Yangın ve Güvenlik Dergisi 172. Sayı (Ocak-Şubat 2015)

<$1*,1 YH *h9(1/ø. 6$<, 76 <$1*,1 0$.$/( kendisi, kazan × n d × ü borular × ve ASME Bölüm1’deki kazana ba ù lanan borular için kazanla ilgili olmayan boru devreleri aras × nda aç × k olarak belirledikleri s × n × rla- r × n tan × mlar × yer al × r. û ekil 2 , drum yada ‘D-tipi kazanlar’ için belirlenen bu s × n × r- lar × gösterir. Sistem tasar × mc × s × sistemin çal × ü aca ù × bas × nc × , s × cakl × ù × ve sistemin kar ü × lamas × için tasarlanaca ù × çal × ü ma ü artlar × n × belirlemelidir. Paragraf 101.2’ye göre iç tasar × m bas × nc × boru devresi içinde statik basma yüksek- li ù i etkileri dâhil, sürekli olarak çal × ü × lacak çal × ü ma bas × nc × ndan (the maximum sustained operating pressure (MSOP)) daha az olamaz. Harici bas × nçlara ma- ruz kalan boru devreleri çal × ü ma, durma veya test ü artlar × hakk × nda öngörülen maksimum fark bas × nçlar × için tasarlan- mal × d × r. ú lave olarak ortam etkilerinin de dikkate al × nmas × na ihtiyaç vard × r. Paragraf 101.4’e göre, bir ak × ü kan × n so ù umas × boru devresi içindeki bas × nc × atmosferik bas × nc × n alt × na dü ü ürebilir, bu durumda boru devresi harici bas × nca dayanacak ü ekilde veya vakumu k × racak düzenlemelerle yap × l- mal × d × r. Ak × ü kan × n genle ü mesinin bas × nc × art × rabilece ù i yerlerde, boru sistemi artan genle ü me bas × nc × n × kar ü × layacak sa ù laml × kta yap × lmal × veya bas × nç art × ü × n × kaç × racak düzenleme koyulmal × d × r. Paragraf 101.3.2’den boru devresinin beklenen maksimum çal × ü ma ü art × n × temsil eden metal s × cakl × ù × na göre tasarlanmas × gerekti ù i anla ü × lmaktad × r. Daha basit olarak aç × klamak için metal s × cakl × ù × tipik olarak ak × ü kan s × cakl × ù × na e ü it kabul edilir. E ù er istenirse, duvar × n yani borunun d × ü × ndaki s × cakl × k bilindi ù i sürece ortalama metal s × cakl × ù × da kullan × labilir. Özellikle bir × s × de ù i ü tiriciden (e ü anjörden) geçen veya yanmakta olan bir cihazdan gelen ak × ü kanlar × n durumuna, en ciddi s × cakl × k ü artlar × dikkate al × narak özel dikkat gösterilmelidir. Tipik olarak tasar × mc × taraf × ndan maksi- mum çal × ü ma, bas × nç ve/veya s × cakl × k için bir emniyet pay × eklenir. Bu emniyet pay × n × n büyüklü ù ü uygulamaya ba ù l × d × r. Tasar × m s × cakl × ù × n × belirlerken ayn × zaman- da kullan × lacak malzemenin de s × n × rlar × dikkate al × nmal × d × r. Yüksek bir tasar × m s × cakl × ù × belirlemek (750F’den büyük) stan- dart karbon çeli ù i yerine kar × ü × m çelikleri- nin de seçilmesini gerektirebilir. Zorunlu Ek A’da yer alan çekme gerilmesi de ù erleri sadece malzemenin kullan × lmas × na mü- saade edilen s × cakl × k de ù erleri için veril- mi ü tir. Örne ù in, karbon çeli ù i için çekme gerilmesi de ù erleri sadece 800F’ye kadar verilmi ü tir. Karbon çeli ù inin uzun süre 800F üzerinde s × cakl × ù a maruz kalmas × boruda karbonla ü maya neden olacak, boruyu daha k × r × lgan ve bozulmaya aç × k hale getirecektir. E ù er 800F üzerinde ça- l × ü × l × yorsa karbon çeli ù i ile beraber gelen metalin akmas × denilen, h × zlanan ‘creep’ olay × n × n getirece ù i hasar da dikkate al × nmal × d × r. Malzemelerin s × cakl × k s × n × rlar × n × tam olarak aç × klayan Paragraf 124’e özel olarak bak × n × z. Bazen her sistem için bir test bas × nc × belirlemek de mühendisin yetkisindedir. Paragraf 137 bas × nç testi konusunda yol gösteren bilgiler vermektedir. Genel olarak tasar × m bas × nc × n × n 1,5 kat × ve su ile yap × lan hidrostatik test belirtilmektedir, ancak borudaki çevresel ve boyuna gerilmeler Paragraf 102.3.3 (B)’e göre yap × lan bas × nç testi s × ras × ndamalzemenin akma gerilmesinin %90’ × n × geçmemelidir. Kazan × n d × ü × ndaki baz × boru sistemleri için çal × ü ma s × ras × nda kaçak testi sistemin belli k × s × mlar × n × n izole edilmesindeki zorluklar veya basit olarak sistem düzenlemesinin ilk devreye almada kolay kaçak testi yap × lmas × na müsaade etmesi nedeniy- le kaçaklar × kontrol etmek için en pratik yöntemdir. Bu ise mal sahibi, kullan × c × ve mühendisin fikir birli ù i etmesiyle kabul edilebilir. Boru Devresi Tasar × m × Tasar × m ü artlar × kararla ü t × r × ld × ktan sonra, boru devresi belirlenebilir. ú lk i ü lem hangi malzemenin kullan × laca ù × n × belirlemek- tir. Daha önceden belirtildi ù i gibi, farkl × malzemelerin farkl × s × cakl × k s × n × rlar × vard × r. Paragraf 105 de ù i ü ik boru devresi mal- zemeleri için ilave s × n × rlamalar × n bilgisini verir. Malzeme seçimi ayn × zamanda sistemdeki ak × ü kana da ba ù l × d × r, örne ù in korozif kimyasal boru devreleri uygulama- s × nda nikel ala ü × m × kullan × l × r, temiz gösterge havas × n × n iletilmesinde paslanmaz çelik veya ak × ü × n h × zland × rd × ù × a ü × nmay × önle- mek için yüksek krom içeren (%0,1’den fazla) karbon çeli ù i kullan × l × r. Ak × ü × n h × z- land × rd × ù × korozyon (FAC) en kritik boru devrelerinin baz × lar × nda çok ciddi boru devresi duvar × bozulmalar × yla kendini gös- teren bir erozyon/korozyon olay × d × r. Boru parçalar × n × n incelmesini uygun ü ekilde dikkate almama çok feci sonuçlara da yol açabilir, örne ù in 2007 y × l × nda KCP&L’s IATAN elektrik üretim tesisinde k × zg × nl × k al × c × (desüperheating) bir boru devresinin yar × lmas × sonucu iki i ü çi ölmü ü biri de a ù × r ü ekilde yaralanm × ü t × . Tablo 121.5 Önerilen boru deste ù i mesafeleri Nominal Boru Ölçüsü Su için kullan × m Buhar, Gaz ve Hava için kullan × m ft m ft m 1 7 2,1 9 2,7 2 10 3 13 4 3 12 3,7 15 4,6 4 14 4,3 17 5,2 6 17 5,2 21 6,4 8 19 5,8 24 7,3 12 23 7 30 9,1 16 27 8,2 35 10,7 20 30 9,1 39 11,9 24 32 9,8 42 12,8 Genel Notlar: a) Maksimum çal × ü ma s × cakl × klar × 400°C olan düz hatl × standart ve daha a ù × r borular için önerilen maksimum boru destek aral × k mesa- feleri b) Destek aral × klar × hesaplar × n × n yap × ld × ù × veya destekler aras × nda konsantre yüklerin oldu ù u yerlerde, örne ù in flan ü , valf özel ba ù lant × vb., uygulanmaz. c) Aral × k, e ù ilme gerilmesi 2300 psi (15,86 MPa) de ù erini a ü mayan ve su ile doldurulmu ü izoleli bir boruya veya buhar, gaz ve hava servis- lerinde kullan × lan e ü de ù er a ù × rl × ktaki çelik bo- ruya göre sabit bir kiri ü deste ù i için verilmi ü tir, hatt × n boyu destekler aras × bel vermenin 0,1 inch (2,5 mm) a ü mayacak ü ekilde olacakt × r. û ekil 3. Bu tablo tesisat mühendisine öne- rilen boru deste ù i aral × klar × n × vermektedir (Tablo 121.5, ASME B31.1, 2012).