Yangın ve Güvenlik Dergisi 167. Sayı (Mayıs-Haziran 2014)

<$1*,1 YH *h9(1/ø. 6$<, 78/80%$&, 8 Yeralt × Kömür Oca ù × Yang × nlar × n × n Erken Alg × lanmas × Prof. Dr. Abdurrahman KILIÇ ú TÜ Makina Fakültesi Yeralt × kömür ocaklar × n × n yap × s × gere ù i, yang × nlara s × k rastlan × lmaktad × r. Ba ü lang × çta söndürülemeyen yang × nlar; k × sa sürede büyümekte, ocakta çal × ü an personelin can kayb × ve yaralanmas × na yol açabilmekte, toplum üzerinde sosyo-ekonomik etkiler olu ü turmaktad × r. Yang × nlar × n önlenmesinde en önemli faktörlerden biri, belki de en önemlisi, erken haber al × nmas × d × r. Müda- hale ve tahliye zorluklar × nedeniyle, yeralt × kömür ocaklar × ndaki yang × nlar × n erken haber al × nmas × çok daha önemlidir. Kritik ö ù e zamand × r. Birçok ocak yang × n × , erken haber al × narak büyümeden önlenmi ü tir. An × nda tespit, h × zl × ve yerinde uyar × lar ve yeralt × madencilerinin yapaca ù × etkin bir müdahale, her zamanbüyük kay × plar × önler. Ocak yang × nlar × nda en büyük tehlike ocak gazlar × n × n patlamas × , zararl × ve zehirli gazlar × n ortaya ç × kmas × ve oca ù × n di ù er çal × ü ma alanlar × na yay × lmas × d × r. Patlay × c × gaz olarak metan (CH 4 ) olu ü ur ve yanma sonu ürünü olarak duman içerisinde kar- bonmonoksit (CO), karbondioksit (CO 2 ), azotoksit (N 2 O) gibi di ù er gazlar bulunur. Yang × nlar × n ilk safhalar × nda yo ù un duman içerisinde yanma sonu ürünü olarak karbonmonoksit ba ü ta olmak üzere karbondioksit, kükürt dioksit, azot oksit gibi maddeler ortaya ç × kar ve maden içerisine sal × n × r. Ba ü lang × ç a ü amas × ndaki yang × n olaylar × n × n çok büyük bir k × sm × , ilk olarak duman × n kokusunu alan ya da duman × gören madenciler taraf × ndan tespit edilmi ü tir. Fakat duman kokusu ya da görüntüsü her zaman bir yang × n kan × t × olmayabilir. Alevli kesim ve kaynak i ü leri madencilikte s × kça kullan × ld × ù × ndan ve diesel makinalar çal × ü t × r × ld × ù × ndan, yeralt × ocaklar × nda duman × n görülmesi s × ra d × ü × bir ü ey de ù ildir. Duman görüntüsü ya da kokusu aldat × c × olabilece ù inden, maden- ciler duman × n × n neden kaynakland × ù × n × n fark × nda olmal × d × r. Gerçek bir yang × nda, duman × n kayna ù × n × n birileri taraf × ndan ara ü t × r × ld × ù × n × ya da duman × n planlanm × ü bir alevli kesim veya kaynakla onar × m i ü leminden olu ü tu ù unu sanabilirler. Bu da uyu ü uklu ù a vemüdahalenin gecikmesine yol açabilmektedir. Yeni ba ü layan bir yang × n × n alg × lanabilmesi için yang × n × n, dedektörlerin alarm sevi- yesinde karbonmonoksit ya da duman üretebilecek kadar büyük olmas × gerekir. Yeterli derecede karbonmonoksit ya da duman × n üretilme süresi yang × n × n türüne göre de ù i ü ir. Bir s × v × yak × t yang × n × nda bu süre çok k × sad × r çünkü; ilk tutu ü madan sonra çok k × sa süre içerisinde yang × n, s × v × yak × t × n toplam yüzey alan × n × tamamen kaplar. Daha yava ü geli ü en bir kömür yan- g × n × nda ise bu süre daha uzundur. E ù er kömür yang × nlar × nda içten içe yanmada yeterli × s × olu ü ursa, k × z × ü ma a ü amas × nda yang × n × tespit etmek mümkün olur. ú çten içe yanma uzun sürmedi ù i takdirde alev