Yangın ve Güvenlik Dergisi 175. Sayı (Mayıs-Haziran 2015)

.$3$. .21868 0$.$/( <$1*,1 YH *h9(1/ø. 6$<, 46 Kaynak: www.hsimagazine.com Kömür Madenlerinde Güvenlik Ayd × nlatmas × Andrew Watson bizi y × llar içinde madenlerdeki güçlükler, kazan × lan ba ü ar × lar ve ayd × nlatman × n teknolojik geli ü mesi üzerinde bir tura ç × kartacak. Geçmi ü i úü in güvenle ve verimli olarak yap × labilmesi için ayd × nlatman × n gerekli oldu ù u ilk yer büyük ola- s × l × kla kömür madenleri olmu ü tur. Kömürü yüze- ye ç × km × ü katmanlardan ç × kartman × n ilk zaman- lar × nda bu bir sorun de ù ildi, zira do ù al gün × ü × ù × son derece kabul edilebilir ve güvenli seviye- deydi. Madencilik ilerledikçe, maden ç × karma çukurlar × maden damar × na kadar kaz × lmak ve madeni ç × kartmak için yeterince geni ü letilerek adeta bir çan biçiminde geli ü tirildi. Bu, çal × ü ma- y × ayd × nlatmak için ba ü lang × çta kandillerin ç × p- lak × ü × ù × n × daha sonra ya ù ve karpit lambalar × n × n kullan × ld × ù × suni ayd × nlatma ihtiyac × n × getirdi. Madencilik geli ü meye devam ettikçe ve çan ü eklinde maden çukurlar × yer alt × nda galerilerle ‘birle ü tirildikçe’ kömür giderek yüzeye uzak, daha uzak ba ù lant × lardan ç × kart × lmaya ba ü land × . Bu sanayi endüstri için çok s × rad × ü × bir deneyim ol- mas × n × n yan × nda iki güvenlik sorunu yaratt × . Birincisi ve en belirgin olan × yerin alt × nda ya- p × lan çal × ü may × ayd × nlatmakt × . ú kincisi ise ça- l × ü ma alan × n × havaland × rmak için taze hava temin etmekti. ú lk problem için bulunan çö- züm ç × plak ayd × nlatmalar × ço ù altmakt × . Bu i ü in ilerideki ilave ba ù lant × lardan yüzeye kadar devam etmesine imkân sa ù l × yordu. Ancak madenciler çal × ü ma yerlerinde gerek nefes almak gerekse maden gazlar × n × seyreltmek için yeterli havaland × rma olmamas × nedeniyle ölmeye devam ediyorlard × . Bunun için bulunan ilk çözüm madeni yüzeye ba ù layan ü aft × n dibinde bir ate ü yakarak s × cak havan × n ü aft içinde yükselmesini sa ù lamakt × . Taze hava di ù er bir ü afttan a ü a ù × do ù ru veya bir hava ak × ü × yaratmak için yüzeyden çekile- cekti. Bu bir noktaya kadar oldukça ba ü ar × l × yd × . Kömüre olan ihtiyaç artt × kça, madendeki çal × ü - ma alanlar × da artt × . Bu patlay × c × maden gazla- r × n × n, özellikle metan × n, toplanmas × na ve bunun yan × nda havaland × rman × n yetersiz oldu ù u di ù er yerlerde oksijen fakirli ù i yaratmaya neden oldu. Maden olarak kömür ç × kart × ld × kça, ç × plak ay- d × nlatmalar × n tutu ü mas × nedeniyle grizu olarak bilinen metan gaz × ortaya ç × k × yordu. Metan gaz × bazen yan × yor, bazen de patlayabiliyor- du. Bu ate ü lenmenin oldu ù u kaynakta mev- cut olan yüzdeye ba ù l × yd × ve normal olarak ç × plak alev yanmas × yd × . E ù er yo ù unlu ù u yüz- de be ü ten azsa metan sadece yanar. E ù er yo ù unlu ù u yüzde be ü ve onbe ü aras × ndaysa ortamdaki bir ç × plak ayd × nlatma patlamayla sonuçlanabilir. Yüzde 15’in ötesinde ortamda yanmay × destekleyen yeterli oksijen yoktur.