Yangın ve Güvenlik Dergisi 169. Sayı (Eylül 2021)

<$1*,1 YH *h9(1/ø. 6$<, 78/80%$&, 8 Yeralt × Kömür Madeni Yang × nlar × na Müdahale Prof. Dr. Abdurrahman KILIÇ ú TÜ Makina Fakültesi Yer alt × kömür ocaklar × nda meydana gelen yang × nlar, gerek insan kayb × gerekse üretimin aksamas × ve rezerv kayb × bak × m × ndan en önemli i ü güvenli ù i problemlerinden biridir. Maden yang × n × beklenmedik bir anda olabilir ve maden personelinin bir k × sm × ya da tamam × n × n tahliye edilmesine yol açabilir. Ocak yang × nlar × , insan kayb × na ve önemli ulu- sal servet kay × plar × na yol açabilmektedir. Yeralt × madenlerinde küçük yang × nlar ç × k- m × ü t × r ve her zaman da ç × kacakt × r. Önemli olan yang × nlar × n büyümeden ba ü lang × çta söndürülmesinin sa ù lanmas × d × r. Maden yang × nlar × nda ya ü anan can kay × plar × - n × n azalt × lmas × konusunda son y × llarda geli ü mi ü ülkelerde önemli bir ilerleme kaydedilmi ü tir. Bu durum büyük ölçüde, yang × na dayan × kl × malzemelere, yang × n önleme ve söndürme sistemlerine ve daha uzman i ü gücüne ba ù lanmaktad × r. Yeralt × kömür yang × nlar × n × n söndürülmesi üç ayr × ü ekilde sa ù lan × r. a) Hava giri ü i kesi- lerek - yang × n bölgesi yal × t × larak, b) oksijen konsantrasyonu dü ü ürülerek - inert gaz enjekte edilerek c) s × cakl × k dü ü ürülerek – su, köpük, kimyasal kuru toz, kum, kaya tozu vs. Her yöntemin uygunlu ù u yang × n × n meydana geldi ù i madenin özelliklerine ve yang × n × n durumuna göre belirlenir. 1.Giri ü Bir yer alt × kömür madeninde, kömür oca- ù × bir anlamda s × n × rs × z bir yak × t kayna ù × d × r. En ciddi maden yang × nlar × kömürün tutu ü - mas × ve yanmas × sonucunda meydana gelmi ü tir. Kömürün tutu ü abilirli ù i uçuculuk ve kül içeri ù i gibi bir dizi kömür karakteris- tiklerine ba ù l × d × r. Genel olarak, uçuculu ù u dü ü ük seviyede olan kömürler daha çok kendini- × s × tma e ù ilimine sahiptir. Yüksek uçuculu ù a sahip olan kömürler ise alevi çok daha kolay yayarlar. Maden ç × kartma i ü leminde yan × c × mad- delerin kullan × m × na ve bunlar × n yer alt × nda depolanmas × na s × k rastlan × r. Bunlar × n aras × nda yang × na dirençli bantl × ta ü × ma sistemi, havaland × rma borular × , elektrik kablolar × , tahta bölmeler ve de ayn × za- manda petrol ve gres ya ù × , dizel yak × t × , keresteler vs. vard × r. Yang × nlar; elektrik ve elektrikli ekipmanlar × , yan × c × toz, gaz, buhar ve s × v × lar, ocak içerisindeki aç × k alev, mekanik sürtünme, sigara ve benzeri, kendili ù inden tutu ü ma, la ù × m atma, kaynak, grizu infilak × vs. gibi farkl × nedenlerden olu ü abilir. Yeralt × kömür madeni yang × nlar × daha çok sürtünme, çökme, kendili ù inden tutu ü ma ve elektrik kaynakl × yang × nlardan olu ü ur. Yeralt × nda tahkimat × n, bant tesislerinin, ihraç tesislerinin ve di ù er yan × c × mal- zemenin yanmas × veya kendili ù inden yanma ile ortaya ç × kan yang × nlar üretim aksamas × na ya da tamamen durmas × na neden olmaktad × r. Ocak yang × nlar × nda büyük rezervlerin terk edilmesinin yan × s × ra en büyük tehlike, yang × nlar sonucu olu ü an zehirli ve bo ù ucu gazlar × n çok say × da ölüme neden olmas × d × r. Yang × na müdahalede her türlü gecikme kontrol edilemez bir felakete sebep olabilir. Bir yer alt × kömür madeninde yang × n meydana gelmesi durumunda, yang × n × n erken a ü amalar × nda söndürülmesi büyük önem ta ü × r. Önceden yang × n önleme ve söndürme sistemlerinin tamamlanmas × , tatbikatlar × n yap × lmas × , müdahale plan- lar × n × n haz × rlanmas × gerekir. Kömür ma- deni yang × nlar × na müdahale için yang × n dolaplar × , yang × n hidrantlar × ve ta ü × nabilir söndürücülerin yan × nda köpüklü söndürme sistemleri, su sisi sistemleri, bask × n sistem ve sprinkler sistemleri kullan × lmaktad × r. Mü- cadele yöntemlerinin ba ü ar × l × olmamas × durumunda yang × n bölgesi barajlanarak terk edilmekte, yang × n × n hava kayna ù × n × n kesilerek ve/veya azot enjekte edilerek söndürülmesine çal × ü × lmaktad × r. 2. Sulu Söndürme Sistemleri Su, etkili ve ekonomik bir yang × n söndürme maddesidir ve genelde kolay bulunur ve kolayca pompalanabilir. Su ile ba ü ar × l × söndürme yapabilmek için yeterli mik- tarda su olmas × , su alma a ù × zlar × , yang × n dolaplar × ve hidrant bulunmas × , debi ve bas × nç de ù erlerinin uygun olmas × gerekir. Yang × n dolaplar × için, her yang × n dolab × na 190 L/dak (50 gpm) olmak üzere 3 adet yang × n dolab × için gerekli 345 L/dak (150