Yangın ve Güvenlik Dergisi 169. Sayı (Eylül 2021)

<$1*,1 YH *h9(1/ø. 6$<, 56 <$1*,1 0$.$/( kullan × ld × . 2,3 Çok daha öncesinde eski M × s × rl × lar ve Yunanl × lar alum ismi verilen alüminyum esasl × tuz solüsyonlar × n × sava ü zamanlar × nda a ù açlar × alev geciktirici olarak kaplamada kulland × lar. Katk × maddesi veya reaktif alev geciktirici yedi kimyasal element polimerlerle birle ü - tirilmi ü malzemelerin içinde bulunduklar × n- da, malzemenin yang × n performans × n × n artmas × na en büyük etkiyi yaparlar. Bunlar, bromür, klor, azot, alüminyum, antimon ve bordur. 3 Alev geciktirici kimyasallar (daha geni ü deyimiyle alev geciktiriciler) genel- likle bu kimyasal elementlerin bir veya daha fazlas × n × içerir ve bunlar × n etkinli ù i de esas olarak alev geciktiricide bulunan aktif eleman × n fonksiyonudur. Sinerji (bir ba ü ka ifadeyle etkinlikte ayr × ayr × elemanlar × n ilave etkilerinden beklenenin daha ötesinde bir artma, birle ü ik etki) s × kl × kla bu kimyasal elementlerden, birin- den fazlas × n × içeren katk × maddelerinin birle ü tirilmesiyle meydana gelir. Örne ù in, yukar × da belirtilen elementlerden biri olan antimon içeren malzemeler genellikle, alev geciktirme bak × m × ndan klor, brom veya her ikisini de içeren malzemelerle birle ü tirilmedikçe, hemen hemen hiç etki yapmaz. Brom ile birle ü mi ü alev geciktiriciler belki de en etkili olanlard × r. Küçük bir parça brom katk × s × veya alt malzeme olarak kullan × lan polimeri brom ile birle ü tiren bir reaksiyon s × kl × kla yang × n performans × üze- rine çok belirgin bir etki yapacakt × r. Brom ile birle ü mi ü alev geciktiricilerin en yayg × n i ü lev mekanizmas × gaz fazda reaksiyona giren ve zincirleme reaksiyonu engelle- meyen × s × l sürüklenmedir ve bu sayede yanmay × yayan yan × c × madde ürünlerinin bozulmalar × sa ù lan × r. Mekanizma oldukça reaktif serbest radikallerin çok daha az reaktif hale dönü ü melerine neden olur. Klor ile birle ü tirilmi ü alev geciktiriciler de oldukça etkilidir ve brom ilave edilen alev geciktiriciler gibi çal × ü × rlar. Tipik olarak, gaz faz × nda yukar × da belirtilen etkiyi yaparak hidrojen klorür b × rakacak ü ekilde malze- meyi bozar. Ancak, klor ilave edilen alev geciktiriciler ayn × zamanda yo ù un veya kat × fazda da bozulma mekanizmas × n × ve yanma oran × n × de ù i ü tirir. Klor içeri ù inin yang × n performans × üzerine faydal × etkisinin en belirgin göstergele- rinden biri de temel formüllerinde klor içeren polimerlerin ayn × yap × da ancak klor içermeyen polimerlerden daha iyi perfor- mans sergilemeleri gerçe ù idir. Bunun tipik örne ù i PVC’dir [polivinil klorit]. Bu malzeme polietilene [PE] nazaran çok daha az × s × yayar ve çok daha iyi tutu ü abilir. PE ve PVC’nin kimyasal yap × lar × aras × ndaki temel fark PVC’nin klor içermesidir. Fosfor içeren alev geciktiriciler, kullan × lan malzeme ve polimer alt maddeye ba ù l × olarak, farkl × bir çal × ü ma ü ekli gösterirler. Yo ù un fazda, gaz faz × nda veya her ikisin- de de i ü lem yaparlar. Fosfor içeren alev geciktiricilerde, yo ù un fazda meydana gelen reaksiyonun tipik sonucu kömür- le ü me olu ü umunun artmas × d × r ve baz × durumlarda ü i ü me diye adland × r × lan bir mekanizmayla i ü lev yapar. Bu maddelerin alev geciktirici olarak fay- dalar × genellikle halojen (klor veya brom) içeren maddelerle art × r × l × r. Bu bazen, yap × s × içinde elemanlardan birden fazla içeren malzeme geli ü tirilerek veya bir sistem ola- rak bir seri katk × kullanarak yap × l × r. Saf fosfor, k × rm × z × fosfor, belki de saf ele- ment olarak kullan × lan tek alev geciktirici- dir. Çal × ü mas × esas olarak gaz faz × ndad × r ve sinerjiyle güçlü bir ü ekilde etkisi art × r × l × r. Kaplama boyas × n × n ü i ü me olay × ¹ için, ayn × eleman × n birden fazla rolü olabilse de, üç eleman gerekir, “carbonific-karbonla ü t × r × - c × ” etmen (madde içinde kömürle ü me için gerekli karbon hammaddesini sa ù - lar), “spumific_köpük yap × c × ” etmen ( ü i ü irici gaz × sa ù lar) ve katalizör etmen (genelde amonyum fosfat olan süreci h × zland × r × r). Ba ü lang × çta malzemenin içinde olan veya sonradan bir organik polimer üzerine kaplanan belli bile ü en- ler, koruyucu bir bariyer olu ü turmak için ya parçalara ayr × l × r ya da yo ù un fazda yüksek s × cakl × kta di ù er malzemelerle reaksiyona girerler ve burada polimerin parçalara ayr × lmas × yla ortaya ç × kan gaz nitelikli ürünler olu ü tu ù u gibi tutulur. Yang × n ile kar ü × la ü t × ù × nda ü i ü me yapan kaplama polimer yüzeyde olu ü tu ù u söylenir. Bu yanmayan koruyucu kapla- ma polimerin yüzeyini kaplar, yanabilen polimeri × s × dan korur, yanabilen poli- merin × s × kayna ù × ndan izole edilmesine yard × mc × olur ve bu suretle yanabilen bozulma ürünlerinin olu ü mas × na mani olur (en az × ndan gaz faz × na geçmelerine mani olur). Ayn × zamanda gaz haldeki oksit yap × c × maddeyi de (normal olarak hava veya oksijen) polimerin yüzeyinden izole eder. Alternatif bir i ü lem olarak da polimerin yüzeyine do ù rudan yanmayan tabaka uygulanmas × bu kez kabarma yapmayan kaplama olu ü turur. Azot içeren malzemeler alev geciktirici olarak kendi ba ü lar × na nadiren kullan × l × rlar ancak azot içeren baz × polimerler (aro- matik polimerler, yün veya ipek gibi do ù al malzemeler) yap × lar × nda do ù al olarak geli ü mi ü alev performans × sergilerler. Azot içeren malzemelerin en yayg × n kombi- nasyonlar × genellikle ayn × molekül içinde fosfor veya sülfür içeren maddelerledir. Bu maddelerin yang × n geciktirici olarak çal × ü mas × n × n bir mekanizmas × azot içeren ¹ Intumescent of paint: son kat boyan × n üst tabakas × n × n alevle temas halinde ü i ü me yap × p karbonla ü mas × ve alevle kaplama malzemesi ara- s × nda bir yang × n geciktirici bariyer meydana getirir (ÇN)