan × n yüzeyinde dü- ü ük rak × ml × bölgeler arar. Gazlar × n özgül a ù × rl × klar × n × n bilinmesi ka- pal × mahallerde çal × ü × rken çok faydal × d × r. Size sadece belirli gazlar × n kapal × ma- hallerde nerelerde toplanabilecekleri- ne dair ipuçlar × vermez, ayn × zamanda onlar × n bulunmas × n × n kapal × mahallerde emniyetle çal × ü mas × üzerine nas × l etki edece ù ine dair bilgiler de sa ù lar. Özgül a ù × rl × kla ilgili örnekler ü unlar × içerir: x Metan – Özgül A ù × rl × ù × 0.55’tir, bu de- ù er onun havadan hafif oldu ù unu gösterir, bu nedenle testi havada yu- kar × k × s × mlarda yap × n. x Karbon dioksit- Özgül A ù × rl × ù × 1.53’tür, bu de ù er onun havadan a ù × r oldu- ù unu gösterir, bu nedenle testi hava- da a ü a ù × k × s × mlarda yap × n. x A ü a ù × daki diyagram kapal × bir mahal içindeki çe ü itli gazlar × n özgül a ù × rl × kla- r × n × göstermektedir. Barometrik Bas × nç Barometrik bas × nc × n kapal × mahallerde etkisi olabilir. Barometrede ölçüldü ù ü üzere, barometre bas × nc × yükseliyorsa bu genellikle iyi havan × n gelmekte ol- du ù unu i ü aret eder, atmosferdeki gazlar genle ü mektedir ve bu nedenle çevresi- ne daha fazla bas × nç etkisi yapar. Bu ise gazlar × kapal × bir mahal içinde hapsede- bilir. E ù er barometre dü ü üyorsa, özellikle h × zl × olarak, bu sadece kötü havan × n yol- da oldu ù unu de ù il ayn × zamanda gaz- lar × n büzüldü ù ünü de gösterir. Bir ba ü ka ifadeyle etraf × na daha az bask × yapar, bu ise kapal × mahaldeki gazlar kaçabilir demektir.