Yangın ve Güvenlik Dergisi 172. Sayı (Ocak-Şubat 2015)

.$3$. .21868 0$.$/( <$1*,1 YH *h9(1/ø. 6$<, 54 Önceki sismik olaylardan elde edilen bilgiler NFPA 13 sprinkler sistemleri için tasar × m k × lavuzunda birçok de ù i ü ikli ù e kaynak olmu ü tur. Bu de ù i ü iklikler sprinkler sistemlerinde önemli bir hasar meydana gelmesini önlemeyi ve sprinkler sistemin deprem sonras × faal kalmas × n × sa ù lama- y × amaçlam × ü t × r. NFPA 13’ün 2010 yay × - n × nda yer alan sismik tasar × m ile hüküm- ler Ulusal Deprem Hasar × Azaltma Prog- ram × (UDHAP) ve SEI/ASCE 7(Amerikan ú n ü aat Mühendisleri Derne ù i), Binalar ve Di ù er Yap × lar için Minimum Tasar × m Yük- leri Standard × nda yer alan hükümler ile koordine edilmi ü tir. NFPA 13 Bölüm 9.3, Depreme Maruz Kal × nan Yerlerde Boru Devresinin Hasara Kar ü × Korunmas × yay × n × sprinkler sistemleri için sismik destek ve kontrol alt × nda tut- ma için gerekli ü artlar × ortaya koymakta- d × r. Bu yay × nda dikkat edilmesi gereken önemli husus, bu bölümün sistemin nas × l tasarlanmas × hakk × nda k × lavuz bilgileri ver- mesine ra ù men sismik tasar × m × n sprinkler sistemi tasar × m × yla bir araya gelece ù i co ù rafi mevkileri belirtmemesidir. Bu di- ù er dokümanlarla özellikle yerel bina yönetmeliklerinde belirtilmi ü tir. Geçmi ü te sadece depremlerden hasar görme s × kl × - ù × yüksek olarak alg × lanan yerlerdeki (tipik örnek olarak California) sprinkler sistemleri sismik olaylardan kaynaklanan hasarlara dayanacak ü ekilde tasarlan × rlard × . Ancak, Uluslararas × Bina Yönetmeli ù i (UBY) yak × n zamanlarda deprem nedeniyle olan yer hareketlenmesinde maksimum öngörü- len tepe noktayla ilgili haritalar yay × nla- m × ü t × r. ú lave olarak yeni ABD Jeolojik Ara ü - t × rma Bürosu 50 y × ll × k bir periyodda alanlar × pik de ù erde yer hareketlili ù ini %2 a ü ma olas × l × ù × yla gösteren haritalar yay × nlamak- tad × r ( û ekil 1 ). Bu haritalar ABD merkez ve do ù u k × s × mlar × nda, yüksek deprem hasar × beklenen alanlar oldu ù unu göstermi ü tir. Tasar × m K × lavuzu NFPA 13-2013 yay × n × tasar × m k × lavuzunu belirtmektedir. Yay × n × n 9.3.1.2. Bölümü sprinkler sistemlerinin deprem korumas × için, sistemin performans × beklenen sis- mik kuvvetler alt × nda en az × ndan binan × n gösterece ù i performansa e ü it olacak ü ekilde, kay × tl × profesyonel bir mühendis taraf × ndan onayl × sismik analizlere da- yanmas × ko ü uluyla, alternatif yöntemlerin kullan × lmas × na izin vermektedir. Ek A, Bölüm A, 9.3.1 NFPA 13’teki tasa- r × m k × lavuzunun amac × n × belirtmektedir, “Sprinkler sistemleri deprem hasarlar × na kar ü × a ü a ù × dakilerle korunmaktad × r: (1) Binan × n yapaca ù × de ù i ü ik hareketlerle boru devresinde birikecek gerilmeler es- nek jointler (birle ü me yerleri) veya birle ü - me bo ü luklar × ile en aza indirilir. (2) Des- tekleme, bir bütün olarak hareket etmesi beklenen, örne ù in tavan gibi, bina ele- man × ndan yap × ld × ù × nda, boru devresini olabildi ù ince sa ù lam, biçimi bozulma- yacak ü ekilde tutacakt × r. Boru devresini korumak için gereken es- neklik ve sa ù laml × ù × vermek üzere NFPA 13 a ü a ù × daki k × lavuzu öngörmektedir: x Gerekli olan yerlerde birle ü me bo ü lu- ù u b × rakmak. x Yer hareketi nedeniyle meydana ge- len yatay hareketi desteklemek için boru sistemi üzerine belirlenen aral × k- larla boyuna ve enlemesine sallan- ma destekleri yerle ü tirmek. x Olmas × beklenen yerlerdeki harekete müsaade etmek için esnek kaplinler yerle ü tirmek. x Sprinkler sistemlerini üst katlara ç × kar- tan yükseltici boru devreleri üzerine dört yönlü (kombine uzunlamas × na ve enlemesine) destekler yerle ü tirmek. Bu ü art bran ü hatlar × n × veya yüksek katlar- daki ayr × ayr × sprinkler sistemlerine ça- l × ü an bran ü hatlar × ndan ayr × lan küçük hatlar × besleyen yükseltme devrelerin- deki borular × n nipellerine uygulanmaz. x Sprinkler sisteminin binan × n sismik ay × - r × c × hatlar × n × n birle ü me yerlerini zemin seviyesinde ve üstte kesti ù i yerlere sis- mik ay × rma gruplar × yerle ü tirmek. x Yatay hareketin sebep olaca ù × ön- görülen kuvvetlere dayanacak yeterli sa ù laml × kta tasarlanm × ü sal × n × m des- tekleri yerle ü tirmek. x Ana koldan ayr × lan bran ü hatlar × n × di- key harekete kar ü × s × n × rlamak. Burada “s × n × rlaman × n” “desteklemeden” daha az derecede yüklere dayanacak de- ù erde olmas × dü ü ünülmü ü tür. Bran ü hatlar × n × n dikey hareketlere kar ü × “s × n × r- lanmas × ” standarda yap × lan son ekle- meler aras × nda yer alm × ü t × r ve sprink- ler sistemlerinin California’daki Loma Prieta ve Northridge depremlerinde gösterdikleri performans de ù erlendi- rildikten sonra eklenmi ü tir. x S × n × rlay × c × lar × C-tip kelepçeler üzerine ta- k × n, bu ü ekilde yatay hareket sebebiyle binan × n yap × elemanlar × ndan kaymaz. Aç × kl × k B × rakmak (Klerens) Çap × 1-3,5 inch (DN 25-80) olan sprinkler borular × n × n platformlar, temeller, duvarlar veya katlar aras × ndan geçti ù i yerlerde borular × n çap × ndan 2 inch (5 cm) daha büyük aç × kl × k b × rak × lmas × gerekmektedir. Çap × 4inch (DN 100) ve daha büyük olan sprinkler borular × n × n platformlar, te- meller, duvarlar veya katlar aras × ndan geçti ù i yerlerde borular × n çap × ndan 4 inch (10 cm) daha büyük aç × kl × k b × rak × l- mas × gerekmektedir. Bu minimum aç × k- l × klar borular × n yukar × da belirtilen bu yap × elemanlar × ndan geçerken boru kovan- lar × kullan × lmas × halinde de geçerlidir. Aç × kl × k b × rak × lmas × borular × n, alç × panel duvar veya tavan gibi kolay k × r × labilen bina elemanlar × ndan ve e ù er bu ele- manlar × n yang × na dayan × kl × s × n × f olma- s × na gerek yoksa geçmesi durumunda gerek yoktur. Bu durumlarda aç × kl × k b × - rak × lmamas × n × n temel aç × klamas × kolay k × r × labilir yap × elemanlar × n × n borunun hareketini önleyecek yeterli sa ù laml × - ù a sahip olmamas × ve kolay k × r × l × r yap × eleman × k × r × lsa bile borunun k × r × lmaya- ca ù × d × r. E ù er kolay k × r × labilir yap × yang × - na dirençli bir bariyerin eleman × ysa, bu durumda yang × n bariyerine gelecek zarar × n bina için koruma sistemini azal- taca ù × kabul edilemez ve bu durumda aç × kl × k b × rak × lmas × önerilir. Bu tavan × n üzerinde bir boru devresinden gelen sprinklerin, sprinkler üzerinde bir örtü olu ü turmas × için alç × pan bir tavan içine girdi ù i yerlerde oldukça yayg × n olarak kullan × lmaktad × r.